Mütəxəssislər alternativ yollar təklif edir - market və apteklərin məsuliyyəti...
Ölkədə maska taxmamağa görə cərimələr iki dəfə artırılsa da, hələ də qaydalara əməl etməyənlərin sayı kifayət qədərdir. Xüsusən də ictimai nəqliyyatda, iaşə obyektlərində maska taxmayan vətəndaşlara qarşılaşırıq. Ən təəssüfedici məqam isə odur ki, bəzən iaşə obyeklərinin işçilərinin özləri də maskasız xidmət göstərir və yaxud maskadan düzgün qaydada istifadə etmir.

Bəs nə etməli?

Deputat Musa Quliyev bu məsələ ilə bağlı maraqlı təkliflər verib. Modern.az-a danışan deputat da qeyd edib ki, virusa yoluxma artdıqca, cəriməni qaldırmaqla bir nəticə əldə etmək mümkün olmayacaq. Bunun üçün Operativ Qərargah alternativ yollar düşünməli və bunu ictimaiyyətə təlqin etməlidir:

“Operativ Qərargah ölkədə fəaliyyət göstərən market şəbəkələrinin rəhbərliyi ilə müzakirələr aparmalıdır. Ciddi tapşırıq verilməlidir ki, heç kəs supermarketlərə maskasız daxil olmasın. Xüsusilə də öz işçiləri maskasız xidmət göstərməsinlər. Mən öz müşahidələrimə əsasən deyirəm ki, aptek və market işçiləri ya maska taxmır, ya da maska çənənin altında olaraq xidmət göstərirlər. Bunlar koronavirusun yayılma ocaqlarıdır”.

Musa Quliyev qeyd edib ki, marketlərdə onlayn sifarişləri artırmaq lazımdır:

“Lap xidmətin üzərinə də 3-5 faiz qoya bilərlər. Yaxud vətəndaş marketə lazım olan ərzaqların sifarişini verir və o, mağazaya gedənə kimi onun sifarişləri hazırlanır. Onlayn ödəmə və yaxud kassada ödənişlə ərzaqlarını götürüb çıxır. Bununla da sosial məsafəni kifayət qədər azaltmış olarıq”.

Deputat apteklərlə bağlı da maraqlı təklif irəli sürüb: “Yaxşı olar ki, apteklər pəncərədən işləsinlər. Onsuz da yaydır, hava da istidir, aptekin qarşısında ara məsafəsi gözləməklə növbə saxlamaq olar. Yəni təklif edirəm ki, satış aptekin pəncərəsindən həyata keçirilsin”.

“Yeni Müsavat”a danışan sosioloq Əhməd Qəşəmoğlunun sözlərinə görə, inzibati qaydada cəriməlləri artırmaqdansa, əhalidə sosial davranış vərdişlərini, mədəniyyətini inkişaf etdirmək lazımdır: “Bəlkə də prosesin əvvəlində camaatı günahlandırmaqda haqqımız var idi. Lakin indiki zamanda məsələni daha dərindən dəqiqləşdirməli, araşdırmalıyıq.

Biz əhali ilə işləməli, onun özünü bu prosesə hazırlamalıyıq və başa düşməliyik, təkcə inzibati yolla və yaxud səhiyyə sahəsində hansısa təşkilatçılıqla bu virusa qalib gəlmək olmaz. Çünki bu, sosial bəladır.

İndiki dövrün cəmyyəti çox mürəkkəbdir. Bu cəmiyyəti 20-30 il bundan əvvəl olan qaydalarla idarə etmək olmur. İndi əhalinin daxili potensialını elə oyatmalıyıq ki, dövlətə qoşulub, xəstəliklə müabrizə aparsın".

Əhməd Qəşəmoğlu qeyd edib ki, bunu elmi metodlarla həyata keçirmək mümkündür:

“Təxminən 150 ildir ki, Avropda onlarla elm sahəsi inkişaf edir. Bunlara sosial, sosial psixologiya, sosial iş və digərləri daxildir. Beləliklə, 150 ildir ki, araşdırılır ki, cəmiyyəti proseslərə necə cəlb etmək, proseslərə müdaxilə etmək lazımdır.

Biz şahidi olduq ki, nə qədər qadağalar qoyulsa da, əksəriyyət polislə “gizlənqaç” oynayır. Çünki daxilən bu mübarizəyə hazır deyil. Mübarizəni də elmi metodlarla hazırlamalıyıq.

İndi sual oluna bilər ki, hələ indən sonra 2-3 ay elmi metodların axtarılıb tapılmasını gözləməliyik? Bütün bunlar əvvəldən hazırlanmalı idi. Şəxsən mən bununla bağlı öz təkliflərimi verə bilərəm.

Düşünürəm ki, təcili təşviqat, mobil qruplar yaradılmalıdır. Bununla bağlı sovet təcrübəsi də var. Könüllülərdən, məsul işçilərdən ibarət təşviqat qrupu yaradılmalı və onlar əhaliyə yaxınlaşaraq prosesin təhlükəsi barədə məlumatlar verməli, maarifləndirməlidirlər".

Əhməd Qəşəmoğlu bildirib ki, hazırda da rayon və kənd yerlərində yas mərasimləri əvvəlki qaydada həyata keçirilir:

“Müşahidələr aparmaq üçün tez-tez rayonlardakı dost-tanışlarımla əlaqə saxlayıram. Ötən gün Ucarda yaşayan dostum deyir ki, ”burada yas mərasimləri əvvəlki qaydada keçirilir. Yəni “3", ”40" məclisləri qurulur. Yasa gəlməyənləri isə camaat “virusdan qorxan” adlandırıb, qınayır.

Və yaxud başqa bir kənddən olan dostum bildirir ki, hazırda olduqları kənddə virusa yoluxanların sayı xeyli artıb. Artıq bir neçə evdə xəstələnənlər var. Tibb bacıları isə xəstələrin sayının artmasından çox sevinir və çörək pulu çox qazanacaq deyə, sevinə-sevinə evlərə sistem qoymağa gedir, üstəlik, maska taxmadan.

Bütün bu mənzərələr onu göstərir ki, biz təkcə əhalini deyil, məmurları da hazırlamalıyıq. İnsanların bu dəqiqə məmur qayğısına ehtiyacı var".

Əhməd Qəşəmoğlu əvvəldən cərimələrin tətbiq olunmasının tərəfdarı olmadığını deyib:

“İnsanlara hər gün ”etmə" dedikcə, bu onlara pis təsir edir. Məsələn, uşağa da hər gün qadağalar qoyanda, getdikcə aqressivləşməyə başlayır. Amma “gəl sən də qoşul, birlikdə edək” deyəndə deyilənlərə əməl etməyə başlayır. Bunların hamısının əsasında elmi metodlar dayanır. Nə qədər ki, elmi metodlardan qorxuruq, heç nə əldə edə bilməyəcəyik.

Lap əvvəldən cərimələrin artırılmasının tərəfdarı deyildim. Çünki kimsə 2-3 dəfə cərimələnəndə məbləğ təxminən 500 manat və ya ondan yüksək olacaq. Vətəndaş sonra deyəcək ki, “öldür məni, yoxumdur”. Cərimələri ödəyə bilməyəndə də narazılıqlar başlayacaq, siyasətçilər də onlara qoşulacaq. Bu zaman hökumət məcbur olacaq ki, humanist addım atsın. Belə olan halda isə vətəndaşlar artıq cərimələrdən qorxmayacaq. Ona görə də düşünürəm ki, əslində cərimələr kiçik məbləğdə qalmalı idi ki, hər kəs onu ödəyə bilsin. Cərimə ödəmək istəməyən də məsuliyyətsizlikdən uzaq olmağa çalışar".



Tibb Universitetinin Tədris Cərrahiyyə Klinikasının dosenti, koronavirusa yoluxan xəstələrin müalicəsində iştirak edən tanınmış həkim Ədalət Rüstəm isə qeyd etdi ki, əksinə, cərimələrin miqdarını dəfələrlə artırmaq lazımdır:

“Dəfələrlə bu barədə qeyd etmişdim ki, cərimələri elə tətbiq etmək lazımdır ki, insanlar onu ödəyə bilməsin. Məsələn, Gürcüstanda karantin qaydalarını pozanlar 3 min lari cərimələnir. Bu da təxminən 1000 ABŞ dolları deməkdir. Pandemiyanın başladığı ilk dövrdə, yəni mart ayının əvvəlində cəmi 13 nəfər bu qaydanı pozub cərimələnmişdi. Daha sonra isə heç kəs karantin qaydalarını pozmağa cəhd etmədi. Hər kəs maska taxdı, sosial məsafə gözlədi.

Fikrimcə, bizdə də cərimələrin miqdarı 1000 manat təyin olunmalıdır. Bundan sonra vətəndaş çalışacaq ki, küçəyə çıxanda qaydaları pozmasın. Necə ki, artıq vətəndaşlar sərxoş vəziyyətdə sükan arxasına keçmir. Çünki biliri ki, bu hal aşkarlanarsa, xeyli miqdarda cərimə oluna bilər. Cərimə ödəməkdənsə, 10 manat verib “ayıq sürücü” çağırır.

Eləcə də insanlar 1000 manat cərimə ödəməkdənsə, 30 qəpik verib, maska taxar".

Ədalət Rüstəm təklif edib ki, ictimai nəqliyyatda, iaşə obyektlərində maskalar pulsuz paylanılsın:

“Apteklərdə, marketlərdə, ictimai nəqliyyatda, metroda pulsuz maskalar paylanılmalıdır. Əgər vətəndaşın maskası yoxdursa, marketə, metroya buraxılmasın və yaxud pulsuz maska verilsin”.