Darya Qormonenko
“Nezavisimaya qazeta” 02.09.2020

Əsas yanaşmaların prezident tərəfindən şəxsən ifadə ediləcəyini vurğulayaraq, Kreml Dövlət Şurasının rolu barədə möhtəkirlik etməyə tələsməməyi yenidən təklif edib. Ancaq Vladimir Putin məşvərətçi orqan haqqında fərmanın imzalanmasının 20 illik yubileyindən yararlanmayıb. Bu, millət vəkillərinin Dövlət Şurası haqqında qanun layihəsi üzərində işlərə tezliklə başlayacağını xatırladan Dövlət Dumasının sədri Vyaçeslav Volodinin yubiley bəyanatında qeyd olunan statusdur. Görünən budur ki, Volodin ya bu sənəddə nə olacağını artıq bilir və buna görə də, bir çox söz-söhbətlərin və ya son qərardan əvvəl mövqeyini bildirən hakimiyyət daxilindəki müzakirələrin bitməsinə çağırır.
Prezidentin mətbuat katibi Dmitri Peskov bir daha Dövlət Şurasının səlahiyyətlərinin təsdiqində tələsməməyi tövsiyə edib. Daimi iqamət barədə proqnozlar onun tərəfindən tamamilə “erkən” adlandırılıb.
Bir gün əvvəl, sentyabrın 1-də Putinin imzaladığı “Rusiya Federasiyasının Dövlət Şurası haqqında” 1602 saylı fərmanın 20-ci ildönümü idi. Bu münasibətlə, müvafiq Konstitusiya dəyişikliyi ilə əlaqədar qəbul edilməli olan Dövlət Şurası haqqında gələcək qanunun məzmunu ilə bağlı yenidən bir sıra açıqlamalar verilib.
Odur ki, Peskov əvvəlkindən daha israrla vurğulayıb: “Prezident, vaxtı çatdıqda, öz baxışlarını bildirəcək. Üstəlik, bu günlərdə Dövlət Şurasının 20-ci ildönümü qeyd olunur”.
Ancaq dəqiq tarixin artıq keçdiyini və Putinin hələ də açıqlama vermədiyini unutmayın. Peskovun da işarə verməsi mümkündür, çünki müvafiq qanun layihəsi hələ Dövlət Dumasına təqdim edilməyib, prezidentin mətbuat katibi isə bir daha təkrarlayıb ki, ekspert mühitində müzakirə davam edir.
Beləliklə, məsələn, Dövlət Dumasının Dövlət Tikinti Komitəsinin rəhbəri Pavel Kraşeninnikovun fikri, görünür, ekspert çərçivəsində ifadə edilib.
Xatırladaq ki, o bildirib: “Dövlət Şurası Moskvada yerləşəcək və bölgələrdə də, indiki kimi, səyyar sessiyalar keçiriləcək. Federal strukturların paytaxtlar arasında bölüşdürülməsi konsepsiyası çərçivəsində Sankt-Peterburqun bu qurumun mərkəzi ola biləcəyi ehtimalı var”.
Ancaq Peskovun fikrincə, Dövlət Şurasının iqamətgahı barədə təklifə ehtiyac yoxdur, bununla bağlı qərar hələ “yekunlaşmayıb”.
Həqiqətən də, ölkənin idarəetmə sistemində Dövlət Şurasının rolunun necə olacağı daha vacibdir. Bununla bağlı artıq Konstitusiya plebisitinə hazırlıq zamanı bir çox fərziyyə və söz-söhbət ortaya çıxıb: ya spekulyativ ehtimal, ya da gerçək məlumat sızıntısı.
İddialara görə, bəzi hakimiyyətdaxili qruplar Dövlət Şurasının ölkədə bütün işlərlə məşğul olan super bir quruma çevrilməsini təklif ediblər. Bu, hakimiyyətin erkən keçidi üçündür. Prinsipcə, Dövlət Şurası haqqında hazırlanmış yeni Konstitusiya norması məhz belə bir yanaşmanın lehinədir. Prezident Dövlət Şurasını – “dövlət orqanlarının koordinasiyalı və qarşılıqlı fəaliyyətini təmin etmək, Rusiya Federasiyasının daxili və xarici siyasətinin əsas və dövlətin sosial-iqtisadi inkişafının prioritet istiqamətlərini müəyyənləşdirmək üçün” təşkil edir.
Bununla belə, deyirlər ki, hakimiyyətdə Dövlət Şurasının funksiyalarının istənilən qədər geniş olmasına israr edən başqa bir qrup var, ancaq bu funksiyaları yalnız prezident ifadə etməlidir. Bu mövqeyə mediada “sıfırlama partiyası” ləqəbi verilib. Putin son nəticədə, onun tərəfinə keçib və bildirib ki, Rusiyada hakimiyyətin nüsxələnməsi qeyri-mümkündür, çünki bu, ölkənin dağılmasına səbəb olacaq. Üstəlik, Dövlət Dumasının deputatı Valentina Tereşkovanın hazırkı prezidentin hakimiyyətdə olmasının iki müddətli məhdudiyyətini ləğv etmə barədə düzəlişi artıq qüvvəyə minib.
Son vaxtlar Dövlət Şurası ilə əlaqədar iqamət yeri və ya baş prokurorun və Hesablama Palatası rəhbərinin Şuranın tərkibinə daxil edilməsi kimi bəzi kiçik detallar müzakirə edilib.
Yeri gəlmişkən, bir az əvvəl, məsələn, RLDP lideri Vladimir Jirinovski Dövlət Şurasının “bəzi hallarda kardinal qərarlar” verməsinə, “dar partiya, dar şəkildə fərdiləşdirilmiş, dar idarə maraqları” ilə düşünən dövlət məmurlarını dayandıra bilməsinə israr edib. Buna cavab olaraq Kreml kifayət qədər əsəbi bir tonda cavab verib ki, prezidentin planlarını gözdən salmağa çalışmaq lazım deyil. Ancaq Birinci şəxs hələ də susduğundan daha ehtiyatlı spekulyativ açıqlamalar davam edir.
Bununla birlikdə, Dövlət Dumasının spikeri Volodinin fikirləri bu kateqoriyaya aid edilə bilməz. Çünki o, fikirlərini açıq şəkildə olmasa da, tamamilə qəti şəkildə ifadə edib.
Birincisi, onun şərhi Rusiya üçün federal bir dövlət olaraq əhəmiyyətini sübut edən Dövlət Şurasının 20 illiyinə həsr olunub.
İkincisi, Volodin heç kimə öz baxış bucağını sırımayıb, yalnız həqiqəti bildirib: “Dövlət Şurası – prezidentin, bölgələrin rəyinə əsaslanaraq, dövlət siyasətinin formalaşdırılmasına kömək edən məşvərətçi orqanıdır. Son 20 ildə Dövlət Şurası bölgələr və federal mərkəz arasında əlaqəni təmin edir, iclaslarda qubernatorların fikirlərini çatdırmaq imkanı var”.
Yalnız bir cümlə mövcud vəziyyətlə əlaqəli idi. “Vətəndaşlar Konstitusiyaya edilən düzəlişi dəstəklədikdən və Dövlət Şurasının statusu ölkənin Əsas Qanununda təsbit edildikdən sonra yalnız qərarların səviyyəsi yox, həm də Dövlət Şurasına üzv olacaq şəxslərin məsuliyyəti dəartıb. Buna görə də, ümumən bütün hakimiyyət sisteminin səmərəliliyi artacaq”.
Dövlət Dumasının spikeri xatırladıb ki, deputatlar tezliklə müvafiq qanun layihəsini müzakirə etməyə başlayacaqlar.
Bəzi məlumatlara görə, layihə Dumada sentyabrın ikinci yarısında, aşağı palatanın yay tətilindən qayıtmasından sonra peyda ola bilər. Volodinin açıqlamasının mövzu ilə bağlı hələ də mübahisə edənlərə əsas qərarın verildiyini göstərməsi tamamilə mümkündür: Dövlət Şurasının müstəsna olaraq prezidentin yanında fəaliyyət göstərən məşvərətçi qurum statusu fərmandan yeni bir qanuna çevrilərək yenidən yazılacaqdır. Yalnız bir fərq olacaq – Putinin fərmanında “şura” kiçik hərflə, Konstitusiyada isə artıq böyük hərflə yazılır.
Bununla yanaşı, Volodinin Dövlət Şurasının ildönümünü xatırladaraq, hipotetik olaraq bu yanaşmanın lehinə mövqeyini bir daha ifadə etməsi istisna olunmur.
“NQ”-nin görüşdüyü mütəxəssislər fərqli fikirlər söyləyiblər.
“Sankt-Peterburq Siyasəti” Fondunun prezidenti Mixail Vinoqradov məsələnin hələ aydın olmadığını açıqlayıb: “Dövlət Şurası ciddi bir məsələdir və ya bu günə qədər aparat oyununda virtual mükafatdır”.
Rusiya Siyasi Məsləhətçilər Birliyinin prezidenti Aleksey Kurtov Dövlət Şurasının rolunun bu və ya digər şəkildə artacağını bildirib. Eyni zamanda, “onun gücləndiriilməsi istənilməsəydi, haqqında Əsas Qanuna yazılmazdı”. O qeyd edib ki, “Şuranın fəaliyyətinin müxtəlif istiqamətləri hələ məlum deyil”. Bundan əlavə, “Peskovun sözləri, sürətli qərarlara meylli olan məmurlarımızın səyini cilovlamaq üçündür. Açıqlama hələ də təfərrüatlı düşünmək, yüz ölçüb-biçmək və sonra qanunu yazmaq lazım olduğuna dair bir siqnal göndərir”.
Eyni zamanda, mütəxəssis hakimiyyətdaxili mübarizənin heç vaxt bitməyəcəyinə və buna görə də, cinahlar arasındakı qarşıdurmanın davam edəcəyinə əmindir.
Siyasi Texnologiyalar Mərkəzinin birinci vitse-prezidenti Aleksey Makarkin “NQ”-yə xatırladıb ki, Prezident yanında məşvərətçi orqan olan Dövlət Şurası Federasiya Şurasına üzvlükdən məhrum olduqlarına görə qubernatorlara təzminat olaraq yaradılır.
Dövlət Şurasının sonrakı taleyinə gəldikdə, ekspert nəticələrdə tələsməməyə çağırıb: “Ölkəmizdə hər şey çox sürətlə dəyişir, məsələn, Konstitusiyaya edilən dəyişikliklər. Səhər bir seçim müzakirə edilir və hamı Dövlət Dumasının erkən buraxılmasına və erkən seçkilərə inanır, günortadan sonra tamamilə başqa bir variant qəbul edilir”.
Makarkin yaxın vaxtlardək prezidentin varisi məsələsinin – mövcud dövlət başçısının istefasından sonra hara gedəcəyinin Kreml üçün aktual olduğunu yada salıb. “Sonra bir cinah prezidentin Dövlət Şurasının, digəri isə Qazaxıstanda, Nazarbayev kimi, Təhlükəsizlik Şurasının başçısı ola biləcəyini israr edib. Ancaq Dövlət Şurası ilə problemlər yaranıb. Bu, çox böyük qurumdur və Siyasi Büroya bənzəyir. İkinci problem, prezident və Dövlət Şurasının başçısı arasında səlahiyyətlərin yenidən bölüşdürülməsidir. Sıfırlamadan sonra və ən azı 2023-cü ilin sonuna qədər Dövlət Şurası ilə bağlı müzakirə aktuallığını itirib”.
Tərcümə: Strateq.az