Ötən il vətəndaşlarımız daha çox qida məhsulları, o cümlədən spirtli içki və siqaretə pul xərcləyiblər. Xərclərin demək olar ki, 55%-ni bu kateqoriya təşkil edib.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun əvvəllər dediyi kimi, 2024-cü ilin doqquz ayında vətəndaşlar alkoqol və tütün məmulatlarına 2023-cü illə müqayisədə 132 milyon manat çox vəsait xərcləyiblər. Onun sözlərinə görə, əhali 100 manatdan 5 manatını bu məqsədlərə sərf edir.

Bu məhsulların qiyməti qalxsa da, tələbat da artır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı hesablayıb ki, 2024-cü ildə Azərbaycanda adambaşına spirtli içkilərin istehlakı 2 litr idisə, bu il bu rəqəm 2,5 litrə, 2030-cu ildə isə 3,9 litrə yüksələcək.

Respublikada alkoqollu içkilərlə bağlı bir sıra qərarlar qəbul edilib, xüsusən də ötən ilin ortalarında idxal olunan alkoqola aksiz vergiləri artırılıb. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda idxal olunan alkoqol və tütün məmulatlarına tətbiq edilən aksiz vergiləri vaxtaşırı artırılır. Bu, milli istehsalçıların dəstəyi və əhalinin sağlamlığına qayğı ilə izah olunur. Eyni zamanda, bir çox ekspertlər dəfələrlə bildiriblər ki, qiymət artımı bu növ saxta və keyfiyyətsiz məhsulların artmasına səbəb ola bilər ki, bu da əhalinin sağlamlığı üçün daha böyük risk yaradır.

Yeri gəlmişkən, 2025-ci ilin əvvəlindən qonşu Türkiyədə 150-dən çox insan saxta spirtli içkilərdən dünyasını dəyişib. Hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları saxta spirtli içkilərin istehsalı və satışı ilə mübarizə çərçivəsində ölkə üzrə 750 əməliyyat keçirib. Bu hadisələr zamanı 983 nəfər saxlanılıb, onlardan 50-si həbs edilib.

Onu da xatırladaq ki, Azərbaycanda alkoqol istehsalçıları üçün yeni tələblər qəbul edilib və belə içkilərin minimum pərakəndə satış qiyməti müəyyən edilib. Bu cür addımlar dünya praktikasında qeyri-adi deyil. Bu tədbirləri istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi diktə edir, lakin bəzi yerli ekspertlər bunun nəticəsində saxta malların azalmayacağına inanaraq, hazırkı şəraitdə onların effektivliyinə şübhə edirlər.

İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev də AYNA.AZ-a şərhində deyib ki, statistika vətəndaşların alkoqollu içkilərə və tütün məmulatlarına daha çox pul xərcləməyə başladıqlarını təsdiqləyir: “İki əsas səbəb ola bilər: ya stress səbəbindən insanlar daha çox spirtli içki qəbul etməyə və siqaret çəkməyə başlayıblar, ya da əksinə, yaxşı uğurları var və bu şəkildə istirahət edirlər. Amma iqtisadi vəziyyəti nəzərə alaraq, birinci səbəbi daha düzgün hesab etmək olar. Bir çox insan problemlərini unutmaq üçün içir və siqaret çəkir, ən azı bir müddət bunda müəyyən rahatlıq tapır. Amma fakt budur ki, yaxşı spirt bahadır və onun qiymətləri artır. Az adam bunu ödəyə bilər. Buna görə də vətəndaşlar alkoqol ehtiyaclarını ödəmək üçün daha ucuz variantlar axtarmağa məcbur olurlar”.

“Bu baxımdan, son vaxtlar ölkədə aptekdən alınmış sənaye spirtinin qəbulu nəticəsində iyirmidən çox ölüm faktının qeydə alınması təəccüblü deyil. İnsanlar bu spirti alır, su ilə azca seyrəldir, daha xoş dad üçün limon əlavə edib içirlər. Ancaq belə bir içki onların daxili orqanlarını məhv edir və əlilliyə və ya ölümə səbəb ola bilər. Bu, artıq böyük problemə çevrilib ki, onu nəzərdən qaçırmaq olmaz”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Həqiqətən də bu il Azərbaycanda iyirmidən çox insan tibbi spirtdən zəhərlənmə nəticəsində dünyasını dəyişib və ölənlərin sayı artmaqda davam edir. Ola bilsin ki, insanlar onu daha tez-tez spirtli içki kimi qəbul etməyə başlayıblar, çünki o vaxtlar başlayan qarlı havada heç olmasa isinməyə çalışırdılar və daha keyfiyyətli bir şey üçün kifayət qədər vəsait yox idi. Ancaq həkimlərin dediyi kimi, alkoqol soyuqda sizi isitmir, sadəcə özünüzü aldadırsınız.

Qarayevin sözlərinə görə, alkoqol və tütün məmulatları dövlət xəzinəsinə, bəlkə də, ən çox gəlir gətirən məhsullardır: “Onlara həmişə tələbat var. Bunu başa düşən bir çox ölkələr onlara aksiz vergilərini artırır, o cümlədən bizim ölkə. Əhalinin müəyyən faizi çörəksiz yaşamağa hazırdır, lakin onlar həyatı alkoqolsuz, tütünsüz təsəvvür edə bilmirlər. Bu insanlar onlara son pullarını da xərcləməyə hazırdırlar. Yeri gəlmişkən, son vaxtlar ölkədə siqaret yenidən bahalaşıb ki, bu da sahibkarların xərclərinin artması ilə bağlı ola bilər. Beləliklə, bütöv bir paketi almağa imkanı olmayanlar onları dənə ilə alırlar”.

Alkoqolizmlə mübarizəyə gəlincə, iqtisadçının fikrincə, sovet dövrünü xatırlamaq olar: “O zaman müəyyən müddət ərzində bir növ “quru qanun” mövcud idi, amma içki içənlər hələ də çıxış yolu tapırdılar - özləri çəkmə araq düzəldir, möhtəkirlərdən alır, mağazalarda piştaxtanın altından ötürürdülər. Əhalinin və onun sağlamlığının qayğısına qalmaq üçün ilk növbədə piştaxtalara çıxan malların keyfiyyətinə nəzarət etməliyik. Bizim müvafiq qurumumuz var ki, monitorinq aparmalıdır. İctimai nəzarət də zəruridir, vətəndaşlarla alkoqolizmin qarşısının alınmasına yönəlmiş maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. Bir çox ölkələrin təcrübəsinin göstərdiyi kimi, qiymətlərin artırılması və ya qadağaların tətbiqi heç nəyi dəyişməyəcək”.

AYNA.AZ