İstilik psixikaya təsir göstərir: mənfi nəticələrdən necə qaçmaq olar?

Qızmar yay mövsümü davam edir. Bəzən istilər geri çəkilir, lakin sonra geri qayıdır. Vəziyyət yüksək rütubətlə daha da ağırlaşır. Yeri gəlmişkən, ötən ilin avqustu bütün planet üçün tarixdə ən isti avqust olub. Ölkəmizdə bu ay ənənəvi olaraq isti keçir. Sentyabrın ilk yarısı çətin ki, çox fərqli olsun. Tədris ilinin başlanğıcını onun ikinci yarısına keçirmək heç də boş yerə deyil.

Bir çox klimatoloqlar qeyd edirlər ki, iqlim dəyişikliyi öz töhfəsini verir. İsveçrənin “Swiss Re” təkrarsığorta şirkətinin vitse-prezidenti Gepa Yansen-Klausun əvvəllər dediyi kimi, Azərbaycanda havanın temperaturu dünya üzrə orta göstəricidən daha sürətlə yüksələcək. Qeyd edək ki, həm isti günlərin sayı, həm də onların müddəti artır.

Bu, bir çox insanın düşündüyü qədər zərərsiz deyil. Çünki özünü soyutmaq üçün bədən, sözün həqiqi mənasında, öz gücündən daha artıq işləyir. İstilik susuzluğa gətirib çıxarır, qan damarlarına və ürəyə mənfi təsir göstərir. Bu zaman infarkt və insult daha tez-tez baş verir, hipertansif xəstələrdə qan təzyiqi yüksəlir.

Xroniki xəstəlikləri olan insanlar, uşaqlar və yaşlılar mənfi nəticələrə xüsusilə həssasdırlar. Amma Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) xəbərdarlıq etdiyi kimi, belə hava psixikaya da ziyan vurur. Hava istiliyinin əhəmiyyətli dərəcədə artması bədənimiz tərəfindən stress kimi qəbul edilir və ruhi xəstəliklərin artmasına səbəb ola bilər.

Psixiatr və psixoterapevt Eldar Haqverdi AYNA-ya deyib ki, istidə beynimiz fasilələrlə işləməyə başlayır: “İndiki vəziyyət saunada düşünməyə çalışmaq kimidir: diqqət dağınıqdır, yaddaş zəifləyir və əhval-ruhiyyə isə... Burada necə yaxşı əhval-ruhiyyə ola bilər? Biz narazı və əsəbi oluruq. Bəzi hallarda ruhi xəstəlik daha da ağırlaşa bilər. Təsəvvür edin ki, bir qaşıq dondurma belə, qaldıra bilməyəcək qədər yorğunsunuz. Bu, asteniyadır - zəiflik, başgicəllənmə, başda "duman" və daimi heç bir şey etməmək istəyi. Beyniniz tətildə olduğunu hiss edir, ancaq bədəniniz sadəcə hərəkət etmək istəmir. Bu, adətən əsəbilik və yuxusuzluqla müşayiət olunur”.

“İsti havalarda orqanizmdə istilik tükənməsi baş verə bilər. Bu, vücudunuz "bəsdir, mən təslim oluram” dediyi zamandır. Çox yorğun, güclü tərləmə, zəiflik və hətta ürəkbulanma hiss edirsiniz. Sanki karuseldən sonra başgicəllənmə hiss edirsiniz, bəzən çaşqınlıq və narahatlıq hissi ola bilər. Bu vəziyyət dərhal soyutmağınız və maye ehtiyatlarınızı doldurmağınız lazım olan ciddi bir siqnaldır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

İstidə yatmaq isə başqa bir problemdir. Yüksək hərarət yuxuya getməyi çətinləşdirir, gecə bir neçə dəfə oyanmağa səbəb olur və düzgün istirahət etməyinizə mane olur. Nəticədə, səhər insan yatdığı vaxtdan daha yorğun oyanır.

“Əgər kifayət qədər yuxu almasanız, konsentrasiyanız aşağı olacaq, əsəbiliyiniz qrafiklərdən kənarda qalacaq və hətta sadə tapşırıqlar belə, hədsiz çətin görünəcək. Daimi yuxu qıtlığı depressiyaya və digər xoşagəlməz şeylərə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, istidə iştah əziyyət çəkir. Çöldə isti olanda ağır yemək yeməkdənsə su içmək istəyirsən. Bir tikə yeməyə başlayırıq, yumşaq desək, hər halda acından ölməmək üçün. Bu, qida çatışmazlığına və daha da yorğunluğa səbəb ola bilər”, - deyə Haqverdi vurğulayıb.

Psixoterapevt bürküdə psixi vəziyyətinizi necə yaxşılaşdırmaq barədə məsləhətlər verib:

– Kondisioner və sərinkeşlər bizim ən yaxşı dostlarımızdır. Üstəlik, yatmazdan əvvəl otağı havalandırırıq;

- Yatmazdan əvvəl sərin duş alın. Bu, bədənin soyumasına və rahatlaşmasına kömək edəcək;

- Susuzlaşdırma ilə mübarizə aparmaq üçün gün ərzində su içmək daha yaxşıdır, ancaq yatmazdan əvvəl stəkanı birnəfəsə başa çəkmək olmaz. Normal günlərə nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə daha çox maye istehlak etməlisiniz.

İsti havalarda çoxları soyuq pivənin susuzluğu yatırtdığını düşünə bilər. Amma bu, doğru deyil. Pivə isti havalarda ən yaxşı seçim olmaya bilər, çünki spirt sidikqovucudur. Bundan əlavə, pivə içmək tərləməni artırır. Bu, su-duz balansının pozulmasına səbəb ola bilər. Susuzluğunuzu yatırtmaq əvəzinə daha da susuzlaşa bilərsiniz. Alkoqol diqqəti azaldır, koordinasiyanı pozur və reaksiyaları ləngidir. İsti havalarda bu təsirlər daha da güclənə bilər ki, bu da insanı istilik vurması və digər problemlərə daha həssas edir.

Yüksək hava istiliyinin sağlamlığınıza mənfi təsir göstərməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı həkim tövsiyələrinə qulaq asmalısınız:

- Yüngül və doyumlu qidalar yeyin - meyvə, tərəvəz və sərin bir şey. Ağır qidaları dayandırmaq daha yaxşıdır;

- Səhər və ya axşam, o qədər də isti olmayanda vacib işlərlə məşğul olun;

- Aktiv olun! İsti günlərdə bir çox insanlar evdə sərinlikdə qalmağa üstünlük verirlər, lakin mümkünsə idmanla məşğul olmaq və gəzintiyə çıxmaq təkcə bədən forması üçün deyil, həm də ümumi rifah üçün çox vacibdir.

Müəllif: Elya Belskaya
ayna.az