Cənablar, mənə elə gəlir, 44 günlük müharibə sonu faciə elementləri olan bir dramla bitdi. Əbəs yerə Prezident Putinə qrossmeyster və ya füsunkar siyasi tamaşaların mükəmməl rejissoru adı verilməyib.

Teatr sənətinin janrlarına az bələd olan oxucular üçün izah edim; Dram – gerçək bir insanın cəmiyyətlə, ətrafdakı gerçəkliklə və ya özü ilə kəskin ziddiyyətli münasibətlərini təsvir edən aparıcı janrlardan biridir. Faciə (yunan dilindən tərcümədə – “keçi mahnısı”) ümidsizlik pafosuna bürünmüş bir növ dramdır. Faciənin əsasını kəskin sosial qarşıdurmalar, tale və cəmiyyətlə şəxsi toqquşmalar təşkil edir. Faciəvi münaqişənin dramatik həlli, ümumiyyətlə, qəhrəmanın ölümü ilə başa çatır.

Türkiyənin fəal iştirakı ilə Dağlıq Qarabağ (oxuyun – Ermənistan) ilə Azərbaycan arasında müharibənin 44 günü bu baxımdan bir faciəvi dramdır. Müharibə Ermənistanın məğlubiyyəti, Paşinyanın tale ilə sərt toqquşması, “keçi mahnısı” və ya baş nazirin yaxınlaşan siyasi ölümü ilə sona çatdı. Bu son məntiqli və əla istiqamətlə əvvəlcədən təyin olunmuşdu.

Soruşursunuz – hərbi münaqişə, teatr və Putinin bununla nə əlaqəsi var? Gəlin məntiqlə düşünək. Yeri gəlmişkən, Tarixlə həmmüəllif olan Tale özü də yaxşı dramaturqdur.

Paşinyan bu səhnənin baş qəhrəmanı kimi görünsə də, faciə janrının uğurlu personajlarından biri kimi yadda qaldı. Amma insafla deyək ki, o, Dağlıq Qarabağın Azərbaycan SSR-nin tərkibində olmasında günahkar deyil. Jurnalist təhsili alan bu bəy, xalqının Fars-Osmanlı boyunduruğundan qurtulmaq üçün apardığı mübarizə tarixini zəif öyrənib, vəssalam. Bir də onun əsas günahı Ermənistanla Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin kəskinləşməsidir. Həm də ermənilərin tarixi müttəfiqi olan Rusiya ilə münasibətlərin pisləşməsidir məncə. Nikol BMT qətnaməsinin icrası və münaqişənin həllinə dair konstruktiv dialoqu rədd edən davakar ritorikası ilə də günahkardır. O, aşkar bir rusofobiya qərəzi ilə bədnam çoxvektorlu siyasətin axmaq siyasətində günahkardır. Ukrayna, Yuqoslaviya, Liviya, Suriya, İraq faciəsinin dərslərini almamaqda və bu ölkələrin liderlərinin taleyini unutmaqda günahkardır.

Günahkar Paşinyanın yanında İlham Əliyev daha əzəmətli görünür. Müqayisə ədalətsizdir bu məsələdə. İlham Əliyev bir vaxtlar Azərbaycan SSR DTK sədri olmuş atası Heydərin layiqli bir oğludur. Bütün nüansları, eləcə də müsbət və mənfi cəhətləri nəzərə almaqla tam əminliklə deyə bilərik ki, İlham Əliyev Moskvada nüfuzlu dostlarını qoruyub saxlayan, MDBMİ-nin məzunu olmuş lider olaraq Cənubi Qafqazda xarici siyasətin atası sayıla bilər.

Üstəlik, Əliyev beynəlxalq hüququn əsaslarının qızğın tərəfdarıdır və ermənilərə dəfələrlə Dağlıq Qarabağdakı münaqişəni güzəştlər əsasında diplomatik yollarla həll etməyi təklif edən müdrik siyasətçidir. Şübhəsiz ki, Əliyevin Ermənistanı BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarını yerinə yetirməyə məcbur etmək üçün bütün əməliyyatı diqqətlə hazırlanıb, düşünülüb və Rusiya ilə əlaqələndirilib.

Məncə, Putin İlhama bu qədər açıq şəkildə deyib ki, “İlham Heydəroviç! Bu məsələni güc baxımından özünüz həll etmək istəyirsinizsə, bu, sizin öz işinizdir. Mən müdaxilə etməyəcəyəm. Ancaq bu vəziyyətdə bütün məsuliyyət sizin üzərinizə düşür. Rusiyanın kifayət qədər problemləri var və müəyyən xətləri keçməyincə müdaxilə etməyəcəyik. Həddindən artıq güc tətbiqi qəbuledilməzdir, soyqırım istisna olunur. Erməni xalqı bütövlükdə əziyyət çəkməməlidir. Ermənistanın özünə toxunmayın. Əks təqdirdə bəlaya düşəcəksiniz …” Təxminən buna bənzər bir şey …

Doğrudur, türklər də regionda göründü. Ərdoğanla razılaşmanın məqsədi zərərləri minimuma endirmək idi.

44 gün öz sözünü dedi. Paşinyanın sonunu çatdıran müasir dramın finalı artıq məlum nəticələrlə başa çatdı. İrəvandakı küçə qiyamlarında faciə qəhrəmanının siyasi ölümü daha aydın görünür. Yeri gəlmişkən, burada teatr janrlarından bəhs edirdiksə, onda Nikol Paşinyan Şekspirin “Maqbet”inə bənzəyir. Maqbet faciəsi güc və dostlara xəyanət üçün həddindən artıq ehtirasın təhlükələri haqqında tipik bir hekayədir.

Baxış budur. Bəlkə səhv edirəm?

“Правдолюб” sosial şəbəkə səhifəsi, 1 dekabr, 2020-ci il (ixtisarla)

Tərcümə: KONKRET.az