Şaman kelimesinin anlamı ve etimolojisi üzerine araştırma yapan Y. Nemeth, bu kelimenin Türk-Moğol kökenli olduğunu ispatlamaktadır. Araştırmacı, Mançur-Tunguz’ca “Sam” (Şam) kelimesinin, Türkçedeki “Kam” kelimesinin fonetik karşılığı olduğunu belirtmektedir. (Tunguz’ca Şam-an, Türkçe Kam-an). Kamlamak ise ayin yapmak anlamına gelir.
Kam kelimesi Hunlar döneminde unvan olarak da kullanılırdı. Hun yönetici zümresinin bazı unvanlarında Ata-Kam sözüne rastlanır. Bunlar kehanet yetenekleri yüksek Şamanlardır. İkinci bir unvan ise As-Kam idi ve bu unvan Kağanın devlet idaresinde, arkadaşı ve ortağı anlamına da geliyordu. (Attila’nın kayınpederinin de unvanı). Tonyukuk anısına yazılmış yazıtta da onların hakanın eşi-arkadaşı olduğu yazılıdır.
Türkçe en eski “Kam” sözüne, IX. yüzyıldan kalma Uygurca bir eserdeki metinde rastlanmaktadır. 13. Yüzyılda yaşayan Cüveyni, “Cihan Fatihinin Tarihi” adlı eserinde şunları yazar. “Putperest Uygurlar sihir ve büyü bilimini biliyorlardı ve bu konudaki uzmanlarına Qam (Kam) diyorlardı”. Kıpçak-Kuman kayıtlarında,1303 yılında yazılan “Codex Cumanicus” ta Şaman terimi “Kam Katun” olarak geçer.
Türkçe Kam kelimesi Kam-çı ile de bağlantılıdır. Bir kamçı yardımıyla hastalıkları ve kötü ruhları kovarlar. Kamçı Kam'ların yani şamanların silahıdır. İncilin eski Karayca-Karaimce çevirisinde, “Qamçu-Kamçu” biçimiyle ve ölüleri çağıran anlamıyla rastlanır. Çağrılan ruhlar muhtemelen ata ruhları ya da iyi ruhlardır.
Nuray Bilgili
TEREF