Memar Elçin Əliyev: “İndiki vəziyyətdə yeni adalar salmaqdan deyil, daha aktual problemlərimizin həllindən danışmaq lazımdır”

Xəzər dənizində süni adaların yaradılması ideyası son günlər ən çox müzakirə olunan mövzudur. Göründüyü kimi, BƏƏ və bir sıra digər ölkələrdə belə strukturların olması qanunvericilərimizə rahatlıq vermir. Doğrudan da, bununla bağlı kifayət qədər dünya təcrübəsi artıq toplanıb, lakin bu, bizim üçün yenidir.

Onların yaradılmasının lehinə verilən ən mühüm arqument yeni turizm imkanlarıdır. Amma hələ çox suallar var. Məsələn: o cümlədən belə ərazilər investorların mülkiyyətinə keçməlidir, yoxsa dövlət mülkiyyətində qalmalıdır? Onlara ümumiyyətlə, ehtiyac olub-olmaması ilə bağlı cəmiyyətdə konsensus yoxdur və bu, müzakirəyə səbəb olub.

Görkəmli memar, Bakı memarlığının tarixinə dair bir çox kitabların müəllifi, elmlər doktoru Elçin Əliyev yeni qanun layihəsi ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırıb.

- Xəzərdə süni adaların salınması ideyasını necə qiymətləndirirsiniz?

- Bir neçə gün əvvəl mətbuatda oxuyanda təəccübləndim ki, ölkə parlamentinə “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda süni torpaq sahələrinin yaradılması haqqında” qanun layihəsi daxil olub, orada süni torpaq sahələrinin yaradılması formaları və onlara ümumi tələblər müəyyən edilib. Niyə sürpriz oldu? Qanun layihəsi ümumilikdə düzgün olsa da və bəlkə də, uzaq gələcəyə hesablanmış olsa da, Abşeron yarımadasının ətrafında boş və tamamilə istifadə olunmayan çoxlu sayda irili-xırdalı adalar var. Belə bir vəziyyətdə yenilərini yaratmaqdan necə danışmaq olar?! Və ümumiyyətlə, hamımız yaxşı bilirik ki, bizim şəhərsalmamızda nə qədər çətin və həlli mümkün olmayan problemlər var. Bakının və ölkənin digər şəhərlərinin memarlıq planlaşdırılması və şəhərsalmasında nələr baş verir - doğrudanmı indi adalar salmaq daha vacibdir?! Gəlin əvvəlcə aktual problemləri həll edək.

Ola bilsin ki, belə bir qanun layihəsinin təqdim olunması “Sea Breeze Resort” kompleksinin yeni layihəsi olan “Caspian Dream Liner” kompleksinin tikintisi ilə bağlıdır. Bəli, bu, təkcə kurort şəhərimizin deyil, bütün Xəzər sahilinin simvoluna çevrilmək üçün nəzərdə tutulmuş müasir layihədir. “Caspian Dream Liner”in tikintisi üçün hazırda Xəzər dənizinin sahilində böyük süni ada tikilir. Bəs doğrudanmı, bütöv bir ölkənin qanunvericiliyi tələsik ayrı-ayrı layihələrə “uyğunlaşdırılmalıdır”?

- Xəzərin səviyyəsi aşağı düşür. Bu, belə genişmiqyaslı tikintiyə başlamaq üçün əsas ola bilərmi?

- 2005-ci ildən Xəzər dənizinin səviyyəsi 1,7 metr aşağı düşüb, son bir ildə dünyanın ən böyük gölünün bu gün Sahil bulvarında bəzi yerlərdə sahil xətti onlarla metr geriləyib. Bir memar kimi mənə elə gəlir ki, suyun səviyyəsinin aşağı düşməsinə reaksiya verməzdən və milyonlarla vəsait qoymazdan əvvəl, birincisi, yeni sahil zolağının düzəldilməsi üçün bir neçə il gözləmək, ikincisi, bu müddət ərzində mütəxəssislərlə geniş müzakirələr aparmaq lazımdır. Və müxtəlif ideyaları, o cümlədən açıq beynəlxalq memarlıq müsabiqəsinə əsaslanan ideyaları toplayaraq düzgün strateji qərar qəbul edilməlidir. İnanıram ki, bu, Bakı üçün bir fürsətdir, düzgün istifadə olunarsa, şəhərə böyük fayda verəcək.

Problemin həlli hərtərəfli olmalıdır, bundan sonrakı onilliklər üçün Bakı buxtasının adaları da nəzərə alınmaqla, istifadə edilməlidir. Həmçinin, fikrimcə, Böyük Zirə adası vasitəsilə Bayıldan Zığa birləşmiş marşrut xətti çəkmək lazımdır. Ən əsası, indi heç nə etməməkdir, təbii ki, yeni sahil zolağında zibilləri hərtərəfli təmizləməkdən başqa: görün, “Dəniz Mall” ticarət mərkəzinin ətrafında gəmi qalıqları necə qorxulu şəkildə sudan çıxır.

- Bayıl və Zığı birləşdirən avtomobil yolunun tikintisi ideyanız nə dərəcədə realdır?

- Əlbəttə, realdır! Bəs bu gün ölkənin Qarabağ bölgəsində ən çətin dağlıq şəraitdə marşrutlar çəkilərkən daha az mürəkkəb texniki problemlər öz həllini tapa biməz? Mən özüm dəfələrlə görmüşəm ki, inşaatçılar çətin şəraitdə necə işləyirlər, yollar çəkirlər. Ölkəmizdə çox böyük elmi potensial var, bu cür möhtəşəm layihələri həyata keçirməyə imkan verən avadanlıq və dənizdə bir əsrə yaxın iş təcrübəmiz var. Yeri gəlmişkən, ölkəmiz üçün XXI əsrin milli layihəsi ola bilər. Və belə bir ideyanın həyata keçirilməsi birdən-birə bir neçə problemi həll edəcək ki, bunlardan da başlıcası Böyük Zirə adasının inkişafıdır ki, mənim əlimdə olsa, oranı 21-ci əsr Bakısının biznes mərkəzinə çevirər, ultra müasir binalar tikərdim. Bundan əlavə, nəqliyyat problemləri də həll ediləcək və şəhərin bir başından digərinə sürətlə keçməyə imkan verəcək. Həmçinin yaxınlıqdakı digər kiçik adalara, məsələn, Vulf və başqalarına avtomobil girişinin təmin edilməsi, Qum adasına qoşulması mümkündür.

Müəllif: Elya Belskaya