Babek; Azeri dilinde Babək veya Bəbək olarak ifade edilmektedir. Babek; 9. yüzyılda yaşamış ve Abbasi Halifeliği'ne karşı büyük bir isyan başlatmış olan bir liderdir. Azerbaycan ve İran bölgesinde etkili olan Hürremiye (Hürremdin) hareketinin önderi olarak tanınmaktadır. Babek, hem siyasi hem de dini bir lider olarak, bölgedeki halkın Abbasi yönetimine karşı direnişini organize etmiştir.
Babek, yaklaşık 798 yılında, bugünkü Azerbaycan'ın kuzeybatısında yer alan Badd (Badə) köyünde doğmuştur. Babek'in kökeni hakkında kesin bilgiler olmasa da, Zerdüşt inancına bağlı bir aileden geldiği ve Mazdek öğretilerinden etkilendiği düşünülmektedir. Babek'in inancı, Hürremiye (Hürremdin) hareketi ile şekillenmiştir. Bu hareket, Zerdüşt inancı ve Mazdek öğretilerinden büyük ölçüde etkilenmiştir.
Zerdüştîlik, antik İran'ın en eski dinlerinden biridir. İyilik ve kötülük arasındaki mücadeleyi temel almaktadır. Babek, bu inancın temel değerlerini benimsemiştir.
Zerdüştîlik, ateş kültü ve doğaya saygı gibi unsurları içermektedir. Babek, bu unsurları Hürremiye hareketine entegre etmiştir.
Mazdek, 5. yüzyılda yaşamış bir reformcudur.. Mazdek öğretileri, toplumsal eşitlik, ortak mülkiyet ve adalet gibi kavramları savunmaktadır. Mazdekizm, İsa'dan sonra 5. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan; insan eşitliği ve mal ortaklığını savunan bir akım olarak bilinmektedir.
Babek, Mazdek'in fikirlerini benimseyerek, Abbasi yönetiminin adaletsiz uygulamalarına karşı mücadele etmiştir.
Hürremiye, Babek'in liderliğindeki bir toplumsal ve dini hareketti. Bu hareket, Zerdüştîlik ve Mazdek öğretilerini birleştirerek, Abbasi yönetimine karşı bir direniş başlatmıştır.
Hürremiye hareketi, özellikle yoksul ve ezilen kesimler arasında büyük destek bulmuştur. Hareket, toplumsal adalet ve eşitlik taleplerini ön planda tutmuştur.
Hürremiye hareketi, Abbasi Halifeliği'nin baskıcı yönetimine ve yüksek vergilere karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
Babek, 816 yılında Abbasi Halifeliği'ne karşı büyük bir isyan başlatmıştır. İsyan, özellikle Azerbaycan, İran ve Ermenistan bölgelerinde etkili olmuştur. Babek, Hürremiye hareketi ile birlikte, Abbasi ordularına karşı 20 yıldan fazla bir süre direniş göstermiştir.
Babek'in liderliğindeki isyan, yerel halkın yanı sıra, farklı etnik ve dini gruplardan da destek almıştır. İsyan, Abbasi Halifeliği için büyük bir tehdit oluşturmuş ve halifelik, isyanı bastırmak için büyük askeri güç seferber etmiştir.
Babek, toplumsal adalet ve eşitlik fikirlerini savunmuştur. Abbasi yönetiminin adaletsiz uygulamalarına karşı çıkarak, halkın haklarını korumayı amaçlamıştır. Hürremiye hareketi, özellikle yoksul ve ezilen kesimler arasında büyük destek bulmuştur. Babek, bu kesimlerin sözcüsü haline gelmiştir.
Abbasi Halifeliği, İslam'ı yayma politikası izlemiştir. Ancak Babek ve taraftarları, Zerdüşt inancı ve Mazdek öğretilerine bağlıdır. Bu durum, dini bir çatışma ortamı yaratmıştır. Babek, Abbasi yönetiminin dini ve kültürel kimliklerini yok etme çabalarına karşı direniş göstermiştir. Babek'in isyanı, sadece siyasi bir direniş değil, aynı zamanda dini ve kültürel bir kimlik mücadelesidir.
Babek İsyanı, 837 yılında Abbasi Halifeliği'nin güçlü orduları tarafından bastırılmıştır. Babek, Abbasi komutanı Afşin (Haydar bin Kavus) tarafından yakalanmış ve Samarra'ya götürülmüştür.
Babek, Samarra'da idam edilmiştir. İdamı, Hürremiye hareketinin sonunu getirmiş olsa da, Babek'in direnişi ve fikirleri, bölgede uzun süre etkisini sürdürmüştür.
Babek, günümüzde özellikle Azerbaycan'da ulusal bir kahraman olarak kabul edilmektedir. Onun liderliği ve Abbasi Halifeliği'ne karşı verdiği mücadele, Azerbaycan'ın ulusal kimliğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Babek'in hikayesi, bölgede adalet, eşitlik ve özgürlük mücadelesinin sembolü olarak anılmaktadır.
Yazı: Bilhan Akkaya