Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşı Naif əl-Kuşeyri, Neşrahda nəşr olunan yazısında, Səudiyyə rejiminin Şeyx Nimr haqqında verdiyi edam hökmünün səbəblərini sorğulayır.
Nimr Bakır ən-Nimr Teröristmiydi?
Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşı Naif əl-Üseyr, Neşrada yayımlanan yazısında, Səudiyyə rejiminin Şeyx Nimr haqqında verdiyi edam hökmünün səbəblərini sorğuladı.
Nimr Baqir ən-Nimr (1959 Avamiye - 2 yanvar 2016) şiə din alimi və insan hüquqları aktivisti. Ərəbistanda şiələrinin 2012-ci ildə təşkil etdiyi etirazların ardından həbs olundu və 15 oktyabr 2014 çərşənbə günü döyüş çıxarmaq və milli güvenliyə qarşı qeyri-qanuni hərəkətlər reallaşdırmaq ittihamı ilə Ərəbistan Cəza Məhkəməsi tərəfindən qılıncla edama və xalqa açıq sahədə çarmıxa çəkilməyə məhkum edildi və hökm 2 Yanvar 2016-da həyata keçirildi. Bu hadisə bölgə və dünya daxilində müstəqil qurum və təşkilatların reaksiyasına səbəb oldu.
Beynəlxalq Quran-ı Kərim Sempozyumuna qatılması səbəbiylə ilk dəfə 2006-ılın may ayında, ikinci dəfə isə 23 avqust 2008 tarixində həbs olundu.
"Şeyx Nimr, Səudiyyə Ərəbistanı hökumətindən Baki qəbiristanlığı ilə ilgilenilmesini, şiə məzhəbinin rəsmi olaraq tanınmasını və Ərəbistanının tədria sistemindeki tədrisin dəyişdirilməsini tələb etməsi" ilə ittiham olundu.
Riyadın Şeyh Nimr qarşı sərgilədiyi bu yanaşma ilə terrorizm, ekstremizm və əl-Qaidə anlayışı arasında necə bir bənzərlik vardır?
Görəsən Şeyx Nimrin İran və Suriyada dini təhsil görməsi, İranda yaşaması və bu müddətdə də Qum İlmiye Hövzəsi'ndə dini elmlər oxuması və sonra da "Əl-lum'at əl-Dımeşkiyye" və "Camiu'l- Medarik "və" Müstemseku'l- Urvetu'l- Vuska "kimi kitablar ilə Seyyid Muhəmməd Baqir Sadır'ın" əl-Halakat "kitabını dərs olaraq okutması onun həddindən artıqlıq, sələfilik və kökten dincilik anlayışını mı göstərir?
Görəsən yalnız "İslami Mərkəz" in təməlini atması, Riyaddakı hökumətə qarşı çıxdığını göstərən bir dəlil vardırmı? Yoxsa o, Ərəbistanda şiə tələbələrin təhsil və tədrisinə diqqət çəkmək mi istəmişdir? Görəsən Ərəbistandakı bir seqmentin xaricində digərlərinin dini təhsilləri yasaklanarak, cəmiyyət tək bir rəngə mi bürünməlidir?
Dünya siyasət ədəbiyyatında terrorizm və terrorist üçün hələ ortaq bir tərif olmasa da hər hansı bir ideoloji və anlayışı mənimsəyən bütün terror təşkilatlarında bəzi ümumi xüsusiyyətlər vardır.
Şiddət, terror təşkilatlarının ilk xüsusiyyətidir. Şiddət yolu ilə məqsədlərə çatmaq terrora müraciət bütün təşkilatların ümumi xüsusiyyətidir. Fanatizm və doqmatizmi də bütün terror təşkilatlarının xüsusiyyətləri olaraq söyləyə bilərik. Ayrıca terrorizmin fikri rəftar və müdrikliklə də heç bir əlaqəsi yoxdur. Yaxşı, bu an terrorizmin xüsusiyyətlərini sıraladıqdan sonra bu xüsusiyyətləri Nimrdə də tapa bilərikmi?
Görəsən əl-Qaidənin ideologiyası və rəftarı ilə Şeyx Nimrin düşüncələri, söylədikləri və etdikləri arasında bir bənzərlik mi var? Görəsən tekfirci fikirlərə sahib terrorist biri olmaq və Səudiyyə Ərəbistanıda gəncləri qeyri-sabitlik yaratmağa təşviq etmək kimi ittihamlara Şeyx Nimr adını əl-Qaidə terrorçuları ilə eyni sıraya qoyaraq onun Səudiyyə ailəsini devirmək üçün çalışdığını iddia etmək həqiqi ola bilərmi?
Şeyx Nimr'in hansı düşüncə və sözü kitab və sünnəyə zidd? Görəsən Şeyx Nimr'in mövqesini salaraq adını əl-Qaidə ilə birlikdə xatırlamaq qəti bir dəlil ola bilər mi? Görəsən Riyad baxımından vətəndaşlıq və insan haqqlarını tələb etmək və avtoritar krallıq quruluşuna qarşı çıxmaq ölkədə qeyri-sabitlik yaratmaq üçün gəncləri təşviq etmək mənasına gəlir?
Hərçənd Şeyx Nimr, şiələrin etirazları və Ərəb Baharı'nda Şiələrə təşkil edilən hücumlar səbəbiylə Ərəbistanı hökumətinə istiqamətli tənqidlər olmuş, bəzən də hökuməti "Əl-şarkısın", "Əl-Ahsa" və "Əl-Katif" bölgələrində sistemli ayrı-seçkilik siyasəti izləməklə günahlandırmışdı, (Ərəbistanı hökuməti baxımından ölkənin şərqindəki şiələr ikinci sinif vətəndaşlar və hər hansı bir vətəndaşlıq haqq və hüquqları da yoxdur) ancaq siyasi quruluşu tənqid terrorizm mi deməkdir?
Əgər belədirsə İslam ölkələrində vətəndaşlıq və məzhəb azlıqların hüquqları nə deməkdir?
Riyad, medya aracılığıyla siyasi yaxınlaşmalarda "Nimrin muhafızəçiləri silahlıydılar" iddiasıyla Nimi teröristlərə ev sahipliyi etməkdə suçlamağa, onun her hansi bir terörist kimi tehlikeli olduğunu irəli sürməyə və hakkında verilən edam hökmünün icrasına da adalətili olduğunu sübut edə bilməyəcək.
Ancaq Nimr, şiddət və məzhəpçiliktən yana deyildi. Nimrə görə, aşiretçi və məzhəb ixtilaflarına girmək, şiələr və Əhli-Sünnə arasında ixtilaf çıxarmaq səhv bir hərəkət idi. Səudiyyə ailəsi də aşiretçi və məzhəb ixtilaflar çıxararaq Ərəbistanda öz suverenliyini davam etdirmək istəyirdi.
Şeyx Nimr, etdiyi vaizlərdə Səudiyyə Ərəbistanı və digər körfəz ölkələrində islahat tətbiqi üçün seçimi bir vasitə kimi görürdü. Bu tələb, həm vətəndaşlıq hüquqları, həm də beynəlxalq meyarlar baxımından təhlükəsizlik üçün bir təhdid deyil, avtoritar cəmiyyətlərdə hüququ qorunmaqdır.
Şeyx Nimrə yönələn ittihamlarda bunlar da vardı: 4 Mart 2015-te Temyiz Məhkəməsi silahdaşıma və aşirətsəl ixtilafları qızışdırmaq və krala itaət etməmək ittihamı ilə onun haqqında edam hökmü verdi.
Riyad, Şeyx Nimri aşiretçi və məzhəb ixtilafları qızışdırmaq, şiələr ilə sünnilər arasında ixtilaf çıxarmaqla günahlandırdı və Şeyx Nimrin hökuməti devirmək üçün çalışdığını irəli sürərək, bu edamı qanuniləşdirmək məqsədiylə onun haqqında verilən edam hökmünü qisas və Allahın hökmünün icrası olaraq tanıtdı.
Acaba hakikaten Şeyxin edamı İslam dünyasındaki gerilimin azaldılması üçün atılan bir adımm idi?
Görəsən Ərəbistanı hökuməti Şeyx Nimri edam etdiyi zaman ölkənin şərqi və şiələrin məskunlaşdığı bölgələrdə gərginlik var idi? Görəsən bu an İslam dünyasındakı İŞİD kimi terrorist təşkilatlar, şiə mənbələrdən təhsil görür, ya da Şeyx Nimr kimi kəslərin təlimlərindən faydalanırdılar?
Görəsən Əhli-Sünnə müftiləri və şiə din alimlərinin göstərdiyi mənfi reaksiyalar Riyadın məzhəb ixtilafları qızışdırdığını dəlalət etmir mu? Görəsən Səudiyyə Ərəbistanının beynəlxalq sahədə insan hüquqları təşkilatları və Qərb ölkələri tərəfindən qınanması Şeyx Nimrin terrorist olmadığına sübut edən bir dəlil deyildir ?
Bölgələrin inteqrasiyası və İslam dünyası üçün Nimr edamının təsir və nəticələri mənfi olamayacaq?
Riyad öz daxili, regional və beynəlxalq vəziyyətini anlayaraq, bu ankı vəziyyəti Nimrin edamı üçün ən yaxşı fürsət olaraq gördü. Riyad, Səudiyyə Ərəbistanının İran qarşısında gücünü göstərməsi, Ərəbistanın həddindən artıq qruplara verdiyi dəstək mövzusunda təmizə çıxması, İranı şiə mezhepçilikle günahlandırmaq, İranı bölgənin nizam və sabitliyini pozan ölkə olaraq tanıtmaq, İranla terrorizmə verdiyi dəstək səbəbiylə əlaqələrini kəsmək , İrana qarşı Ərəb ittifaqı yaratmaq, terrorizmlə mübarizədə öz liderliyini diktə etmək və anti-terror ittifaqı yaratmaq kimi yanaşmaları nəzərə alaraq, Şeyx Nimri edam etdi.
Bununla birlikdə Şeyx Nimri edam etmənin daxili anlaşılmazlıqlar və Ərəbistandakı müqtədir ailə arasındakı güc mübarizəsini, Riyadın bölgə böhranlarında uğradığı uduzmaları, İran və regional müttəfiqlərini zəiflədərək onları uğraştırmak, Qərbin etibarını qazanmaq və Qərbin İrana istiqamətli təzyiqinin azaldılmasına mane olmaq və buna bənzər kimi hərəkətlərin üstünü örtə bilecəyinə diqqət etməmiz lazımdır.
Naif əl-Üseyr