Rusiya və İran gəmiləri sanksiyalardan yayınaraq malların gizli çatdırılması üçün Xəzər dənizindən fəal şəkildə istifadə edirlər. İddiaya görə, Rusiya gəmiləri “kölgə” limanlarına zəng edərək, məlumatların Avtomatik İdentifikasiya Sisteminə (AİS) ötürülməsini dayandırır və hətta onların yerini saxtalaşdırır.

Bu barədə “Foreign Policy” nəşri yazıb.

Qəzetin iddiasına görə, təkcə son üç ay ərzində Rusiya bayrağı altında üzən gəmilər AİS-ə məlumat ötürməsini 600 dəfədən çox dayandırıb ki, bu da sistemdə boşluqların yaranmasına səbəb olub.

Bu yaxınlarda Xəzər dənizində Rusiya-İran arasında üzən 12 gəmi “kölgə” limanına zəng edib. Həmin gəmilər Rusiya və ya İran təşkilatlarına məxsus olub, Rusiya və ya İran bayrağı altında və yaxud hər iki bayraq altında üzüblər.

Məlumata görə, gəmilərin dənizdə ötürücü cihazları söndürmək təcrübəsi yeni deyil və bu, qlobal gəmiçilik qaydalarının pozulmasına səbəb olur.

Qəzet yazır ki, may ayında Xəzərdə Rusiya bayrağı altında 138 gəmi üzüb və AİS-də 657 boşluq qeydə alınıb.

“Lloyds List Intelligence”-nin məlumatına görə, keçən illə müqayisədə bu il Xəzər dənizində Rusiya bayrağı altında üzən gəmilərin məlumat ötürməsini dayandırma halları artıb: ən azı 630 belə gəmi qeydə alınıb.

Bu sxemdə İran bayrağı altında üzən gəmilərdən də istifadə edilir. May ayında məlumat ötürməsini 199 dəfə söndürən 48 gəmi qeydə alınıb. İyun ayında İranın 48 gəmisində 218, iyulda isə 47 gəmidə 192 boşluq olub. Ötən illə müqayisədə belə boşluqların (məlumatların gizlədilməsi hallarının) sayı iki dəfə artıb. Üstəlik, AİS-ə məlumat ötürülməsini dayandıran xeyli sayda gəmi Rusiya və İran limanları arasında hərəkət edib.

Müqayisə üçün qeyd edilir ki, Xəzər dənizində Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan gəmilərində AİS-də çox az boşluqlar olur: “Rusiya və İran arasında səyahət edən gəmilər yoxlamalardan narahat olmasalar da, onlar açıq şəkildə gizli səyahətə üstünlük verirlər. Ola bilsin ki, bu, biznesin inkişafı ilə bağlıdır. Həqiqətən, Rusiya və İranla bağlı boşluqlar təsadüfi deyil, texniki problemlərdən qaynaqlanmır. Bundan əlavə, bu gəmilər yanlış məlumatların AİS-ə təqdim edilməsi praktikasına müraciət edirlər. Təsadüfi seçilmiş həmin gündə 12 Rusiya və İran gəmisi “kölgə” limanına zəng vurarkən, daha 12 gəmidən gəmiyə boşalma olub, dörd Rusiya və İran gəmisi Xəzər yaxınlığındakı limanda olduqlarını göstərmək üçün yerlərini dəyişiblər”.

Bildirilir ki, Ukraynada müharibə başlayana qədər Rusiyanın İranla ticarətə indiki qədər ehtiyacı olmayıb. 2020-ci ildə İrana 1,4 milyard dollardan bir qədər çox mal ixrac edilib və təxminən 800 milyon dollarlıq mal idxal olunub. 2021-ci ildə Rusiyanın ixracı 3 milyard dolları, idxalı isə təxminən 1 milyard dolları keçib.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsi zamanı İran həm də Rusiya üçün çox ehtiyac duyulan silah tədarükçüsünə çevrilib. İyun ayında Moskva ilin sonuna qədər İran və digər Avrasiya ölkələri ilə azad ticarət sazişi imzalamağı gözlədiyini, İran isə Rusiya ilə “böyük həcmdə” neft və qaz svopları gözlədiyini bildirib.

Ancaq gizli səfərlərdə olan gəmilərin əksəriyyəti tankerlər deyil, yük gəmiləridir. Məsələn, iyul ayında səfərləri zamanı radarlara məruz qalmayan gəmilərdən 20-si neft və kimyəvi tankerlər, 129-u isə yük gəmiləri olub.

“List Intelligence” göstərir ki, rus şirkətləri, Çin, Hindistan və Türkiyə kimi ölkələrlə münasibətlərini gücləndirə bilib: 2022-ci ildə Rusiya Türkiyədən 2021-ci ilə nisbətən iki dəfə çox idxal edib.

“Xəzər dənizində çoxlu kölgəli səyahətlər və liman zəngləri, gəmidən gəmiyə köçürmələr və daha çox AİS saxtakarlığı gözləmək olar”, - nəşr yazır.

Ukraynada müharibə başlayandan bəri Rusiya Federasiyasına qarşı çoxlu sayda sanksiyalar tətbiq edilib ki, bu da əksər ölkələrdə hərbi və ya ikili təyinatlı malların alınmasını demək olar, mümkünsüz edib. O vaxtdan Rusiya İranla fəal əməkdaşlıq edir. Xüsusilə, rusların Ukraynaya zərbə endirmək üçün istifadə etdiyi kamikadze dronlarını İran verir. Üstəlik, İran bu dronların Rusiya ərazisində istehsalına başlamağa kömək edir.
Reyting.az