Osman Gündüz: "İlham Əliyev dedi ki, sosial media Azərbaycana lazımdır”

"Suveren dövlətlərin informasiya məkanı çoxsaylı təhdid və təzyiqlərə məruz qaldığından adekvat "Sosial media haqqında” milli qanunvericiliyin işlənib hazırlanması gündəmdə prioritet məsələyə çevrilib”.

Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynli belə deyib.

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin (STM) hazırladığı "Azərbaycana qarşı dezinformasiya şəbəkəsi və hibrid təhdidlər” adlı hesabatın təqdimat mərasimində çıxış edən Əli Hüseynli daha sonra bildirib: "İnformasiya inqilabı, sosial şəbəkələr və dezinformasiya fenomeni bir çox ölkələrdə hüquqi-qanunvericilik sahəsində çox ciddi çağırışlar yaradıb. Bu məsələ dövlət atributlarından, fundamental insan, mülkiyyət hüququndan tutmuş bütün sahələri əhatə edir”.

"Yeni yaranan və sürətlə inkişaf edən rəqəmsal kriptovalyutalar, onların milli iqtisadi və siyasi təhlükəsizliyə təhdidləri isə ayrıca bir istiqamətdir. Sadalanan bu və digər məsələlər bütövlükdə kiber təhlükəsizliklə bağlı olmaqla yanaşı, milli təhlükəsizliyin önəmli sahələrindən birini təşkil edir”, – deyə komitə sədri qeyd edib.
Əli Hüseynlinin çıxşını Meydan TV-yə şərh edən hüquqşünas Səməd Rəhimli deyir ki, dünyada sosial şəbəkələrə yanaşmada iki cür təcrübə var:

"Birinci təcrübə Qərb ölkələrində açıqlanıb. Dezinformasiyalardan qorunmaqla bağlı nəhəng sosial şəbəkələrin üzərinə öhdəliklər qoyulub ki, baxın, dövlət olaraq müdaxilə etmirik, amma kontentinə nəzarət edin. Beləliklə, bu prosesdə konkret hədəf dezinformasiyaların qarşısının mümkün qədər alınmasıdır. İkinci təcrübə isə avtoritar və totalitar ölkələrə gerçəkləşdirilir ki, burada əvvəl internet məkanına, sonra sosial şəbəkələrə qismən və yaxud tam nəzarət edilir”.

Hüquqşünas qeyd edir ki, bu təcrübə konkret olaraq, Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlar qarşısındakı öhdəlikləri ilə tam uzlaşmır: "Məsələn, Azərbaycan Konstitusiyası onu müəyyən edib ki, informasiya məkanının birbaşa və dolayı nəzarət olmaz. Burada yalnız bir sıra müstəsna hallarda məhdudlaşdırıcı tədbirlər görülə bilər. O da ki dövlət bunların demokratik cəmiyyətdə zəruru olduğunu əsaslandıra bilsə. Bu baxımdan Əli Hüseynlinin açıqlaması Konstitusiya və Azərbaycanın götürdüyü beynəlxalq öhdəliklərlə ziddiyyət təşkil edir”.

Səməd Rəhimli hesab edir ki, Əli Hüseynlinin bu çağırışı qanunvericiliyə dəyişikliklərin ediləcəyindən xəbər verir: "Hər halda nə addım atsalar, bir müddət sonra biləcəyik. İndidən konkret nəsə demək olmur. Artıq bir çox şeyləri ediblər. Bu baxımdan bədbinəm. "İnformasiyalaşdırma və informasiya mühafizəsi haqqında” Qanunu dəyişdilər, ardınca saytları blokladılar”.

Onun sözlərinə görə, "Media haqqında” yeni qanun da bu baxımdan öhdəliklərə zidd və məhdudlaşdırıcı addımdır: "”Media haqqında” yeni qanunu qəbul etdilər və vahid reyestr yaradırlar. Növbəti addım da sosial şəbəkələrlə bağlı ola bilər. Amma nə edəcəklər, hansı tədbirləri görəcəklər, – bu barədə konkret nəsə demək olmur. Heç Əli Hüseynlinin çıxışında da nə edəcəkləri haqda konkret bir şey yoxdur”.
Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz deyir ki, son zamanlar Avropada, MDB məkanında və Azərbaycanda belə çıxışların intensivliyi artır: "Qlobal sosial resursların özündə də ifadə azadlığı və azad rəqabətlə bağlı müəyyən problemlər var. Məsələn, ABŞ-ın sabiq prezidenti Donald Trampın açıqlamalarına yanaşmada ikili standartlar üzə çıxdı. Həm ölkələr, həm də fərdlər baxımından qlobal resurslar bəzən özləri də prinsipləri pozurlar. Tutaq ki, bir məsələ ilə bağlı Azərbaycan da müraciət edir, Almaniya da. Almaniyanın tələbinə baxılır, Azərbaycanın yox”.

"Azərbaycan reallığına gəlincə, düşünmürəm ki, sosial medianın tənzimlənməsi üçün ciddi problemlər var. Hesab edirəm ki, qanunvericiliklə bağlı tələskənliyə ehtiyac yoxdur, çünki yerli qanunvericilikdə sosial media ilə bağlı xeyli müddəalar var. Söhbət Cinayət və İnzibati Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulan maddələrdən gedir”, – deyə ekspert bildirib.

Onun sözlərinə görə, qlobal resurslar Azərbaycan ərazisində yerləşmir: "Ona görə də xaricdə yerləşən resursların Azərbaycanda tənzimlənməsi ilə bağlı problemlər yaşanacaq. Biz Türkiyə və Rusiyada bunu gördük. Nəticə nə oldu? Hökumət özü qanuni tələbləri yerinə yetirə bilməyəndə sosial medianı qapadır. Bu da ciddi problemlər yaradırdı”.

Osman Gündüz təklif edir ki, hökumət qlobal sosial media resursları ilə əməkdaşlıq etsin: "Onları Azərbaycana dəvət etsinlər və serverlərinin yerləşdirilməsi ilə bağlı yüngül şərtlər irəli sürsünlər. Nəhayət, onlarla biznes münasibətləri qursunlar. Yəni əməkdaşlıq addımları daha doğru olardı. Yalnız bundan sonra tənzimlənmə haqda danışmaq olar”.

"Mən bilirəm ki, Azərbaycandan "google”, "youtube”, "facebook” və başqa qlobal sosial media resurslarına az da olsa, vergi gedir. Olmazmı həmin vergidən bizim də payımız olsun? Məsələn, "facebook”a 10 milyon vergi gedirsə, 1 milyonu Azərbaycanda qalsın və interneti inkişaf etdirək?! Bu cür biznes yanaşması olmalıdır”, – deyə o bildirib.
Ekspert deyir ki, hökumət informasiya münasibətlərinin tənzimlənməsindən çox ideoloji məsələlərə üstünlük verir: "Halbuki Azərbaycan reallığı üçün bunun ziyanı ola bilər. Prezident İlham Əliyev də "Gənclər Günü” ilə bağlı gənclərlə görüşündə II Qarabağ savaşında sosial medianın oynadığı rola və Azərbaycan üçün faydasına toxundu. Xüsusi qiymət də verdi ki, sosial media Azərbaycana lazımdır”.

Onun fikrincə, Azərbaycanın sosial media platformalarına təsir imkanları zəifdir: "Məsələn, Rusiya və Türkiyə kimi ölkələr həmin resurslara təsir edə bilirlər, çünki böyük bazarları var. Rusiya bağlayanda sosial media şəbəkəsi 100 milyon dollar itirdi, Azərbaycan bağlayanda 1 milyon itirir. 1 milyon həmin resurslar üçün heç nədir. Ona görə onlar Azərbaycandan gedəndə heç nə itirməyəcəklər, amma bu, bizim ölkənin milli maraqlarına ziyandır”.

"Bir daha deyirəm, sosial media həm qlobal informasiya savaşı üçün bir resursdur, həm də biznesdir. Sosial medianın içində dövlət də, biznes də var ki, hər ikisində vətəndaşla əlaqə var. Bu mənada tələskənlik doğru deyil”, – deyə Osman Gündüz bildirib.