Bir çok Kaynakta ve özellikle Osmanlı arşivlerinde Antalya bölgesine TEKE beyliği veya Teke Sancağı adı verildiği bilinmektedir. Ama Teke isminin nerden geldiği ve neden TEKE sancağı dendiği hakkında ciddi bir bilgi bulunmamakta idi. Varsa da birkaç akademik araştırmada değişik yorumlar mevcutsa da gerçeği yansıttığı söylenemez.
Yaptığımız incelemelere göre,TEKE ismi bugün Türmenistan’ın Akhal bölgesinde yaşayan Türkmen boyunun adıdır.
Bir tarafı hazar denizi,bir tarafı Karakum Çölü ve dağlarla çevrili olan bu bölgeye Ural Altay dağları bölgesinden gelen Salur,Bayat,Avşar ve Varsak boyları 980-1000 yılları arasında yerleşmişlerdir.
Bölgenin coğrafi şartları, Teke Türkmenlerinin Orta Asya'dan taşıdığı atları, o dönemde de bugünde en pahalı atları idi. Bu atlar sahibine olan bağlılıkları,bacaklarının uzun olması,manevra kabiliyetleri,hızları ve boylarının yüksekliği ile savaşçı olan Teke boyunu, bölgenin en önemli boyu haline getirmiştir. Bugün bile dünyaca bilinen İngiliz atlarının üç atasından biri Rusya’dan giden Akhal Teke atlarıdır.
Sultan Alparslan ile Anadolu’ya gelen bu Türkmen aşireti, Eğirdir,Beyşehir,Antalya, Manavgat,Alanya sıra dağları boyunca yerleşmişlerdir.
Merv kentine yakınlığı dolayısı ile Türkistan Türk Alevi kültürünü de bölgeye getirmişler, en saf en duru temsilcileri olmuşlardır..
Daha sonra Horasandan gelen Abdal Musa ve Alanya beyinin oğlu olan Kaygusuz Abdal gibi büyük veliler, bu kültür ortamından çıkmışlardır. Türkmenlerin Özgürlüğüne düşkün olmalarının yanında, Osmanlının İstanbul’un Fethinden sonra girdiği İmparatorluk sisteminden dolayı dışlanmışları sonucu merkezi otoriteye devamlı kuşku duymuşlar, merkezi otorite de İran Türkmenleri ile yapılan her savaşta Teke Türkmenlerine kötü gözle bakması sonucu Osmanlı yönetimi ile sürekli araları açılmıştır.
Şah kulu isyanı olarak bilinen Teke Türkmenleri isyanı,En büyük Osmanlı isyanı olarak bilinir. Osmanlının en güçlü olduğu bir dönemde,Teke bölgesinden çıkan 20 000 sipahinin,Burdur Isparta,Kütahya Afyon, Sivas ı alarak Erzincan'a kadar uzanması,bu Türkmenlerin ne kadar savaşçı ve yiğit insanlar olduğunu ortaya koymaktadır.
Yer isimleri ve boy isimlerine de baktığımız zaman yerleşimin Türkmenistan’ın Teke bölgesi ile aynı olduğunu bugün bile görmekteyiz.
Şimdi bazı köy isimlerinden bahsedeceğim ki aynı isimler Türkmenistan’ın Teke bölgesinde de mevcuttur. Bu isimler aynı zamanda Kaşgarlı Mahmut’tan bu yana yazılmış bütün soy kütüklerinde geçen boylardır.
Gökdere, Yeke tut(-teke tut demek), Beydiğin Beydiği boyunun adıdır ki bugün Türkistan'ın bir çok yerinde de bu isimle anılmaktadır), Salur ( Salur Oguzların üç ok boyundan meydana gelen 12 boyun birinin adıdır)
Honamlı(Avşar boyunun bir aşiretidir)
Teke(Salur boyundan türeyen 8 aşiretten birinin adıdır)
Akseki( Akseki ismi hakkında bilinir bilinmez bir sürü menkibe anlatılırken,Akseki isminin teke aşiretinden bir boyun adı olduğu ortaya çıkmıştır) Teke boyundan 18 aşiret türüyor ki hepsini buraya alamadım.
Ancak bunlardan MELLi aşiretide aynı Akseki gibi başka milletlerden zannedilenin aksine özbe öz bir Türk aşiretidir. Toroslar da, Antalya ile Bucak sınırının birleştiği,Eğirdir sınırlarına kadar yaşan Türkmenler bu aşirettendir.Ve hala buralar MELLi olarak anılır ve Melli beli denilen geçitler mevcuttur.
Türkmencede göçten geri kalmak anlamındadır.
Geçen yazımda da bahsettiğim gibi Demirciler de bir Türk boyunun adıdır. Diğer bir teke aşireti ise, Bahşilerdir.
Çeltikçi Köyü ve Demirciler köyüne yerleşen boy ve oradan çıkan büyük evliya İbrahim Karamani'nin babası Fakih Bahşi kelimelerinin de nereden geldiğini anlamış bulunuyoruz.
Buradan çıkan sonuç,Teke Bölgesinde yaşayan Türkler, Türkmenistan’ın AKHAL bölgesinde yaşayan TEKE Türkmenlerinin gelip bu bölgeye yerleşmesi sonucu, bu bölgeye TEKE sancağı, TEKE bölgesi denmiştir. Yani bir yer adı değil veye TEKE den gelen bir ad değil,Bir Türkmen Aşiretinin adıdır.
Melike Göktürk
Arşiv ve Araştırmaları
TEREF