Ukraynadan çox-çox əvvəl, bütün dəhşətli atributları ilə qaynar müharibənin cəngindən keçmiş azərbaycanlılar indi Ukrayna xalqının başına gələnləri gözəl anlayırlar: döyüş əməliyyatları, bombardımanlar, mərmilər, yurdundan didərgin salınmalar, əsirlik, yaxınlarını itirmək acısı...

Və onlar bunu hələ də yaşamağa davam edirlər, çünki Ermənistanın Azərbaycana qarşı otuz illik təcavüzkar müharibəsinin başa çatmasına baxmayaraq, əsir götürülmüş minlərlə azərbaycanlının, o cümlədən qadın və uşağın taleyi hələ də məlum deyil. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının məlumatına görə, 2024-cü il avqustun 1-nə Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində 3968 nəfər itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınıb. Onlardan 3962 nəfəri birinci Qarabağ müharibəsində, 6 nəfəri isə 44 gün davam edən Vətən müharibəsində itkin düşüb. 3968 nəfərin 3202-si hərbi qulluqçu, 766-sı mülki şəxsdir. Mülki şəxslərin 69-u azyaşlı, 283-ü qadın, 332-si qocadır.

Ona görə də Azərbaycan xalqı ukraynalıların dərdini dərindən dərk edir və onlara rəğbət bəsləyir, ona görə də müharibə şəraitində olan Ukrayna ilə Rusiya arasında hər bir əsir mübadiləsi azərbaycanlılar arasında alqışlarla qarşılanır. Eyni zamanda, Azərbaycan həm Rusiya, həm də Ukrayna ilə neytrallıq siyasətinə sadiq qalaraq, mehriban qonşuluq münasibətlərini qoruyub saxlayaraq, münaqişə tərəflərindən hər hansı birini birbaşa qınamaqdan çəkinir. Bununla belə, Azərbaycan beynəlxalq humanitar təşəbbüsləri fəal şəkildə dəstəkləyir və hərbi əsirlərin hüquqlarının müdafiəsində mühüm rol oynayan BMT və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi kimi təşkilatlarla əməkdaşlıq edir. Neytral mövqeyinə baxmayaraq, Azərbaycanın humanitar prinsipləri dəstəkləməsi onun beynəlxalq insan hüquqları standartlarına sadiqliyini təsdiqləyir.

Eyni zamanda, etiraf etməliyik ki, Rusiya-Ukrayna hərbi münaqişəsinin tərəfləri məhbuslara münasibətdə beynəlxalq humanitar hüquqdan fərqli anlayışlara malikdir. Beynəlxalq humanitar hüquq normalarını, o cümlədən hərbi əsirlərlə rəftarı tənzimləyən Cenevrə Konvensiyasını sistematik şəkildə pozan Rusiyadan fərqli olaraq, demokratikləşmə və Aİ-yə daxil olmaq kursu götürmüş Ukrayna onlara əməl edir. Və məhbuslarla rəftardakı bu fərq adi gözlə də görünür - geri qaytarılan məhbusların fiziki və psixoloji vəziyyətinin müqayisəsi heç də həmişə Rusiyanın xeyrinə olmur. Məhbusların özləri işgəncə, cinsi və psixoloji zorakılıq, edamlar barədə danışır, rusların özləri isə tez-tez sosial şəbəkələrdə faktlar yerləşdirirlər. BMT-nin məlumatına görə, ukraynalı məhbusların 95%-dən çoxu qəddar rəftarla üzləşir, tibbi yardımdan məhrumdur və acınacaqlı şəraitdə saxlanılır. Rusiya Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK) həbsxana obyektlərinə girişini rədd edir və bu, sui-istifadələrin sənədləşdirilməsini və yoxlanılmasını çətinləşdirir.

Ən son açıq-aşkar qəddarlıq hadisəsi - 2024-cü ilin sentyabrında Pokrovsk yaxınlığındakı Novoqrodovkada baş vermiş ukraynalı məhbusun qılıncla edam edilməsi Rusiyanın “Telegram” kanallarında yayılıb. Fotoda əlləri bağlı məhbus üzərində “Kurska görə” yazısı olan qılıncla öldürülüb. OSINT analitikləri tərəfindən qeydə alınan bu vəhşi hərəkət beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən pislənib. Ukrayna Ombudsmanı Dmitri Lubinets vurğulayıb ki, bu cür hərəkətlər Cenevrə konvensiyalarını pozur və Rusiya hərbçilərinin qaniçənliyini və barbarlığını nümayiş etdirir.

Bu da gözləniləndir, çünki, Rusiya ordusunda peşəkar hərbçilərlə yanaşı, həbsxanalardan qətl və zorakılıqda təqsirli bilinənlər və ukraynalılara nifrət edən, onları “nasist” və “banderaçı” hesab edən “Z-patriot”lar da var. Buna görə də, əsasən müsəlman ölkələrinin fəal dəstəyi ilə həyata keçirilən hər bir əsir mübadiləsi, az sayda olsa belə, müharibə edən tərəflər arasında yeganə humanitar əlaqə kimi qəbul edilir.

Bugünlərdə Ukrayna ilə Rusiya arasında 56 məhbus mübadiləsi baş tutub və bu müddət ərzində 3,5 mindən çox insan Ukraynaya qayıdıb. Əvvəlki mübadilə avqustun sonunda baş tutub. Sonra hər tərəfdən 115 nəfər evlərinə qaytarılıb. Mübadilə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin vasitəçiliyi ilə baş tutub. 2024-cü ilin sentyabrında uğurlu məhbus mübadiləsi aparılıb, bunun sayəsində “Azovstal” müdafiəçiləri də daxil olmaqla, 152 Ukrayna əsgəri vətənə qayıdıb.

Təbii ki, BQXK əməkdaşları tərəfindən ukraynalı hərbi əsirlərlə görüşün qadağan edilməsinə baxmayaraq, iki ölkənin hərbi əsirlərin saxlanmasına yanaşmaları arasında ziddiyyət göz qabağındadır. Buna görə də beynəlxalq ictimaiyyət münaqişədə olan hər iki tərəfin beynəlxalq normalara bərabər hörmət etməsini və hər bir cinayətin araşdırılmasını və günahkarların məsuliyyətə cəlb edilməsini təmin etmək üçün səylərini davam etdirməlidir.

Və bütün məhbuslar, o cümlədən mülki şəxslər geri qaytarılmalıdır. Bu, Azərbaycan və Ermənistan da daxil olmaqla, münaqişələr zamanı qaçırılmış və əsir götürülmüş bütün mülki şəxslərə və hərbi qulluqçulara aiddir. Biz də xalqımıza, dövlətimizə qarşı cinayət törədənlər üzərində haqqın, ədalətin zəfər çalmasını gözləyirik.

AYNA.az