II. Köktürk Devleti’nin büyük askerî lideri ve Bilge Kağan’ın kardeşi Köl Tegin’in hikâyesi, Türk tarihinin en parlak dönemlerinden birini yansıtıyor. Peki, Köl Tegin’in adı Çin ve Türk kaynaklarında nasıl anıldı? Onun kahramanlıkları ve askerî başarıları, Türk devletinin temellerini nasıl sağlamlaştırdı?
Adını Köl mü Kül mü okumalı? Bilge Kağan’dan başka ağabeyi ya da kardeşi var mıydı? Hangi savaşlara katıldı? Savaşlardaki başarıları, adına dikilen yazıtta neden uzun uzun anlatıldı?
Devletin yasalarını ve geleneklerini temelinden sarsacak kadar önemli ihtilalde öfkesi Kapgan Kağan ile maiyetine mi yoksa ağabeyi Bilge Kağan’ın kaynatası Tonyukuk’a mıydı? 716’daki kanlı ihtilalde kimleri ortadan kaldırdı, kime neden dokunmadı? Bu ihtilalden öldüğü tarih olan 731’e kadar, hem Çin kayıtları hem de Türkçe kaynaklar neden ondan hiç söz etmedi?
Devletin yasalarını ve geleneklerini temelinden sarsacak kadar önemli ihtilalde öfkesi Kapgan Kağan ile maiyetine mi yoksa ağabeyi Bilge Kağan’ın kaynatası Tonyukuk’a mıydı? 716’daki kanlı ihtilalde kimleri ortadan kaldırdı, kime neden dokunmadı? Bu ihtilalden öldüğü tarih olan 731’e kadar, hem Çin kayıtları hem de Türkçe kaynaklar neden ondan hiç söz etmedi?
Bilge Kağan, kendi kağanlığı döneminde kardeşi ile yaptığı işlerde neden suskun kaldı ve bu kanlı ihtilali tasvip etmemiş olabilir miydi? Ağabeyi Bilge Kağan ile Kapgan Kağan’ın kızı Xianli Bilge Prenses gerçekten evlilik arifesinde miydi ve prenses adına yazdırılan Çince yazıtı bizzat Köl Tegin mi kaleme aldı?
Bu ve benzeri onlarca sorunun yanıtını bulabileceğiniz elinizdeki bu kitabın amacı, Çin kayıtları ile başta Köl Tegin Yazıtı olmak üzere Türkçe belgelerden elde edilen bilgileri derlemek, yorumlamak ve Köl Tegin hakkında eksiksiz bir biyografi ortaya koyabilmektir.
Erhan Aydın bu kitabında Köl Tegin’in hayat hikâyesinin yanında, yazıtın bulunduğu alanda yapılan kazılar, kazılarda ele geçen buluntular, yazıtın Türk Dili açısından değeri, yazıtla ilgili yapılan çalışmalar, yazıtın kelime dizini, Türk Runik harfli metni, Yeni Türk Harfleri’ne aktarımı ve bugünkü Türkçesini de vererek Köl Tegin ile ilgili bütüncül bir çalışmadır.
Aziziye Kitabevi. ·