Amma hələ məlum deyil ki, Moskva bu açıqlama nəticəsində qazandı, yoxsa itirdi
Polşa, Slovakiya və Baltikyanı ölkələri bir araya gətirən (sonra Rumıniya hakimiyyəti Rusiyanın hərbi attaşesinin köməkçisini persona-nonqrata elan etməyə qərar verdi) Rusiya ilə diplomatik qalmaqal fonunda Çex Respublikasının Prezidenti Miloş Zemandan Çex millətinə təcili müraciətində həmrəylik hissi və münaqişəni daha kəskin bir mərhələyə çıxarmağı gözləyərkən, Çex lideri Kremlin tərəfdarı olan siyasətçi nüfuzunu yenidən təsdiqlədi. Zeman ölkədə qalmaqala səbəb olan Vrbetits hadisəsindən tələsik nəticə çıxarmamağa çağıraraq, barışıq mövqeyi tutdu. Çexiya xüsusi xidmət orqanlarını “zərbə altına qoymaqda” ittiham edilən dövlət başçısı və Vrbetits partlayışları hadisəsində Moskvanın vəkili kimi fəaliyyət göstərməkdə günahlandırıldı.

Xatırladaq ki, Çexiya 2014-cü ildə Vrbetits qəsəbəsindəki silah-sursat anbarındakı partlayışda Rusiya xüsusi xidmət orqanlarını ittiham etdikdən sonra, Rusiya ilə Çexiya arasında münasibətlər kəskin şəkildə pisləşdi. Bunun ardınca Rusiya səfirliyinin 18 işçisinin xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlıq şübhəsiylə Respublikadan çıxarılması baş verdi, Moskva cavab olaraq Çex səfirliyinin 20 işçisini persona-nonqrata elan etdi. Çexiya xarici işlər naziri Yakub Kulqanek Rusiyadan qovulmuş diplomatların Moskvaya qaytarılmasını istədi. Heç bir müsbət cavab almayan Praqa yenə də may ayının sonuna qədər bir müddət verərək Rusiya səfirliyinin əməkdaşlarının sayının azaldığını elan etdi.

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, mayın 31-dək Rusiyanın Praqa səfirliyinin sayı 35 diplomat, 46 inzibati və texniki işçi, Çexiyanın Moskvadakı səfirliyinin sayı 16 diplomat, dörd inzibati və texniki işçi və 91 yerli işə qəbul edilmiş işçi qədər azaldıldı. Çex Respublikasına dəstək olaraq Polşa, Slovakiya, Rumıniya və Baltikyanı ölkələr tərəfindən rus diplomatların qovulacağı elan edildi.

Beləliklə, Vrbetitsdəki hərbi anbarda baş verən partlayışların səbəbləri - işçilərinin səhlənkarlığı və Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının təxribatı barədə mövcud iki versiyadan Zeman birincisinə inanmağa üstünlük verdiyini və partlayışda iki rus agentinin günahı ilə bağlı bir dəlil olmadığını söylədi. Bu səbəbdən Prezident istintaqın son nəticələrini gözləməyə çağırdı, baxmayaraq ki, Çex Baş naziri Andrey Babiş əvvəllər Prezidentin Rusiya Federasiyasına qarşı Vrbetits hadisələrində iştiraka dair ittihamları tam dəstəklədiyini və rus diplomatların ölkədən çıxarılmasını təsdiqlədiyini söyləmişdi. Onun sözlərinə görə, Prezident ölkənin Nazirlər Kabinetinin Rusiya səfirliyinin 18 əməkdaşının xaric edilməsi barədə təklifini təsdiqlədi, çünki onlar xüsusi xidmət orqanlarının işçiləri hesab olunurdular və o, “kəşfiyyat məmurlarını sevmir, çünki daha çox zərər verirlər”.

Praqa iddia edirdi ki, Vrbetitsdə əfsanəvi “QRU” zabitləri Petrov və Boşirov görünmüşdü. Bu zərərin bir nümunəsi olaraq, Prezident MKİ-yə və Amerika xüsusi xidmətinin İraqda müharibə və böyük insan tələfatına səbəb olan KQS (kütləvi qırğın silahları) varlığı ilə bağlı səhv məlumatlar verdiyini göstərdi. Partlayışla bağlı hadisə, Zemanın inandığı kimi, mənasız qurbanının Rusiya-Çexiya münasibətləri ola biləcəyi “xüsusi xidmətlərin oyunu” da ola bilər. Zeman elan etdi ki, Rusiya Federasiyası və Çexiya səfirlikləri arasında “qarşılıqlı hannibalizm” bitdi.

“Aktuálně.cz” nəşrinin müxalif siyasətçilərə istinadən yazdığına görə, Zeman bu açıqlaması ilə “Rusiyanın dezinformasiya kampaniyasının qapısını açdı”. Siyasətçi Vit Rakuşan Prezidentin vətəndaşların tərəfini tutmadığını söylədi. Rakuşanın sözlərinə görə, Prezidentin çıxışından ya dəqiq məlumata malik olmadığı, ya da bilərəkdən hadisəni səhv yozduğu aydın olur.

Digər tərəfdən, Rusiyadakı dostlardan - məmurlardan, “obyektivlik göstərən” Zemana minnətdarlıqlarını və Çexiya hökumətini qərəzli olmaqda günahlandıran ifadələr səsləndirildi. Dövlət Dumasının sədri Vyaçeslav Volodin obyektiv açıqlamaları üçün Çex liderinə təşəkkür etdi: “Çətin vəziyyətdə, hər kəsin ABŞ-ın mövqeyi qarşısında əyildiyi bir məqamda kifayət qədər obyektiv danışan Miloş Zemana hörmət etməliyik. Çex hökumətinin rəhbərliyi, açıq-aşkar siyasi konyunktura naminə fərqli bir mövqe tutdu və ağalarından dividend qazanmaq istədi”.

Bununla birlikdə, Volodin qeyd etdi ki, Praqanın əvvəlki açıqlamaları artıq beynəlxalq bir qalmaqala səbəb oldu, bu səbəbdən Çex səlahiyyətliləri özlərini “axmaq vəziyyətdə” qoydular. Dövlət Duması sədrinin müavini Pyotr Tolstoy Zemanın açıqlamalarını “highly likely” (“çox güman ki”) prinsipinin pozulmasına səbəb olan ilk hadisə adlandırdı. Federasiya Şurasının vitse-spikeri Konstantin Kosaçev, RT telekanalına verdiyi müsahibədə Praqanın Moskvaya qarşı ittihamlarının Çex Respublikasını öz xeyirlərinə istifadə edən Qərb siyasətçiləri tərəfindən diktə edildiyini irəli sürdü.
Bununla birlikdə, Prezidentin bu ölkədə çox az səlahiyyətə sahib olduğunu nəzərə alsaq, Zemanın Rusiya ilə Çexiya arasındakı münasibətləri xilas etmək şansı tamamilə nəzəri görünür. “Maxovik” işə düşüb və çətin ki, bu qədər tez bir müddətdə olanları geri çevirmək mümkün olsun. Əlbəttə ki, Zemanın mövqeyi onsuz da ortaya çıxan xarici siyasətlə yanaşı daxili siyasi böhrana səbəb olacaq.

Vrbetits skandalı ətrafında baş verən hadisələrin necə inkişaf edəcəyini, bu mübarizədən qalib çıxanın kim olduğunu zaman göstərəcək. Ancaq bir şey aydındır - 2013-cü ildən bəri dövlət başçısı olan Zeman “Kremlin agenti” kimi nüfuzunu qalmaqallı açıqlaması ilə təsdiqlədi. Və hələ məlum deyil ki, Moskva Zemanın açıqlaması nəticəsində qazandı, ya itirdi.

Və “köhnə Avropa” ölkələri - Almaniya, Fransa, İtaliya Çex Respublikası və digər Şərqi Avropa ölkələri ilə həmrəylik göstərməyə tələsməsə də, ABŞ da bu məsələdə bitərəfliyə sadiq qalsa da, hadisələrin gələcək inkişafını dəqiq proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Beləliklə, bugünlərdə Rumıniya da Rusiya səfirliyinin hərbi attaşesinin köməkçisini persona-nonqrata elan etdi. Xarici işlər nazirinin Rusiya ilə qarşıdurmada maraqlı olmadığını açıqladığı Almaniyada isə Angela Merkelin yerinə “Birlik 90/Yaşıllar” partiyasından Rusiyaya qarşı sərt və barışmaz mövqeyi ilə tanınan, sərt rusofob Annalena Berbokun gələcəyi gözlənilir.

Müəllif: Mira Həsənova