"Çin mənşəli texnoloji komponentlərə olan yüksək asılılıq təkcə iqtisadi məsələ deyil, həm də strateji təhlükəsizlik problemidir..."

2024-cü ilin noyabrında ABŞ-da baş verən bir insident enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi suallar doğurub. Belə ki, bəzi Günəş enerjisi sistemlərinin tərkibindəki invertorların uzaqdan - Çindən idarə olunaraq söndürülməsi faktı qeydə alınıb.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Reuters" agentliyi yazıb.

Agentliyin son araşdırması bu insidentin təsadüfi olmadığını, əksinə, ABŞ enerji infrastrukturu üçün potensial bir sistemli təhdidin mövcudluğunu göstərdiyini iddia edir.

Gizli rabitə modulları - görünməyən təhlükə

Araşdırmada qeyd edilir ki, Çin istehsalı olan Günəş panelləri və invertorlarının bir çoxunda sənədlərdə göstərilməyən gizli rabitə qurğuları - radiomodullar aşkar edilib. Bu komponentlər vasitəsilə məlumat ötürmək, sistemlərə müdaxilə etmək və hətta onları uzaqdan deaktiv etmək mümkündür.

Ən təhlükəlisi isə bu qurğuların heç bir kibertəhlükəsizlik müdafiəsinə, məsələn, "firewall" (kompüter şəbəkəsinin müdafiə sistemi) və ya şifrə qorumasına malik olmamasıdır. Bu isə sistemləri həm kənar haker hücumlarına, həm də potensial dövlət səviyyəsindəki müdaxilələrə qarşı tamamilə müdafiəsiz edir.

ABŞ-ın yüksək asılılığı və kritik infrastruktur problemi

Hazırda ABŞ-da istifadə olunan Günəş enerjisi avadanlığının əhəmiyyətli hissəsi - təqribən 78 faiz invertorlar və 39 faiz panellər Çində istehsal olunur. Bu komponentlər təkcə fərdi evlərdə deyil, həm də sənaye müəssisələrində, məktəblərdə, xəstəxanalarda və digər strateji əhəmiyyətli obyektlərdə quraşdırılıb. Beləliklə, bu texnologiyaların zəiflikləri təkcə fərdi enerji istehlakçıları üçün deyil, bütövlükdə milli təhlükəsizlik üçün risk yaradır.

Çin tərəfinin mövqeyi və geosiyasi gərginlik

Çin bu iddiaları rədd edir və ABŞ-ı milli təhlükəsizlik mövzusunu siyasi təzyiq vasitəsinə çevirməkdə ittiham edir. Çin rəsmiləri bildirir ki, bu cür iddialar əsassızdır və iqtisadi rəqabəti məhdudlaşdırmaq üçün atılmış addımlardır. Lakin bu, ABŞ siyasətçilərinin narahatlığını aradan qaldırmır, artıq 5G sahəsində olduğu kimi, Çin avadanlığının idxalına yeni məhdudiyyətlərin tətbiqi gündəmdədir.

Müstəqil istehsal və texnoloji suverenlik çıxış yolu kimi

Ekspertlər bildirir ki, bu cür risklərin aradan qaldırılması üçün ABŞ təkcə idxal məhdudiyyətləri ilə kifayətlənməməli, eyni zamanda yerli istehsalı inkişaf etdirməlidir. Öz Günəş paneli və invertor sənayesini qurmaq, həm texnoloji müstəqillik baxımından, həm də uzunmüddətli təhlükəsizlik strategiyasının bir hissəsi olaraq görülür. ABŞ Energetika Nazirliyi artıq bu istiqamətdə yeni təşviq proqramlarını və subsidiyaları nəzərdən keçirdiyini bildirib.

Qlobal enerjiyə keçid və kibertəhlükəsizlik çağırışları

Bu hadisə bir daha göstərir ki, bərpa olunan enerjiyə qlobal keçid yalnız ekoloji deyil, həm də texnoloji təhlükəsizlik kontekstində dəyərləndirilməlidir. İnnovativ enerji sistemləri eyni zamanda yeni növ təhdidlərə qarşı həssaslıq yaradır. Bu səbəbdən yalnız ABŞ deyil, bütün dünya ölkələri enerji avadanlıqlarının təchizat zəncirində şəffaflıq, kibertəhlükəsizlik və strateji ehtiyatların idarə olunmasına daha ciddi yanaşmalıdır.

Nəticə olaraq, Çin mənşəli texnoloji komponentlərə olan yüksək asılılıq təkcə iqtisadi məsələ deyil, həm də strateji təhlükəsizlik problemidir. Bu kontekstdə beynəlxalq kibertəhlükəsizlik standartlarının hazırlanması və tətbiqi, həmçinin regional istehsal güclərinin artırılması bərpa olunan enerji dövründə sabitliyi təmin etmək üçün əsas şərtlərdən biridir.