Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova iyulun 24-də keçirdiyi brifinqdə deyib ki, Rusiya tərəfi Bakı və İrəvan nümayəndələri arasında danışıqlar üçün platforma təqdim etməyə hazırdır və “onlar üçün ən rahat şəraiti” yaradacaq.

Bu təklifin arxasında nə dayanır? Kreml hələ də Ermənistanla Azərbaycan arasında danışıqlar prosesini nəzarətə götürməyə ümid edir? Bəs bu, nəyə gətirib çıxara bilər? Hər kəs iki Cənubi Qafqaz dövləti arasında sülhün əldə edilməsinin Moskvanın maraqlarına uyğun olduğuna əmindirmi?

AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Elman Fəttah:

“Mariya Zaxarovadan əvvəl Dmitri Peskov Ermənistanı Ukraynanın taleyi ilə hədələmişdi. Yəni bir gün Ermənistana qarşı təhdidlər, o biri gün sülh danışıqlarında vasitəçilik təklifi Kremlin sülh məsələsində ciddi olmadığını göstərir.

Digər tərəfdən, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhə doğru bütün addımlarda rəsmi Moskva həmişə destruktiv mövqe tutub. Hətta o həddə çatıb ki, Putin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığı üçün Paşinyandan erməni xalqına şikayət edib. Bu baxımdan, rəsmi Moskvanın iki ölkə arasında davam edən sülh danışıqlarında vasitəçi qismində çıxış etmək təklifi birmənalı olaraq bu prosesə müsbət töhfə vermək məqsədi daşımır”.

Erməni analitik, İrəvan Mətbuat Klubunun fəxri prezidenti Boris Navasardyan:

“Moskva üçün Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli öz maraqları çərçivəsində lazımdır. Bu da, ilk növbədə, Cənubi Qafqazda hakim mövqelərin qaytarılmasıdır. Belə bir perspektiv bu gün görünmür, ona görə də Mariya Zaxarovanın səsləndirdiyi təklifin iki məqsədi ola bilər: birincisi, Rusiya Federasiyasının beynəlxalq məsələlərdə nüfuzlu oyunçu roluna iddiasını davam etdirdiyini xatırlatmaq; ikincisi, həll prosesinin son aylarda əldə etdiyi imitasiya xarakterini dəstəkləmək.

Bakı heç vaxt Rusiya məkanlarının əleyhinə çıxış etməyib, İrəvan bir ildən artıqdır ki, onlardan qaçır. Lakin bu dəfə İrəvan fikrini dəyişsə də, aydındır ki, Moskvada, Soçidə və ya Sankt-Peterburqda keçiriləcək hipotetik görüşdə real irəliləyiş gözləmək olmaz.

Çox güman ki, imitasiya, ilk növbədə, ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərinin nəticəsi ilə müəyyənləşən yeni qlobal güc balansı formalaşana qədər davam edəcək. O vaxta qədər hər kəs hər cür perspektivsiz təşəbbüslərlə çıxış edə bilər, hətta hər bir ictimai bəyanatı Ermənistanda artıq qıcıqla deyil, ironiya ilə qarşılanan Mariya Zaxarova belə”.

Rusiyalı politoloq, “After Empire” portalının baş redaktoru Olqa Kurnosova:

“Məncə, Moskvanın əsas vəzifəsi postsovet məkanında hökmranlıq etməkdir. Buna görə də, onlar üçün bütün məsələlərə nəzarət etməyə davam etdiklərini nümayiş etdirmək son dərəcə vacibdir. Hamıya çoxdan bəllidir ki, danışıqlar zamanı Azərbaycan və Ermənistana vasitəçi lazımdırsa, o, mütləq Rusiya olmayacaq - Kreml yanaqlarını nə qədər şişirtsə də.

Azərbaycanla Ermənistan arasında uzunmüddətli sülhə gəlincə, bu, çətin ki, bugünkü Kreml rəsmilərinin maraqlarına uyğun olsun. Putin Rusiyası bütün dünyaya müharibə və xaos ixrac edir. Qafqaz regionu da istisna deyil. Yalnız Rusiyanın Putin diktaturasından azad edilməsi bütün postsovet məkanında sabitliyə və təhlükəsizliyə töhfə verəcək”.

Ermənistan Politoloqlar Assosiasiyasının prezidenti, siyasi elmlər doktoru Amayak Ovannisyan:

“Sonu görünməyən, davam edən Rusiya-Ukrayna hərbi qarşıdurmasının indiki şəraitində Moskva, həqiqətən də, Cənubi Qafqazda sülhün əldə olunmasında həyati maraqlıdır. Bu gün o, bütün qüvvələrini Ukrayna istiqamətində cəmləyib və orada tez nəticə əldə edə bilmədiyi və müharibənin hər iki tərəf üçün uzun sürən, yorucu xarakter alması səbəbindən Moskvanın Cənubi Qafqazda yenidən hərbi təlatümlərin başlanmasından yayınmaq istəyinin yaranması olduqca məntiqlidir.

Unutmamalıyıq ki, Rusiya Federasiyası Ukraynada “Xüsusi hərbi əməliyyat” başlamazdan bir gün əvvəl Moskva və Bakı bir-biri ilə sözün əsl mənasında Strateji Tərəfdaşlıq Bəyannaməsini imzalayıb və bu fakt açıq şəkildə göstərir ki, Moskva regionumuzdakı vəziyyətə Ukraynada birləşmiş Qərbə müxalifət prizmasından baxır. Ermənistanın hakim dairələrində hətta əmindirlər ki, o zaman, 2022-ci ilin fevralında Moskva ilə Bakı arasında Dağlıq Qarabağın erməni əhalisinin son taleyi pərdə arxasında həll olunub.

Ukrayna, Moldova və Gürcüstanla birlikdə müstəqillik əldə etdikdən sonra GUAM hərbi-siyasi alyansına daxil olan Bakının “xüsusi hərbi əməliyyat”a loyallığını Moskva bu yolla təmin etmək qərarına gəlmişdi. Bu siyasi sövdələşmənin nəticələri özünü çox gözlətmədi: İrəvan qərara gəldi ki, Moskva Ermənistanın ziddiyyətli münasibətləri olan Azərbaycanla strateji tərəfdaşlığa girərsə, o zaman İrəvanın cavabı əks oluna bilər və Ermənistan Rusiya Federasiyası ilə bu gün kəskin münaqişə münasibətləri olan ABŞ və Fransa arasında eyni dərəcədə genişmiqyaslı strateji tərəfdaşlığı nəzərdə tutmalıdır.

Moskvadan dərhal hədələyici qışqırıqlar gəldi. Təbii ki, bu hayqırtılara İrəvan məhəl qoymadı və yalnız indi Moskva məsələyə yanlış tərəfdən yanaşdığını başa düşür: əvvəlcə Ermənistanla Azərbaycan arasında barışığa nail olmaq və yalnız bundan sonra Azərbaycanla strateji tərəfdaşlıq qurmaq barədə düşünmək lazım idi. Onda maraqların toqquşması olmazdı, nəticədə Azərbaycanla strateji tərəfdaşlıq Ermənistan-Rusiya münasibətlərində böhranla müşayiət olunur.

Bu gün Moskvada onlar təcili olaraq itirilmiş vaxtın əvəzini çıxmağa və Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərini Bakı ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinə “yaxşılaşdırmağa” çalışırlar. Moskva üçün əsas odur ki, Bakı ilə İrəvanın barışması onun himayəsi altında baş versin. O ki qaldı ölkələrimiz arasında sülhün əldə olunmasında Moskvanın motivasiyasına, bir daha deyirəm, indiki şəraitdə bu, heç bir şübhə doğurmur”.