ABDAL VE TEBERLER : KİDARİT HUN TÜRKLERİNİN TORUNLARI

26-07-2024, 08:04           
ABDAL VE TEBERLER :
1-Peştunlar: Afganistan'ın güneydoğusu ile Pakistan'ın kuzeydoğusunda yaşayan halk.
2-Durraniler: Abdālī olarak bilinen halk. Dürrânîler, Peştunlardan Ahmed Şah Dürrânî'nin Afganistan'da kurduğu devlet. 1747-1826 yılları arasında hüküm sürmüştür.
3-Halaçlar-Khalaj: Halaçlar, İran'da yaşayan ve Halaçça konuşan bir Türk boyunun adıdır.
4-Karluk Türkleri
5-Abdal, Akhunlar ile ilişkilendirilen bir isimdir. Tarim Havzası'ndaki Äynu halkına alternatif bir isimdir ve ÇAVULDUR-ÇOVDUR Türkmenleri, Kazaklar ve Volga Bulgarlarının bir alt kabilesi olarak görünür. Abdallar Türkiye'de var. Uygurlar bu Aynu Halkına ABDAL adını verir.
6-Rajput'lar: Rajput veya Râjpût Sanskritçe'de prens anlamına gelen ve Hindistan'da bir savaşçı olup genelde Ksatriya kastına ait olan bir toplumsal grup.
KİDARİT KRALLIĞI (4-5 YÜZYIL)
Kidaritler veya Kidara Hunları, 4. ve 5. yüzyıllarda Baktriya'yı ve Orta Asya ile Güney Asya'nın bitişik bölgelerini yöneten bir hanedandır. Kidaritler, Hindistan'da Huna ve Avrupa'da Hiyonlar olarak topluca bilinen bir halk kompleksine aittir.[3] 5. yüzyıl Bizans tarihçisi Priscus onlara Kidarit Hunları ya da "Kidarit olan Hunlar" adını vermiştir. Huna / Xionite kabileleri, tartışmalı da olsa, benzer bir dönemde Doğu Avrupa'yı fetheden Hunlarla sıklıkla bağlantılıdır. Yaklaşık bir yüzyıl sonra yerini alan Akhunlardan farklılardır.
Kidaritler, ana yöneticilerinden biri olan Kidara'nın (Çince: 寄多羅 Jiduolo, telaffuzu: Kjie-ta-la)[adını almıştır. Kidaritler, Latince kaynaklarda "Kermichiones" veya "Kızıl Huna" olarak bilinen bir Huna topluluğunun bir parçası gibi görünmektedir.

Kökenleri
350-386 dolaylarında Kidaritelerin kralı Kidara'nın portresi. Kidarlıların sikkeleri, Sasanilerin sakalları yerine temiz traşlı yüzler sergilemeleri dışında, Sasani imparatorluk sikkelerini taklit ediyordu; bu özellik onları İran soyundan ziyade Altay ile ilişkilendiriyordu.[8][9]
Göçebe bir halk olan Kidariteler, Altay Dağları bölgesinden gelmiş gibi görünmektedir. Bazı bilim adamları, Kidaritelerin, bazı Doğu Asya (yani Mongoloid) karışımıyla görünüşte "Europid" olduğuna inanmaktadır. Kidarit sikkelerinde hükümdarları sakalsız veya temiz traşlı olarak tasvir edilir - bu o zamanlar İç Asya kültürlerinin bir özelliğidir (o zamanlar Güney Orta Asya'nın ve İran kültürlerinin aksine).[10] Baktarça dilini benimsemeden önce Chionites ve Akhunlar gibi başlangıçta Oğurca konuşmuş olabilirler.[11] Kidariteler, sikkelerin arkasında okçular olarak tasvir edildi.[12] Ayrıca Yapay kafatası deformasyonu uyguladıkları da biliniyordu.

Kızıl Hun reislerinden biri olan Kidara kendisini Kuşan İmparatoru olarak gösteren sikkeler bastırmıştır. Söz konusu sikkeler birçok yerde özellikle Kuzeybatı Hindistan'da bulunmuştur. Dönemin tarihçisi Ammianus Marcellinus Yeni Kidarite kralı için şöyle kayıt tutuyor; Kionitler'in yeni kralı Grumbates, orta yaşlarındayken ve bacakları buruşmuştu, büyük ölçüde hareket eden bir akıl hastasıydı ve çok sayıda önemli zaferiyle ünlüydü. Kayıtlarda Kidaritelerin 359 yılında Amida Kuşatması için Sasanilere destek olduğu yazılır. Daha sonra ittifak bozulmuş Sasaniler ile Kidariteler birçok savaş yapmıştır. Priscus'a göre, Sasani İmparatorluğu, Yazdecer II'nin (438-457) iktidarına kadar Kidarlılara haraç ödemek zorunda kaldı. Kidarlılar, Orta Asya ticaret ağlarının merkezinde bulunan Semerkant'ta başkentlerini, Sogdilerle yakın ilişki içinde kurdular. Kidariteliler, Farsça kaynaklar tarafından verilen tahribata uğratan barbarların imajının tersine, güçlü bir yönetime sahipler ve vergileri yükseltiyorlardı, bölgelerini etkin bir şekilde yönetiyorlardı. 420'lerde Kidaritelerin Peşaveri ele geçirdiği yazılır. Daha sonra 440'lerde Sogdiana'yı fethetmişler ve 467 yılında Belhi fethetme girişimleri vardır ancak Sasaniler tarafından mağlup edilmişlerdir. Hakkında sınırlı bilgiler bulunan bu hanedan 500 yılında Akhunlar tarafından mağlup edilip sona ermiştir.

MEHMET ÖZGÜR ERSAN ABDAL YESARİ
RESİMLER: KİDARİT KRALLIĞI (4-5 YÜZYIL)
Mehmet Özgür Ersan
TEREF












Teref.info © 2015
E-mail: n_alp@mail.ru            Telefon: 051 933 93 21            Baş redaktor: Nurəddin (Xoca) İsmayılov
Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.