"Bəziləri qorxudan səslərini çıxarmırlar, bəziləri də imiclərini korlamamaq üçün dərdlərini kiməsə söyləmək istəmirlər”

Ölkədə məişət zorakılığının miqyası hələ də böyükdür və bununla mübarizə aparmaq üçün hazırlanmış vasitələrdən biri məişət zorakılığı hallarının məlumat bazasıdır. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin İnformasiya və analitik araşdırmalar şöbəsinin müdiri, Azərbaycanın BMT-nin Qadınlara qarşı ayrıseçkiliyin aradan qaldırılması üzrə komitəsindəki (CEDAW) nümayəndəsi Elgün Səfərov, AYNA-ya açıqlamasında həmin məlumat bazasının (bankın) fəaliyyət göstərdiyini, lakin bütün bölgələrin bu sistemə elektron şəkildə daxil olmadığını deyib.

“Bununla yanaşı, Bakı, Sumqayıt, Gəncə şəhərlərinin, 12 rayonun icra hakimiyyəti orqanlarının və bütün nazirliklərin sığınacaqları var. 2017-ci ildən bəri bütün mərkəzi təşkilatlar sistemə daxil edilib. Şəki, Zaqatala, Balakən, Kürdəmir, Şamaxı, Lənkəran, Masallı, Astaradakı məlumatların elektron bazaya daxil olması hələlik həyata keçirilməyib, bu isə 2020-ci ildə baş tutacaq”, - deyə Səfərov bildirib.

Onun sözlərinə görə, problemin səbəbi bəzi bölgələrin hələ də elektron bazaya daxil olmaması və hələ də bütün icra hakimiyyəti orqanlarının məişət zorakılığı faktları barədə məlumat verməməsidir: “Yəni belə məlum olur ki, onların ərazisində bu kimi hallar olmayıb, amma əslində bu, belə deyil, çünki bu kimi halların olması barədə məlumatlar qeydiyyata alınıb. Hər kəs bu kimi məlumatları göndərmir. Bu, haqqı ödənilməmiş bir iş, yeni etimadnamədir. Bu cür faktlara göz yumanlar var, sistemin necə işlədiyini hələ bilməyən yeni kadrlar var”.

“2016-2018-ci illərdə heyət üçün təlimlər keçirdik, lakin onlar illik olmalıdır. Kadrlar dəyişir, bəziləri ayrılır, yeniləri gəlir və burada məxfilik prinsiplərini nəzərə almaq vacibdir, hər kəsə elektron bazanın təhlükəsizlik parolu verilə bilməz. Bu sahədə çalışan insanların dəstəyini milli qanunvericilikdə görmək istərdik. İnsanları həvəsləndirmək üçün bu iş üçün ən azı minimum əlavə ödəniş olmalıdır. Zorakılıqla mübarizə aparırlar, qabaqlayıcı tədbirlər tətbiq edirlər, lakin kadr çatışmazlığı var”, - həmsöhbətimiz vurğulayıb.

E.Səfərovun sözlərinə görə, məişət zorakılığı ilə bağlı “qaynar xətt” yaradılsa, məlumat bankı daha yaxşı işləyər: “Daha sonra fərdi işlərə xüsusi insanlar təyin edilər. Ancaq bu, bir gün ərzində həyata keçiriləcək iş deyil. Dövlət Komitəsi hüquq şöbəsində məişət zorakılığına qarşı mübarizə aparan bir sektor yaratmağı planlaşdırır”.

Şöbə müdiri məişət zorakılığına qarşı mübarizədə bəzi nailiyyətlərin olduğunu da vurğulayıb: “2012-2013-cü illərdə demək olar ki, heç bir qoruma əmrləri tətbiq edilmədi, indi onların sayı ildən-ilə artır. Məhkəmələr məişət zorakılığı ilə bağlı qanunu getdikcə daha çox tətbiq edir. Ancaq hələ çox işlər görülməlidir. “Qaynar xətt”dən əlavə, məişət zorakılığı qurbanları üçün dövlət sığınacaqlarına ehtiyacımız var. Məhkəmə prosesində zərərçəkənlə işləyən psixoloqun rəyinin nəzərə alınması üçün qanunvericilik dəyişiklikləri zəruridir. Bu günlərdə "Məişət zorakılığı ilə mübarizə üçün milli fəaliyyət planı”nın qəbulunu gözləyirik və buna ümidimiz böyükdür”.

“Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, məlumat bankı bütün gücü ilə işlədiyi zaman məişət zorakılığı ilə bağlı real vəziyyət görünəcək: “Məlumatlar 100% dəqiq ola bilməz, çünki kömək üçün hamı müraciət etmir. Ancaq görünən tərəfdən daha aydın olacaq. Polisin, Dövlət Komitəsinin, QHT-lərin və digər qurumların sayəsində neçə işin müəyyən edildiyi, hansı işlərin görüldüyü, kimin zorakılığa məruz qaldığı barədə statistika olmalıdır. Eyni zamanda, bu bankın həqiqi yardım göstərilməsinə töhfə verməsi və məlumat toplaması vacibdir. Beləliklə, baş verən hallar digər strukturlara yönləndirilməlidir, psixoloqlar zərərçəkənlərlə işləməlidirlər”.

Onun sözlərinə görə, təhsilə daha çox diqqət yetirmək lazımdır ki, qadınlar kömək, əlaqə üçün hara müraciət ediləcəyini bilsinlər: “Polisdə ünvanları olan qovluqlar olmalıdır. Zorakılığa məruz qalnaların çoxu hara getmək, kimə müraciət etmək lazım olduğunu bilmirlər. Ölkədə bir neçə sığınacaq mövcuddur, lakin aralarında koordinasiya yoxdur”.

Zeynalova hesab edir ki, onların işi üçün vahid peşəkar standartlar tətbiq etmək lazımdır: “Əvvəllər ümumiyyətlə sığınacaqlar yox idi, indi qadınların gedə biləcəyi yerlər var. Artıq çoxları kömək istəmədən, 102-yə zəng vurmaqdan çəkinmirlər. Ancaq qorxu qarşısında çətinlik çəkənlər də var və bunlar arasında, yalnız iqtisadi cəhətdən ərdən aslı olan evdar qadınlar deyil, həkimlər, müəllimlər, rəhbər vəzifələrdə çalışan qadınlar da var. Onlar özlərinə məxsus olan imiclərini korlamamaq üçün baş verənləri heç kimə söyləmək istəmirlər. Onlar da yaşadıqları aqressiyanı tələbələrinin, xəstələrinin üzərinə tökürlər”.

“İnsanları məişət zorakılığından istifadə etməyə sövq edən səbəbləri araşdırmaq istərdim. Bununla bağlı bir ideyam var ki, bu hallar üzündən məhkum olunmuş insanlarla ünsiyyət qurmaq üçün birtəhər icazə alım və onların başına gələnləri araşdırım. Bəlkə uşaqlıqda alınan psixoloji travma, bəlkə də bir növ ruhi xəstəlikləri var. Lakin tədqiqat üçün ixtisaslı bir sosial psixoloq da lazımdır. Açıq-aşkar göründüyü kimi, daha çox qadınlara qarşı fiziki zorakılıq edənlər cəzalandırılır. Ancaq psixoloji, iqtisadi zorakılıq da var, bunu sübut etmək çətindir. Dövlət bu cür zorakılıq qurbanlarına pulsuz hüquqi yardım göstərməlidir”, - ictimai birlik rəhbəri vurğulayıb.