Çin artıq imperiyaya çevrilmək yolunda inamla irəliləyir və bu yolda atdığı addımlar da buna uyğun olaraq dəyişir. Bu dəyişikliyin bariz nümunəsi isə ABŞ-la ticarət qarşıdurmasında verdiyi yeni və gözlənilməz cavabdır.
Tramp administrasiyası dövründə tətbiq olunan tariflər ixracata əsaslanan iqtisadiyyatlara, xüsusən də Çinə ciddi zərbə vurmağı hədəfləyirdi. Çin — ticarət balansında böyük müsbət saldoya malik bir ölkədir. Sadə dillə desək, ölkədə istehlak istehsaldan azdır. Yəni Çin daha çox məhsul istehsal edir, nəinki onu daxildə istehlak edir. Bu da onun iqtisadiyyatını ixraca son dərəcə asılı vəziyyətə salır.
ABŞ — Çinin əsas ixrac istiqamətlərindən biri kimi (təxminən 15%) bu asılılıqdan istifadə edərək, tariflər vasitəsilə Çin iqtisadiyyatına təzyiq göstərir.
2017-ci il: Gözlənilən İnflyasiya Niyə Baş Vermədi?
Tramp 2017-ci ildə ilk tarifləri tətbiq edəndə bir çox ekspertlər ABŞ-da inflyasiyanın yüksələcəyini proqnozlaşdırdı. Lakin bu baş vermədi. Bunun əsas səbəbi isə Çinin yuani məqsədyönlü şəkildə devalvasiya etməsi oldu. Beləliklə, tariflərin amerikalı alıcılara təsiri minimuma endirildi.
Sadə dillə izah etsək, əgər 1 dollar 6 yuana bərabər idisə və Çində istehsal olunan məhsul 6000 yuana başa gəlirdisə, bu məhsul ABŞ bazarında 1000 dollara satılırdı. Tariflər (məsələn, 20%) tətbiq edildikdən sonra isə bu məhsulun qiyməti 1200 dollara qalxmalı idi. Bu, həm tələbatın azalmasına, həm də istehsalın başqa ölkələrə köçürülməsinə səbəb ola bilərdi.
Amma Çin buna imkan vermədi. Yuanı devalvasiya edərək dollar qarşısında ucuzlaşdırdı və məhsulun maya dəyərini dollarda daha da aşağı saldı. Beləliklə, tariflərə baxmayaraq, məhsulun ABŞ-da satış qiyməti 1000 dollar olaraq qaldı. Bununla Çin öz ixracatçılarını qorudu, lakin daxili istehlakçının hesabına.
2025: Eyni Tariflər, Fərqli Çin
Bu dəfə isə vəziyyət tam fərqlidir. Trampın yeni tarifləri tətbiq edərkən bazarlar və investorlar yenidən yuanın devalvasiyasını gözləyirdi. Hamı 2017-ci ilin ssenarisinin təkrarlanacağını düşünürdü. Lakin Çin rəhbəri Si Tsinpin hər kəsi təəccübləndirən bir qərar verdi.
Çin rəsmi şəkildə bəyan etdi ki, bu dəfə yuanı devalvasiya etməyəcək. Çünki bu, daxili bazara və istehlakçılara ciddi zərər verə bilər. Bunun əvəzində Çin ABŞ-a qarşı cavab tarifləri tətbiq etdi və daxili tələbatı ucuz kreditlər vasitəsilə artırmaq qərarı verdi. Bu addım Trampın strategiyasının əsas sütununu sarsıdır və amerikalı istehlakçılar tariflərin əsl təsirini artıq aprel ayının ortalarından hiss etməyə başlayacaqlar.
Tarixi Dəyişiklik: Çin Artıq Əyilmir
Bu hadisə sadəcə iqtisadi qarşıdurma deyil — bu, tarixi bir dönüş nöqtəsidir. Çin artıq ABŞ-a uyğunlaşmağa çalışan, təzyiqlərə boyun əyən bir ölkə deyil. O, indi adekvat və analoji cavab verməyə qadir olan güclü bir aktora çevrilir.
Bu fundamental dəyişiklikdir. Çin geosiyasi səhnəyə yeni bir statusla çıxır və sərt qarşıdurmalara hazır olduğunu açıq şəkildə nümayiş etdirir. Bu, yalnız ABŞ-Çin münasibətləri üçün deyil, bütün dünya nizamı üçün mühüm bir dönüş nöqtəsidir.
Kamran Cəfərov
TEREF