İslam dünyasının böyük qismi bu gün də ona danışılan yalanların təsiri ilə elə zənn edir ki, Əməvilər dövlətinin ilk hökmdarı olan Müaviyə bin Əbu Süfyan Hz.Muhəmmədin vəhy katibi olub. Əsasən əhli-sünnə cameəsində peyğəmbər səhabələrini ucdantutma “adil”, “toxunulmaz”, “cənnətlik” qəbul etmək tendensiyası var və Müaviyə də səhabələrdən hesab edilməklə əksər hallarda adının qarşısına hörmət əlaməti hesab edilən “Həzrət” kəlməsi qoyulur. Buna paralel olaraq bəzi sünni hədis kitablarında Müaviyə “Hz.Muhəmmədin vəhy katibi” deyə qeyd olunur. Bu tərifə uyğun hətta mübaliğəli hədislərə rast gəlinir, bu hədislərdə guya vəhy enərkən qələm olmadığı üçün Müaviyənin karıxıb-qaldığı, bu zaman Cəbrayılın enərək onun qulağının dibinə qələm qoyduğu, bundan sonra Hz.Muhəmmədin ona qələmi alıb vəhyi köçürməyi söylədiyi iddia olunur. Hətta Ayət-ül-Kürsi adı ilə tanınan duanın məhz Müaviyə tərəfindən qələmə alındığı haqda fikirlər vardır. Beləliklə, Müaviyənin sıradan bir səhabə olmadığı, vəhy katibi funksiyasını yerinə yetirmiş savadlı və seçkin səhabələrdən biri kimi hörmət sahibi olduğu fikri təbliğ olunur.
İslamın peyğəmbərdən sonrakı dövr tarixində böyük təfriqə və parçalanmalara səbəb olmuş 657-ci il Siffeyn savaşından sonra müsəlman dünyasında Müaviyənin hakimiyyətinin leqal olub-olmaması məsələsi bitib-tükənməyən mübahisə mövzusu idi. Hətta xəvaric firqəsi belə təkcə Hz.Əlini yox, həmçinin, Müaviyəni qeyri-legitim hesab edirdi. Hz.Əli və Hz.Həsəndən sonra 661-ci ildə tək hakimi-mütləq olmuş Müaviyəni İslam dünyasında legitimləşdirmək məqsədilə onun tapşırığına əsasən çoxlu sayda saxta hədislər uydurulmuş, bu hədislərdə Müaviyənin İslamda böyük rol oynadığı və taxtda əyləşməsinin qanuni olduğu fikri sürəkli təbliğ olunmuşdur. Müaviyə ibn Əbu Süfyanın Hz.Muhəmmədin vəhy katibi olması iddiası da təxminən həmin dövrdə ortaya atılmışdır. Bu iddianı təkzib edəcək dəlillər aşağıdakılardır:
Əvvəla, Müaviyənin İslamı öz ailə üzvləri ilə birlikdə məhz Hz.Muhəmmədin Məkkəni fəth etməsindən sonra qəbul etməsi tarix elminə məlumdur. Bu, miladi tarixlə 630-cu ilə (hicri 8-ci il) təsadüf edir. Məkkə fəth olunduqdan sonra Məkkə müşriklərinin böyük hissəsi əsir tutulmayıb İslamı qəbul etmək müqabilində sərbəst buraxıldı. Onların arasında Əbu Süfyan, arvadı Hind və oğlu Müaviyə də vardı. İslam tarixində Məkkə fəthindən sonra o şəhərdə yaşayıb İslamı qəbul edənlər “taliq” (cəmdə “tüləqa” – yəni azad edilmiş, sərbəst buraxılmış) adlandırılır və İslamı çarəsizlikdən qəbul etdiklərinə görə onların idarəetmə işlərində və dini məsələlərdə rəhbər mövqedə olması məqbul sayılmırdı. Yəni onlara münasibətdə ortada açıq-aydın bir güvənsizlik məsələsi vardı.
Digər tərəfdən, Məkkənin fəthi zamanı artıq Qurani-Kərimin ayələrinin təxminən 80-90%-i nazil olmuşdu. Məkkənin fəthindən sonra peyğəmbər yenidən Mədinəyə qayıtmışdır və ümumən 632-ci ilədək Quranın Maidə, Tövbə və digər bir neçə surəsi nazil olmuşdur. Bu ayələrin də yazıya köçürülməsi işində peyğəmbərin səhabələri Zeyd ibn Sabit, Əli bin Əbu Talib, Ubeyy ibn Kəb, Abdullah ibn Məsud, Zübeyr ibn Əvvam iştirak edirdilər, əlavə vəhy katiblərinə ehtiyac yox idi. Bu baxımdan əhli-sünnə hədis kitablarının iddia etdiyi kimi, Müaviyə ibn Əbu Süfyan, Xalid ibn Vəlid, Amr ibn Asın vəhy katibliyi işini icra etmələri ağlabatan görünmür. Üstəlik, vəhy katibliyi işini icra etmək üçün peyğəmbərin yanında olmaq lazım idi. Mədinədə peyğəmbər səhabələri və Qüreyşin tanınmış müsəlman şəxsləri Məscidi-Nəbəvinin ətrafında və yaxınlığında məskunlaşmışdılar. 630-632-ci illərdə Müaviyənin peyğəmbərin xidmətində olduğu deyilsə də, onun bu dövrdə Mədinədə konkret hansı səmtdə, hansı məhəllədə və kiminlə yaşadığı məlum deyil.
Daha bir təkzibedilməz fakt bundan ibarətdir ki, Müaviyə ibn Əbu Süfyanın Qurani-Kərimin konkret hansı ayələrini yazıya alması bəlli deyil və Məkkə fəthindən sonra nazil olmuş Quran ayələrinin böyük bir hissəsi Mushaf (səhifələr) şəklində bu günümüzdə mövcud olsa da, onların arasında Müaviyənin Quran ayələri olan hər hansı əlyazması yoxdur.
Müaviyənin guya Ayət-ül-Kürsi adlanan duanı qələmə alması fikrinə gəlincə, bu da kökündən əsassızdır və tarixi faktlarla ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, Ayət-ül-Kürsi adlanan Quran ayələri müqəddəs kitabın Bəqərə surəsinə daxildir (255-ci ayə). Bu surə hicrətin 2-ci ilində, Bədr savaşı baş vermiş dövrdə hissə-hissə nazil olmuşdur. Müaviyəninsə hicrətin 8-ci ilində Məkkə fəthi zamanı müsəlman olduğunu yuxarıda qeyd etdik. Bununla yanaşı, peyğəmbərdən sonrakı illərdə Müaviyənin bu ayəni heç bir tapşırıq olmadan, öz istəyi ilə təkrarən yazıya alması istisna deyil. Ehtimal olunan budur ki, peyğəmbər Müaviyəyə yalnız ayrı-ayrı qəbilələrə və dövlətlərin hökmdarlarına məktub yazılması işində yer vermişdir. İlahiyyat üzrə prof.dr. Yaşar Nuri Öztürk daha konkret fikir söyləyərək peyğəmbərin Müaviyəyə sadəcə bir dəfə bir məktub yazdırdığını qeyd edir. Buna isə təbii ki, vəhy katibliyi demək olmaz.
Beləliklə, Müaviyə ibn Əbu Süfyanın guya Hz.Muhəmmədin vəhy katibi olması, Ayət-ül-Kürsi adlanan ayənin nazil olması zamanı onu yazıya alması barədə iddialar tamamilə əsassızdır və saxtadır.
CeyhunBayramli
TEREF