Azərbaycanda özəl investisiyaların cəlb edilməsi nəzərdə tutulan dövlət müəssisələrinin hazırlıq vəziyyəti müzakirə olunub.

Baş nazir Əli Əsədovun sədrliyi ilə keçirilən iclasın gündəliyində “Azərbaycan Respublikasının dövlət müəssisələrinə özəl investisiyaların cəlb edilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2023-cü il 31 avqust tarixli 4078 nömrəli Sərəncamından irəli gələn tapşırıqların icra vəziyyəti, o cümlədən, Sərəncama əsasən, özəl investisiyaların cəlb edilməsi nəzərdə tutulan dövlət müəssisələrinin (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin strukturuna daxil olan “Azərikimya” İstehsalat Birliyi (Etilen-Polietilen zavodu), Karbamid zavodu və Metanol zavodu, “Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, “AzerGold” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, “Azərbaycan Beynəlxalq Bankı” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin tabeliyindəki “Bakı Telefon Rabitəsi” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti və “Aztelekom” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti) hazırlıq vəziyyəti, dövlət müəssisələrinin kommersiya və maliyyə təhlilləri, hər bir müəssisə üzrə fərdi yol xəritəsi, özəl investisiyaların cəlb edilməsi üzrə qanunvericilik bazasına tələb olunan dəyişikliklər, həmçinin biznesə yönəlik dövlət xidmətləri və digər cari məsələlər ətraflı müzakirə olunub.

Ölkədə dövlət şirkətlərinə investisiyaların qoyuluşu ilə bağlı müzakirələr bir neçə ildir davam edir. Bəziləri daha çox xidmətlə məşğul olan sahələrə, xüsusilə də kommunal sektora investisiya qoyuluşunu məqəsədəuyğun hesab edirlər. Onlaırn fikrincə, bu, həm xidmətin keyfiyyətini yaxşılaşdırar, həm də rəqabət mühitində kommunal sektorda qiymətləri azalda bilər.

İqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli “Cebhe.info”-ya bildirib ki, burada əsas məqam hökumət tərəfindən xarici investisiyaların dövlət şirkətlərinə yönəlməsində maraqlı olmasından ibarətdir:

“Dövlət şirkətləri onsuz da dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilir. Hazırda dövlət şirkətlərinin əksəriyyəti kəsirlə işləyir. İlin sonunda “Azərsu”, “Azəriqaz”, “Azərişıq”ın açıq qalan xərcləri olur. Bu açıq qalan xərcləri də dövlət ödəyir. Bir neçə il öncə hesablamışdım ki, Azərbaycanda 1 kubmetr suyun qiyməti 40 manata gəlib çıxırdı ki, onun 39 manatını dövlət, 1manatını vətəndaş ödəyirdi. Dünyanın heç bir ölkəsində- nə Avropa, nə də Afrikada suyun kubmetri bu qədər bahadır. Yəni 1 kubmetr suyun maya dəyəri 40 manatdır.

İnvestisiya qoyarkən həmin qurumu bir tərəfdən xarici investisiya, digər tərəfdən dövlət büdcəsi maliyyələşdirəcək. Ona görə də hesab edirəm ki, hökumət özəl sektora investisiyanın cəlb edilməsində maraqlı olmalıdır. Bütün dünyada özəl sektora vəsait qoymağa daha çox maraq olur, nəinki dövlət sektoruna. İstənilən dövlətin defolt riski var. Məsələn, ABŞ dövlət büdcəsi defolt təhlükəsi ilə üz-üzə qalırsa, digər ölkələrdə də bu müşahidə oluna bilər. Ona görə də defolt elan olunduqda, investisiya qoyanlarla yenidən qarşılıqlı hesablaşma gedir. Əgər investor öncə 20-30 faiz gəlir götürmək istəyirdisə, defolt zamanı 50 faiz investisiyanı itirə bilər. Ona görə də onlar maraqlı olur ki, özəl şirkətlərə investisiya yatırsınlar”.

“Bəs Azərbaycanda niyə xarici investor özəl sektora investisiya yatırmaqda maraqlı deyil?” sualına ekspert belə cavab verib:

“Ona görə ki, Azərbaycanda özəl sektorda çalışan subyektlərin müflisləşmək, əmlakın əldən çıxması, əldən-ələ keçmə imkanları çox böyükdür. Başqa sözlə, ölkədə əmlaka zəmanət yoxdur. İstənilən sahibkar istənilən an öz əmlakını itirə bilər. Bundan əlavə, investorların investisiya yatırması üçün əsas parametrlər qanunun aliliyi, məhkəmənin müstəqilliyi, rəqabət mühitinin olması, sahibkarlıq fəaliyyətinə inzibati əngəllərin olmamasıdır ki, bunlar da Azərbaycanda mövcud deyil. Ona görə də təəssüf ki, xarici investorlar Azərbaycana investisiya yatırmaq istəmir və dövləti seçir”.

Ekspert deyir ki, ancaq dövlətin seçdiyi sahələri də mübahisələndirmək olar:

“Elə sahələr seçilməlidir ki, cəmiyyətə xidmət sahələri olsun. Məsələn, Bakının kanalizasiya sistemi yenidən qurulmalıdır. Çünki bir az yağış yağan kimi bütün küçələri su basır. Bu, o deməkdir ki, Bakı şəhərində kanalizasiya sistemləri düzgün qurulmayıb. Kanalizasiya özü bir neçə -məişət və sənaye tullantıları, yağış sularının axıdılması alt sisteminə malik olmalıdır. Bakıda bir mərkəzi kanalizasiya sistemi mövcuddur. Əvvəllər sovet dövründə yağış sularının axıdılması üçün sistem var idi, sonralar yeni binalar tikiləndə onları birləşdirdilər. Nəticədə 15-20 il bundan öncə bulvarda pis qoxu yayıldı. Bəlli oldu ki, yeni tikilən binlar öz kanalizasiyasını yağış suları kanalizasiyasına qoşub. Sonra bunu ümumi xəttə qoşdular ki, bulvarda problem yaranmasın. Ölkədə elektrik sistemi normal işləsə də regionlarda vəziyyət gərgindir. Kəndlərə gedən xətlərin böyük əksəriyyəti qəzalı vəziyyətdədir. Külək əsən kimi işıqlar sönür. Ona görə də bölgələrdə elektrik təminatını yaxşılaşdırmak üçün kifayət qıdər investisiya lazımdır”.