Bir zamanlar İtalya'daki Etruria (modern Toskana, batı Umbria ve kuzey Lazio) bölgesinde konuşulan Etrüsk dili, antik çağın en büyük gizemlerinden biri olmaya devam ediyor, sırları sadece kısmen açık. Artık yaşamamasına rağmen mirası yazıtlarla ve birkaç dilli metinlerle devam ediyor ve gizemli Etrüsklerin yaşamlarına bir pencere sunuyor.
Etrüsk Alfabesi
Batı dünyasında Finike yazısından sonra kaydedilen en erken yazıdır. İtalya'daki Finike kolonistler tarafından özellikle İschia ve Cumae'de kullanılan Euboean varyantı Finike (sonradan Yunan alıntıladı) alfabesinden kabul edilmiştir.
Bu evlat edinme büyük olasılıkla MÖ 8. yüzyılda Etrüsk medeniyetinin gelişmesiyle aynı zamanda gerçekleşmiştir. Etrüsk senaryosu belki de Hint-Avrupa olmayan dil yapılarına göre bir dönüşüm geçirdi; bazı Fenike harfleri Etrüsk seslerini temsil etmek üzere yeniden tasarlandı ve bazıları Etrüsk fonetiğine gereksiz olduğu için atıldı.
Etrüskler, MÖ 1. Milenyumun başında Roma öncesi İtalya'nın kültürel ve ekonomik manzarasına hakim olan farklı bir medeniyet olarak ortaya çıktılar. Onlar yetenekli metal işçileri, tüccar ve denizcilerdi, kurgan yapıyorlar Colozium yapıları yaparak, Roma dinine, mimarisine ve toplumuna dayanıklı bir iz bıraktılar.
Sosyal yapıları, kadınlar için önemli rollerin kanıtlarıyla karmaşıktı ve sanat ve kültürleri dini sembolizmle zengindi.
Etrurya, Etruria Padana ve Etruria Campana bölgelerinde bulunan eski Etrüsk medeniyetinden gelen Etrüsk dili, MÖ 700 ile M.S. 50 arasında tarihlenen yaklaşık 13.000 yazıt miras bıraktı. Yazıtların çoğu kısa olsa da, Etrüsk'in Latince'yi etkilediği halde sonunda onun yerine geçtiğini öne süren uzun ve iki dilli metinler vardır. Dilbilimciler ve Etrüskologlar genellikle Etrüsk'ün Raetic ve Lemnian dillerine bağlı Hint-Avrupa öncesi ve Paleo-Avrupa dili olduğu konusunda hemfikirler.
Yazıtlar Etrüsk dilinin İtalya ve ötesinde coğrafi yayılmasını ortaya koymaktadır. Konsensüs, Etrüsk'in Raetic ve Lemnian ile ilişkili olduğu ve Güney Avrupa'daki Hint-Avrupa dillerinden önce Tyrsenian dil ailesinin bir parçası olduğu yönündedir. Son arkeogenetik analizler Etrüsklerin otokhton doğasını destekler, genetik olarak Erken Demir Çağı Latinlerine benzer.
Tarihsel olarak, çeşitli teoriler Etrüsk dilini Hint-Avrupa'dan Semitik bağlantılara kadar sınıflandırmaya çalışmıştır, çoğu Hint-Avrupa ve Paleo-Avrupa dili olmayan statüsü lehine reddedilmiştir.
Ancak Etrüsk yazıları Soldan sağa okununda "İskitlerin Runik Alfabesi" ve sonraki "Göktürklerin Runik Alfabesi" olduğu anlaşılmıştır. Bir kaç yıl kadar önce Alman ve İtalyan bilim insanları Etrüsklerin Türki Turani köklerini ve Kurganlarını ortaya çıkarttılar. Etrüsklerin Turani Koyun ırkı ve At beslediklerini ve At eğittiklerini ortaya koydular. Atı ilk eğiten Sakalar idi.
Bazı Avrupalı toplumlar ülkelerindeki arkeolojik kazılarda mezarlarda Kurganlarda at kemiği aramakta ve bulursa bununla tarihini geri götürüp övünme yolundadır.
O halde, at kemiklerinden onur ve gurur kazanma peşinde olan Batılılar, söz, devlet ve imparatorluk kurmaya gelince; at besleyenleri, at üzerinde uzun süre durabilmek için damgalı pantolon yapanları, At'a üzengi takarak at uzerinden isabetli ok atanları, atlı süvari ordularıyla savaşlarda yenilmeden eski çağlarda 3 kıtada devlet kuranları, dünyaya savaşmayı öğretenleri, tarihin bilinen en eski çağlarında karavan ev icad edip, karavanlarda yaşayanları, atlı arabalarıyla seyahat edenleri neden hor görme gayretindedirler?...
Derleyen:
Bahtiyar Aydın
Eski Çağ Tarihi Uzmanı

Foto : Cippus Perusinus, 46 satır kesik Etrüsk metni taşıyan taş tablet, en uzun Etrüsk yazıtlarından biri (MÖ 3. veya 2. yüzyıl)