“Hər zamankından daha çətin olacaq” və ya Qərbin “Keçmişə baxmayın, gələcəyə baxın” tezisi üzərindən siyasəti

BMT Baş Assambleyası 1995-ci ildə Bosniya müharibəsi zamanı Srebrenitsa hadisələrini müsəlmanların soyqırımı kimi tanıyan qətnamə qəbul edib. Sənədə əsasən, 11 iyul tarixinin Beynəlxalq Soyqırımı Anım Günü kimi qeyd olunması tövsiyə olunur.

Qətnaməni BMT üzvlərinin yarısından az hissəsi dəstəkləyib. Almaniya və Ruandanın təşəbbüsü ilə hazırlanan qətnamənin lehinə 84 ölkə, o cümlədən ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) ölkələrinin böyük əksəriyyəti səs verib. Serbiya istisna olmaqla, sənədi Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının bütün keçmiş respublikaları dəstəkləyib.

Rusiya, Çin və Macarıstan da daxil olmaqla 19 ölkə Srebrenitsa hadisələrinin soyqırım kimi tanınmasına qarşı çıxıb. BMT-nin daha 68 üzvü səsvermədə bitərəf qalıb, 21 dövlət isə səsvermədə iştirak etməyib.

BMT Baş Assambleyasının iclasında iştirak edən Serbiya Prezidenti Aleksandr Vuçiç xüsusilə Rusiya, Çin, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Macarıstan, Slovakiya, Yunanıstan və Kiprə diqqət çəkərək Serbiyanın tərəfini tutan və səsvermədə bitərəf qalan ölkələrə təşəkkür edib. Qətnamənin qəbuluna etiraz əlaməti olaraq o, Serbiya bayrağını çiyinlərinə asıb.

“Mən Almaniyanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Antje Leenderzdən niyə qətnamənin hazırlanmasını indiyədək gizlətdiklərini soruşuram. Martın 24-də Təhlükəsizlik Şurasında 1999-cu ildə Serbiyanın bombalanması ilə bağlı sual verəndə əslində nə cavab verildiyini bilirsinizmi? Onlar bizə dedilər: “Keçmişə baxmayın, gələcəyə baxın”, Aleksandar Vuçiç bildirib.

Prezident əlavə edib: “Onların hansısa siyasi ehtiyacları olduqda, o zaman keçmişə gedə bilərlər, amma başqası keçmişi xatırlayanda faktlar önəmli deyil. Bu qətnamə kimə lazımdır, niyə bu dəqiqə? Niyə bu insanlar öz ölkələrinin törətdiyi soyqırımdan danışmırlar?”.

“Balkanist” nəşrinin baş redaktoru Oleq Bondarenko səsə qoyulan sənədin məzmunu və əhəmiyyəti, onun qəbulunun nəticələri barədə “Lenta.ru”ya danışıb. Onun fikrincə, qətnamənin mətni 2015-ci ildə BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul olunulmasına çalışılan mətnə bənzəyir: “Daha sonra Srebrenitsa hadisələrinin 20-ci ildönümü ərəfəsində Böyük Britaniya mətnində bosniyalı müsəlmanların öldürülməsinin soyqırım adlandırıldığı və bu faktın inkarının barışıq yolunda maneə kimi göstərildiyi layihə təklif etdi. Lakin həmin vaxt qətnamə layihəsinə Rusiya veto qoymuşdu və qəbul edilməmişdi. İndi amerikalılar BMT Baş Assambleyasında köhnə qətnamənin yeni variantını qəbul etməyi təklif ediblər”.

Qətnamə Təhlükəsizlik Şurasında müzakirə olunmayacaq, çünki Rusiyanın veto qoyması ehtimalı səbəbindən onun qəbulu mümkün deyil. Serbiyanın Baş nazirinin müavini Aleksandr Vulin də buna istinad edib: “Qətnaməsi təklif edən ölkələr BMT Təhlükəsizlik Şurasından qaçırlar, burada bizim əsl dostlarımız Çinlə Rusiyadır və onlar vetoları ilə buna mane olacaqlar”.

Politoloq Oleq Bondarenko Srebrenitsa ilə bağlı qətnamənin qəbulunu Ukraynadakı münaqişənin gedişi ilə əlaqələndirir: “Bu, yəqin ki, Balkan yarımadasının rusiyapərəst ölkələrinə təzyiq cəhdidir. Hətta Qərbin orada nəzərdə tutduqlarının Ukraynada baş tutmaması üçün bir növ qisas da ola bilər”.

Belə şəraitdə, onun fikrincə, ABŞ və Avropa ölkələri Balkanlarda bir növ ikinci cəbhə açmağa can atırlar: “Burada Rusiyanın bir növ reaksiya vermək və müttəfiqlərinə kömək etmək imkanı çox azdır”.

“Bosniyalı müsəlmanların öldürülməsinin soyqırım kimi tanınması Qərb ölkələri tərəfindən İslamla müharibə etmədiklərini göstərmək üçün istifadə edilə bilər”. Bosniya və Herseqovinanın Humanitar Hüquq və Terrorla Mübarizə Mərkəzinin direktoru Cavad Qaliyaseviç səsverməni belə izah edib. Onun fikrincə, Qərb diqqəti Qəzza zolağında baş verənlərdən yayındırmaq istəyir.

“Amerikalılar və Qərb hər dəfə Suriyada, İraqda, Liviyada və ya Əfqanıstanda müsəlmanları öldürəndə, fələstinliləri öldürəndə və Qəzza zolağında onlara qarşı soyqırım törədəndə, bosniyalı müsəlmanların soyqırımı məsələsindən istifadə edirlər, bu məsələni “ciblərindən” çıxararaq, müsəlmanlara qarşı olmadıqlarını sübut etmək ist\əyirlər”, Cavad Qaliyaseviç vurğulayıb.

NATO-nun Yuqoslaviyanı bombalamasının 25-ci ildönümündə Srebrenitsa hadisələri ilə bağlı səsvermə, o cümlədən özünü elan etmiş Kosovo Respublikasının Avropa Şurasına qəbul edilməsi məsələsi də Serbiyaya təzyiq cəhdi sayılır. Belə şəraitdə Serbiya Prezidenti Aleksandar Vuçiç hələ mart ayında vətəndaşlarına “çətin dövrlər” və “həyati vacib milli maraqlar” üçün təhlükə barədə danışmışdı.

“Həmişə olduğu kimi? çətin olacaq. Biz mübarizə aparacağıq. Serbiya qalib gələcək”, - Vuçiç qeyd etmişdi.

Rusiya Elmlər Akademiyasının Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi Konstantin Bloxin isə deyib ki, bu, Qərb ölkələrinin Serbiyanı “intizam”a salmaq, onu məcbur etmək cəhdlərinə cavabdır.

"Serbiya Rusiyadan uzaqdır, lakin Qərbdə nifrət doğuran rusiyapərəst xətt nümayiş etdirir. Lakin Vuçiçin sözlərini müxtəlif cür şərh etmək və müxtəlif konkret hadisələrə istinad etmək olar”, - analitik qeyd edib.

Vuçiç isə qətnamənin qəbulunu “Pandora” qutusunun açılması ilə müqayisə edib: “Çünki dünyanın müxtəlif ölkələrində çoxsaylı qırğınlar baş verib”. Onun fikrincə, sənəd açıq-aşkar siyasi xarakter daşıyır və Serbiyaya qarşı yönəlib. Prezident bununla yanaşı, əlavə müqavimətin zəruriliyini bəyan edib: “Təslim olmaq bizim üçün heç vaxt seçim olmayacaq. Mən azad Serbiya və qəhrəman serb xalqı ilə fəxr edirəm”.

“Qətnamənin qəbulu Serbiyanın vəziyyətinə birbaşa təsir etməyəcək. Çünki qəbul edilmiş qərarlar məcburi deyil, ona görə də səsvermənin nəticələri reputasiya məsələləri ilə bağlıdır” , Oleq Bondarenko hesab edir.
Eyni zamanda, politoloqun nöqteyi-nəzərindən səsvermə “Serbiya Respublikasına qarşı real təcavüzü ört-basdır etmək üçün zəruri ideoloji fona” çevrilir. Bosniya və Herseqovina bölgəsi ödəniş sisteminin dondurulması və prezident Milorad Dodikin mümkün həbsi də daxil olmaqla bir sıra problemlərlə üzləşir. Açığını deyim ki, bu gün Serbiya Respublikasını qoruyub saxlamaqdan söhbət gedir. Bu, Kosovodan daha vacib ola bilər, çünki Kosovo ilə bağlı məsələ bitdi - Serbiya de-fakto ona nəzarəti xeyli müddət əvvəl itirib. Lakin Serbiya Respublikası əsl hazırkı Serb Spartasıdır”.

“Aleksandr Vulin Serbiya üçün ümumi təhlükəni görürdü. Qərb ölkələri məhv etmək istədikləri Serbiya Respublikasının həyati maraqlarını məhv edir və Serbiyanı qeyri-müstəqil dövlət səviyyəsinə endirmək niyyətindədirlər. Bu şərtlərdə Rusiya serblərə yardım edə bilər. Serbiya Respublikasına maliyyə dəstəyidir, bunun üçün ödəniş sisteminin dondurulması iflasa səbəb ola bilər. Hərbi müdafiə regionun coğrafi uzaqlığına görə çox çətin məsələdir. Rusiya pul verə bilər, çünki heç bir şəkildə silahla müdafiə edə bilməz: bunun üçün Serb Respublikasına gedən digər ölkələrə birtəhər qalib gəlmək lazımdır. Burada maddi dəstəkdən başqa heç nə mümkün deyil”, - Oleq Bondarenko vurğulayıb.

Müəllif: Turan Abdulla