Vətəndaşların böyük əksəriyyəti vəziyyətdən məmnundur, bir qismi isə qayğılı

Paytaxt bazarlarında meyvə və tərəvəzin qiymətində nəzərəçarpacaq dərəcədə enmə müşahidə olunur. Ticarətçilərin fikrincə, bunun səbəbi məhsulların Rusiya istiqamətinə ixracı ilə bağlı yeni yaranan çətinliklərdir.

Yerli istehlakçılar bir neçə ildir ki, baharın sonu və yayın başlanğıcında meyvə-tərəvəz üçün belə ucuz qiymətlər görmürdülər. Ancaq cari il qiymətlərdə ciddi enmə ilə yadda qaldı - bu, alıcıları sevindirir, amma fermerlər və ixracatçılar üçün heç də sərfəli deyil.

Daxili bazarımızda kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinin təkcə məhsuldan deyil, əsasən Rusiyaya ixracın intensivliyindən asılı olduğu çoxdan məlumdur. Ölkədə yerli istehlakçıları qorumaq və ixracatı tənzimləmək üçün dövlət siyasəti yoxdur. Bu səbəbdən də aşağı qiymətlər şimal qonşumuz tərəfindən məhsul idxalına əngəllər deməkdir və qiymətlərin kəskin artması da eyni xarakter daşıyır. Ümumiyyətlə, bir ölkədə istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas payının həmin ölkənin bazarlarına ixrac edildiyi deməkdir.

Əvvəlki illərdən fərqli olaraq mövsümün başlanğıcı alıcılar üçün son dərəcə parlaq oldu. Bakı bazarlarında pomidor kəskin şəkildə düşdü - hər kiloqramı 50-70 qəpikdən çox deyil. Üstəlik keyfiyyətli meyvələr ucuz qiymətə satılır, dəyəri o dövrdə 2.5-3 manata çatırdı. Tacirlərin fikrincə, qiymətlər üç dəfə endirilməli idi, çünki malların Rusiyaya ixracı mümkün deyil.

Pomidorla yanaşı, xiyarın qiymətləri kiloqrama görə 50-70 qəpiyə endi. Mövsüm başlamasına baxmayaraq albalı bazarlarda orta hesabla 1,5-2 manata satılır, halbuki keçən mövsüm qiymətlər 6-8 manata çatmışdı. Satıcıların fikrincə, qiymətlər 1 manata qədər endirilməlidir – bazarda təklif artır və mallar xarab ola bilər. Yaşıl lobya qiymətləri düşdü - bir kiloqramın qiyməti 0,6-1 manata, göyərti, yerli kartof, soğan və digər meyvə-tərəvəz çeşidləri də həmçinin. Əriyin qiyməti sabitdir.

AYNA-ya danışan məsələyə dair alıcı Şəfiqə Ağayevanın sözlərinə görə, bazarlardakı qiymətlər bu il çox təəccüblüdür: “Meyvə və tərəvəzlərimizi Rusiyaya ixrac edə bilmədiklərini, buna görə ucuz satmalı olduğumuzu deyirlər. Mən buna çox sevindim. Keçən yay uşaqlar üçün kifayət qədər albalı ala bilmədim, amma indi bir dəfəyə beş kiloqram almışam. Bu yay bol meyvə-tərəvəz yeyə bilərik”.

Digər alıcı Fuad Qasımov da mövcud vəziyyətdən məmnundur: “Əvvəlki illərdə qiymətlər əhalinin “cibini yandırırdı”, lakin bu yayın başlanğıcı son dərəcə uğurlu oldu. Qiymətlər yüksək deyil, amma qorxuram ki, bu müddət uzun çəkməsin. Odur ki, imkan olduqca hər şeyi bol-bol alıram. Daha çox pomidor, xiyar, albalı və s. almışam. Yeganə problem ağır çantaları evə necə aparmaqdır”.

İqtisadçı alim Qubad İbadoğlu da öz “Facebook” səhifəsində məsələyə toxunub: “Fermerlər və ixracatçılar alıcıların sevincini bölüşə bilmirlər. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının problemləri davam edir. Kəndlilər məhsullarını Rusiya bazarına çıxarmaqda böyük çətinliklərlə üzləşirlər. Rusiya Federasiyası istiqamətində hərəkət edən yüzlərlə yük maşını Samur gömrük postunda sərhədi keçmək üçün növbə gözləyir”.

“Dövlət Gömrük Komitəsindən verilən məlumata görə, Samur gömrük postu gücləndirilmiş iş rejimində işləyir və ixrac xətti ilə gündə 300-ə qədər yük avtomobilinin keçməsini təmin edir. Görünür, Rusiya tərəfi daha çox avtomobili qəbul etmir. Göyçay və Cəlilabaddan Rusiyaya ixrac olunan meyvə, tərəvəz və bostan məhsulları yolda xarab olur. Ancaq bu il fermerlərin həm becərmə xərcləri, həm də nəqliyyat xərcləri xeyli artdı”, - deyə iqtisadçı bildirib.

Yerli analitiklərə görə, kənd təsərrüfatı məhsullarının Rusiyaya ixracı ilə əlaqədar yaranan dövri maddi-texniki və digər çətinliklər ixrac bazarlarının şaxələndirilməsi yolu ilə həll edilməlidir. Bundan əlavə, yerli emal sənayesinin imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, gözlənilməz zərərləri kompensasiya etmək üçün fermerlər üçün sığorta mexanizmlərindən istifadə edilməsi təklif olunur.

Ancaq həll edilməsi lazım olan başqa məsələlər var. Mütəxəssis icması yerli bazarın qorunması məsələsinə daha düşünülmüş yanaşma zərurətini qeyd edir. Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynovun AYNA-ya dediyinə görə, yerli bazarın qorunması siyasəti nəticə verir, çünki yerli istehsalın artmasına kömək edir.

“Ancaq yalnız idxal rüsumlarında artım istənilən nəticəni vermir. Son vaxtlar yerli istehsalçılar daxili bazardan daha çox ixracat üçün çalışmağa başladılar. Eyni zamanda, Azərbaycan bazarında idxalın payı durmadan artır. Nəticədə olduqca maraqlı bir mənzərəyə şahid olduq. Xaricilər bazarımızda işləmək istəyir, öz istehsalçılarımız isə məhsullarını xaricə ixrac etməyi üstün tuturlar. Təbii ki, bu, qiymət artımına təsir göstərməyə bilməz”, - deyə AİB sədri bildirib.


Beləliklə, ayrı-ayrı qruplar daxili və xarici bazarlar üçün işləyir. Sadə dildə desək, yerli məhsulların çoxunu ixrac edirlər, qalanını daxili bazarda paylayaraq, qiymətləri süni şəkildə artırırlar. Bu cür oyunçular, yüksək tələbatı görərək, məhsullarını istənilən halda sata biləcəklərini başa düşürlər. Əgər məhsulu daxili istehlakçıya şişirdilmiş qiymətə sata bilmirlərsə, ixraca göndərəcəklər və heç bir halda itirməyəcəklər. Deməli əhali ixracatçıların qısamüddətli problemlərinə sevinməli olur...

Müəllif: Tanya Samsonova