ESKİ Tung-hular soyundan gelen ve Moğol oldukları düşünülen Juan-juanlar IV-VI. yüzyıllar arasında Merkezi Asya bölgesinde göçebe kavimleri bir araya toplayarak devlet kurmuşlardır. Kimilerine göre de Avarlar olarak geçmektedir. Juan-juan Devleti göçebe hayattan vazgeçerek Çinlileşen Tobalar (Wei) ile büyük bir mücadele içinde olduklarından JUAN-juanlar’ın tarihine ait belgelere Wei Devleti’nin resmi tarihi olan Wei-shu’dan ulaşılmaktadır. Juan-juanlar, Çin kaynaklarında “Jui-jui”, “Ju-ju” ya da “Jou-jan” olarak geçmektedir.
LİANG-SHU ve Nan-shih adlı Çin kaynaklarında, Juan-juanlar’ın atalarının Hsiungnular’ın bir kolu olduğu anlatılmaktadır. Nan-chi-shu’da bunların çeşitli Hu kavimlerinden oldukları, Wei-shu’dan ise, Tung-hu kavminin soyundan oldukları yazmaktadır.

JUAN-JUANLAR’ İN YOK OLUŞU.
KÖK Türkler, 555 yılının sonlarında Juan-juanlar’ın hükümdarı Teng-shu-tse’nin üzerine asker göndererek onu bozguna uğratmışlardır. Teng-shu-tse, sağ kalan binden fazla aile üyesi ile Batı Wei Devleti’nin topraklarına kaçmıştır.
FAKAT aynı yıl içerisinde Kök Türk hükümdarı Mı-kan kendilerini güçlü hissettiği ve Batı Wei’ler ile dostane ilişkileri olduğu için, Batı Wei’lere elçiler göndererek, kaçak Juan-juanlar’ı öldürmek için teslim edilmelerini istedi. O dönemlerde Batı Wei Devleti, Kuzey Ts’i Devleti’ne karşı kendilerini korumak için Kök Türklerin yardımına ihtiyaç duymaktaydı.

BATI WEİ Devleti, Çin kaynaklarında geçen bilgilere göre, Kök Türklerin isteğini kabul ederek, Juan-juanlar’ın hükümdarı ile 3 binin üzerindeki yandaşın tutuklayarak, Türklerin elçilerine teslim etmiştir. Teslim alınan esirlerin içerisinde bulunan 18 yaş üstü kişiler başları kesilerek öldürülmüştür. Reşit olmayanlar ise prens ve vezirlerin evlerine köle olarak verilmiştir.

JUAN-JUANLAR devletinin yıkılması, Merkezi Asya göçebe tarihinin en önemli olaylarından birisi olarak kabul edilmektedir. Juan-juan devletinin başlıca yıkılış sebepleri; iç savaşlar, Kök Türkler ve Kuzey Ts’i devletinin saldırılarıdır.
TARİHİ kaynaklardan alınan bilgilere göre, Juan-juan halkının büyük kısmının yeni kurulan Kök Türk devletine itaat ettikleri veya komşu kavimler ile birleştikleri düşünülmektedir.
JUAN-JUANLAR büyük ihtimalle yukarıda sayılan gruplar haricinde ufak aileler halinde Kitan, Hsi Shi-wei, Uygur gibi Moğol ve Türk kabilelerinin yanına yerleşerek buralarda yaşamışlardır. Ayrıca Juan-juan halkının çoğunun Kök Türklere tabi olduğu, onların da ORHUN Kitabelerinde Otuz Tatar ve Tokuz Tatar şeklinde geçtiği düşünülmektedir.Bazı kimselere Juan-juanlar’ın dağılışı hakkında, bir kısmının Kore ve Kuzey Çin’e kaçarken, bir kısmının Avar adıyla nam salarak Batıya göç ettiklerini yazmaktadır. Fakat kaynaklarda onların Kore ve Batıya göç ettikleri hakkında hiçbir bilgi yoktur. Juan-juan halkına, Tatar ve MENG-WU gibi eski boy isimleri ile hitap edilmeye devam edilmiştir.
Sevda Amanova
TEREF