Tanrı kelimesi, tam anlamıyla Gökyüzünün Çarkını ve Döngüsünü anlatan bir kelimedir. Tanrı, Gökyüzünün Döngüsüdür ve Kozmolojik bir tanımlamadır. Bu yüzden Türkler ona, Gök Tanrı der. Bu döngünün içinde Takımyıldızlar, Gezegenler ve Ay-Güneş de yer alır, ki Türkler Gün Tengri ve Ay Tengri ifadesini de kullanır. Türklerin, Zaman Tengrisi ve Öd Tengri tanımlamaları da, gökyüzündeki bu Çarkı ve döngüyü ifade eder. Çünkü Kozmik Döngü, Zamanı da yaratır.
Türkler yeryüzünde azametli gördükleri şeylere de Tanrı der.
Bu yüzden Türk Runik harflerinden daire içindeki artı sembolü, tek başına Tanrı şeklinde okunur. Daire Gökyüzünü, Artı Yeryüzünün dört yönünü ifade eder. Yani Tanrı olarak bildiğimiz harf, Yer-Gök ve bunların Döngüsüdür. Jung'a göre de bu sembol insanlığa ait en eski Tanrı sembolüdür.
Bu sembol Finike Yunan ve diğer milletlerin yazı sistemlerinde de bulunur. Ve onlarda da bu harf 'T' sesi verir. Fakat bu benzerlik elbette Yunan ya da Fenikelileri Türk yapmaz.
P. Schmidt ve O. Turan, Göktürk devrinde “Gök İbadetinin”, tek Tanrı inancına yakın olduğu fikrindedirler. Çünkü Tanrı kelimesi tek bir gezegene ya da takımyıldıza atıf yapmaz, tüm kozmosu içine alır. Üze Gök Tengri ifadesi tam da budur. Üze kelimesi yön belirtir ve Üzerimizde Olan Gök Tanrı demektir.
Bu bağlamda ip eğirmeye yarayan alete Tengerek denir. Tengerek dönen şey demektir. Moğollar Tanrıya Tenger adını verir. Bu etimolojik bağlantı bile Tanrı kelimesinin kökenine atıf yapar. Aynı şekilde Çıkrık adı verilen alet de Gök Çığrısı tanımlaması ile bağlantılıdır. Bu iki kelime, Kozmik Döngüyü ifade eden kelimelerdir ve Tanrı bu Kozmik Döngünün kendisidir. Türkler Gökyüzünü iki Ejderhanın çevirdiğine inanır. Bunlara Ejder Tengrisi adını verir. Türkler bu yüzden Kozmosu tanımlamak için Ejderha anlamına gelen, Evren_ü Ejderha tabirini kullanır.
Tegrek ya da Tegerek dönen şey anlamında kullanılır ve Tengri kelimesi ile de bağlantıldır. Türkçeye Tekerlek şeklinde geçmiştir. Türklerin Ting Ling boyları adlarını Çince Tekerlek kelimesinden alır.
“Tengri” kelimesi zihinlerde ve Türk dilinde var olduğu sürece, Türkler için Kozmik ve Ulvi anlamını hiçbir zaman yitirmeyecektir.
Nuray Bilgili