“Kim yaklaşırsa bilmeden ve dinlerse sirenleri, yandı,
bir daha evinde onu ne karısı karşılar ne çocukları.
Durma orada yürü, arkadaşlarının da tıka kulaklarını,
Tatlı balmumuyla tıka ki, sirenlerin sesini duymasınlar.
İstersen dinle sen, ama bağlasınlar ayakta seni,
Hızlı geminin içinde iplerle bağlasınlar orta direğe,
Ondan sonra dinle sirenleri doya doya.
Ama dostlarına yalvarır da, dersen ki iplerimi çözün,
Bağlasınlar onlar senin bağlarını bir kat daha sıkı”
Efsaneye göre Sirenler, Sirenum Scopuli denilen bir adada yaşadıklarına inanılan deniz yaratıklarıdır. Bu ada, kayalıklarla ve uçurumlarla çevrili olarak betimlenmiştir.
Sirenler, bir diğer mitolojik canlı olan deniz kızlarından farklı olarak iki kuyruğa sahiptirler. Achelous’un kızları olarak betimlenmişlerdir. Antik çağda yaşamış bir ozan olan Homeros, bu canlıların sayıları ile ilgili hiç bir şey söylemese bile, ondan sonra bu canlılardan söz edenler hem isimlerine hemde sayılarına değinmişlerdir.
Aglaopheme, Ceysi ve Thelxiepeia adlı üç tanesinden söz edilmiştir. Sayıları görüldükleri yere göre 3 ile 5 arasında farklılık göstermektedir ve isimleri genel olarak birbirine benzer. En bilinen isimleri ise “Thelxiepia, Thelxiope, Thelxinoe, Molpe, Aglaophonos,Aglaope, Pisinoe, Peisinoë,Ceysi, Parthenope, Ligeia, Leucosia, Raidne, ve Teles ” tir.
Sirenler efsanelere göre çok güzel şarkı söylemektedirler. Söyledikleri şarkılar denizcileri büyüler ve onları kendilerine çeker. Çektikleri denizcileri ise afiyetle yemektedirler. Açık denizlerde buldukları gemileri peşlerine takmaktadırlar. Gemileri kayalık olan adalarına çekerler. Sesleri sayesinde büyülü şarkıları denizcilerin akıllarını başından alır ve gemilerini doğrudan kayalara sürmelerine sebep olur. Kayalara çarpan gemi parçalara ayrılır ve denize düşen denizciler sirenlere yem olur. Bu hikaye bir çok filme konu olmuştur. Özellikle korsan temalı filmlerde sirenler sürekli yer almaktadır.
Denizlerin konu olduğu hemen hemen her efsanede insan yiyen sirenlerden söz edilmektedir. Sirenlerin vücutlarının üst kısmı üstsüz ve güzelliği ile baş döndüren bir kadın olarak tasvir edilir. Özellikle uzun süreler denizlerde yolculuk yapan denizciler bu mitolojik canlılara yem olurlar. Seslerine kendilerini kaptırmadan önce güzelliklerinden etkilenirlerdi. Güzellikleri sayesinde denizcilerle konuşmaya başlayan sirenler onlara şarkı söylemeye başlarlardı. Bu şarkının ardından denizciler ya kendilerini gemiden aşağı bırakırlardı ya da gemilerini sirenlerin beşinden sürüp kayalara çarpıp denize düşerlerdi.
Odysseus ve Sirenler
Odysseus, Ege Denizi’ndeki Phokaia kıyılarına ulaşır ancak devam edebilmesi için sirenlerin yaşadığı kayalıkların arasından geçmesi gerekir. Arkadaşlarıyla birlikte Siren Kayalıkları’na yaklaştığında Tanrıça Kirke ona tahtından seslenir ve onu uyarır:
“Odysseus ne yapın edin, sirenlerden sakının! Büyüleyen seslerinden, çiçekli çayırlarından sakının. Kim yaklaşırsa bilmeden ve dinlerse sirenleri, yandı, bir daha evinde onu ne karısı karşılar ne çocukları…”
Tanrıça’nın sözünü dinleyen Odysseus, tayfasını uyarır ve sirenlerin sesine kanmamak için kendisini geminin direğine sıkıca bağlatır, ağzını da kapattırır. Gemideki tayfanın da bu sesleri duymaması için kulaklarını balmumu ile kapattırır. Onlara ne olursa olsun onu çözmemeleri gerektiğini tembihler. Böylelikle sadece kendisi sirenlerin o müthiş sesini duyabilecektir.
Dalgalar diner ve gemi denizleri köpürterek ilerler. Siren Kayalık’larının yakınlarından geçerken, Odysseus o müthiş sesleri duyar:
“Gel buraya dillere destan Odysseus, Akhalıların şanı şerefi,
durdur gemini de duy bizim sesimizi.
Hiçbir gemi buradan geçemedi,
durup dinlemeden tatlı ezgimizi.
Dinlerler doya doya bizi.
Biliriz biz Troya’da olup bitenleri,
daha çok şey öğrenip öyle sürün geminizi.”
Odysseus içindeki isteğe daha fazla dayanamaz ve tayfasına onu çözmesini söylemeye çalışır, kaşlarıyla ve gözleriyle “çözün” diye işaretler verir. Ancak tayfası, kulakları balmumu ile kapalı olduğundan onu duymaz iki büklüm bir şekilde kürek çekmeye devam ettikleri için onu görmez. İlerledikçe sirenlerin sesi duyulmaz olur. Böylelikle ölümün buz gibi kollarından kurtulup yollarına devam ederler. Odyssesus, 20 sene sonra karısına kavuşur. Bugüne kadar sirenlerden yalnızca Jason, Argo ve Odysseus kurtulabilmiştir.
Merih Tan
TEREF