Donald Tramp dünən Kanada, Meksika və Çindən gələn qeyri-qanuni miqrant və narkotiklərə görə bu ölkələrə tariflər tətbiq edəcəyini vəd edib.

Valyuta.Az xəbər verir ki, Ağ Evdən verilən açıqlamada tariflərin 1 fevraldan qüvvəyə minəcəyi bildirilsə də, prezidentin "Şimal sərhədimizdən qeyri-qanuni narkotik axınının qarşısını almaq üçün rüsumların tətbiqi" adlı sərəncamına əsasən, bu tariflər 4 fevral 2025-ci ildə qüvvəyə minəcək.

Tramp üç sərəncam imzalayaraq Kanada və Meksikadan idxal olunan bütün mallara 25%, Kanada nefti və Çin mallarına isə 10% rüsumlar tətbiq edib. Tariflər "Beynəlxalq Fövqəladə İqtisadi Səlahiyyətlər Aktı" çərçivəsində həyata keçirilir. Ağ Ev rəsmiləri bəyan ediblər ki, əgər təsirlənən ölkələr cavab tədbirləri görsələr, tarif dərəcələri daha da artırıla bilər.

Trampın tətbiq etdiyi tariflər nələrdir?

Ağ Ev Kanadaya və Meksikaya 25%, Çinə isə 10% tarif tətbiq edəcəyini açıqlayıb. Bunun nə qədər geniş miqyasda olacağı hələ bəlli deyil. Tramp bəzi sektorlar, məsələn, neft və qaz sənayesi üçün istisnalar edə və ya tarifləri müəyyən məhsul qrupları ilə məhdudlaşdıra bilər.

Son günlərdə Trampın müşavirləri tariflərin nə vaxt və necə tətbiq olunacağı ilə bağlı qeyri-müəyyənlik içində olublar. Məsələn, Trampın baş iqtisadi müşaviri Piter Navarro CNBC-yə açıqlamasında "Nə vaxt tətbiq ediləcəyini sizə deyə bilmərəm" deyə bildirib.

Tarif nədir və Tramp niyə onu bəzi ölkələrə qarşı tətbiq etmək istəyir?

Tarif, ölkəyə idxal olunan xarici mallara tətbiq edilən vergidir. ABŞ hazırda dünyanın ən böyük mal idxalçısıdır – 2022-ci ildə ölkəyə gətirilən malların ümumi dəyəri 3,2 trilyon dollar olub.

Vəzifəyə gəlməzdən əvvəl Tramp ABŞ-nin üç əsas ticari tərəfdaşı – Çin, Meksika və Kanada üzərində tariflər tətbiq edəcəyini bildirmişdi. O, xüsusilə Meksika və Kanadaya 25%, Çinə isə 10% tarif qoymaq niyyətində olduğunu bəyan etmiş və bu tariflərin miqrasiya və narkotik qaçaqmalçılığı məsələləri həll olunana qədər qüvvədə qalacağını vurğulamışdı.

Tramp tarifləri güclü ticarət vasitəsi hesab edir, lakin bu yanaşmanın yüksək qiymətə başa gələcəyi bildirilir. O, tariflərin ABŞ istehsalçılarını və idxalçılarını malları ölkə daxilində istehsal etməyə sövq edəcəyini iddia edir.

"Sadəcə zavodunuzu ABŞ-də qurun və tariflərdən qorunun", - Tramp bildirib. Lakin qlobal iqtisadiyyat uzun illərdir bir-biri ilə bağlıdır. Məsələn, ABŞ fermerləri Meksikanın istehsal etdiyi miqdarda avokado yetişdirmək üçün uzun illər sərf etməli olacaqlar.

Bu isə o deməkdir ki, idxalçılar tariflərin əlavə xərclərini istehlakçılara ötürəcək və nəticədə məhsul qiymətləri artacaq.

ABŞ istehlakçıları tariflərdən necə təsirlənəcək?

Meksika və Kanadadan idxal olunan bütün mallara 25%-lik tarif tətbiq edilməsi istehlak mallarının bahalaşmasına səbəb olacaq.

• Kanada əsas xam neft ixracatçısıdır.

• Meksika təzə meyvə və tərəvəz tədarükündə mühüm rol oynayır və ABŞ-nin ən böyük avtomobil hissələri tədarükçüsüdür.
• Çin isə elektronika, o cümlədən smartfonlar və noutbuklar üçün çiplərin əsas ixracatçılarındandır.

Ümumilikdə, ABŞ 2023-cü ildə Kanada, Meksika və Çindən 1,2 trilyon dollarlıq mal idxal edib.

İstehlakçılar təkcə birbaşa aldıqları malların deyil, həm də ABŞ-də istehsal olunan məhsullara daxil edilən xammalın qiymət artımından təsirlənəcəklər. "Vergi Fondu"nun (Araşdırma institutu) hesablamalarına görə, bu tariflər ümumi vergi yükünü 1,2 trilyon dollar artıracaq. Tramp ABŞ hökumətinin tariflər hesabına daha çox gəlir əldə edəcəyini vurğulasa da, bu xərci əsasən ABŞ istehlakçıları ödəyəcək.

Trampa tarifləri tətbiq etmək səlahiyyətini hansı qanunlar verir?

ABŞ qanunları prezidentə Konqresin təsdiqi olmadan geniş tariflər tətbiq etmək səlahiyyəti verir.

Tramp tariflər üçün milli iqtisadi fövqəladə vəziyyət elan edə bilər. Bu, ona "Beynəlxalq Fövqəladə İqtisadi Səlahiyyətlər Aktı" (IEEPA) vasitəsilə tarifləri tətbiq etmək hüququ verəcək.

Bundan əlavə, Tramp "Ticarətin Genişləndirilməsi Aktı"nın 232-ci bölməsinə əsasən, müəyyən sahələr üzrə tariflər tətbiq edə bilər. O, 2018-ci ildə Kanada, Meksika və Avropa İttifaqından idxal olunan alüminium və polada tariflər tətbiq edərkən məhz bu aktdan istifadə etmişdi.

Digər ölkələr Trampın tariflərinə necə cavab verib?

Kanada və Meksika liderləri Tramp administrasiyası ilə miqrasiya və narkotik qaçaqmalçılığı məsələlərini həll etmək üçün əməkdaşlıq edəcəklərini bildiriblər.

• Kanada ABŞ rəsmiləri ilə "Şimali Amerika fentanil zərbə qrupu" yaratmaq üçün danışıqlar aparır.
• Meksika isə miqrasiya ilə bağlı oxşar bir qrupun yaradılacağını açıqlayıb.

Əgər bu tədbirlər Trampı qane etməsə, Kanada və Meksika ABŞ məhsullarına qarşı öz tariflərini tətbiq edə bilər. Kanadanın baş naziri Castin Trüdo cümə günü bildirib ki, ölkəsi ABŞ-yə qarşı "güclü, lakin məntiqli" tariflər tətbiq edəcək.

2018-ci ildə Tramp Meksikadan idxal olunan polad və alüminiuma tariflər tətbiq etdikdə, Meksika donuz əti, pendir və digər mallara qarşı tariflər tətbiq etməklə cavab vermişdi. Bu addım ABŞ istehsalçılarına mənfi təsir göstərmiş və nəticədə 2019-cu ildə ABŞ və Meksika tarifləri ləğv etmək barədə razılığa gəlmişdi.