Dünya elektrik avtomobillərinə keçir -Dünyada elektrik avtomobillərinin istehsalı və satışı son illərdə sürətlə artmaqdadır. 2023-cü ildə qlobal elektrik avtomobili satışları təxminən 14 milyon ədədə çatıb.

Bu, 2022-ci ilə nisbətən 35% artım deməkdir və elektrik avtomobilləri dünya üzrə satılan bütün yeni avtomobillərin təxminən 18%-ni təşkil edir.

Əsas satış bazarları Çin, Avropa və ABŞ-dır. Xüsusilə Çin, dünya üzrə EV satışlarının 60%-ni həyata keçirərək liderlik edir. Avropada isə elektrik avtomobilləri 2023-cü ildə yeni avtomobil satışlarının 25%-ni təşkil edib, ABŞ-da isə bu rəqəm 8%-dir​.

Bu sahədə böyük irəliləyişlərin səbəbləri arasında hökumət dəstəkləri, vergi güzəştləri və batareya istehsalının artması da var. Məsələn, ABŞ-da elektrik avtomobillərinə olan tələbatın artmasına İllinoy ştatının verdiyi vergi güzəştləri təsir edib​.

Beləliklə, elektrik avtomobillərinin qlobal bazarı genişlənməyə davam edir və bu tendensiya 2030-cu ilə qədər daha da sürətlənəcəkdir.

Elektrik avtomobillərinin ziyanı nədir?

Elektrik avtomobillərinin bir çox müsbət tərəfləri olsa da, müəyyən zərərləri və mənfi təsirləri də var. Onların ətraf mühit və istehsal prosesinə dair bəzi çatışmazlıqlarını aşağıda görə bilərsən:

Batareya istehsalının ekoloji təsiri: Elektrik avtomobillərində istifadə edilən litium-ion batareyaları üçün lazımi xammalın (litium, kobalt və nikel kimi) hasilatı və istehsalı böyük ekoloji təsirə malikdir. Xüsusilə, litium və kobaltın çıxarılması su qaynaqlarını tükədir, torpaqları məhv edir və ətraf mühitə zərər verir. Bundan əlavə, bəzi hallarda bu materialların hasilatı insan hüquqlarının pozulması ilə bağlıdır.

Batareya tullantıları və geri emalı: Elektrik avtomobil batareyalarının ömrü məhduddur və istifadədən sonra tullantıların idarə olunması mühüm problemə çevrilir. Bu batareyaların geri emalı prosesi hələ tam inkişaf etmədiyindən, tullantılar ekoloji təhlükələrə səbəb ola bilər.

İstehsalın karbon izi: Elektrik avtomobillərinin istehsalı, xüsusən də batareyalarının istehsalı, daxili yanma mühərrikli avtomobillərə nisbətən daha çox karbon emissiyasına səbəb olur. Yəni, elektrik avtomobilləri istifadə müddətində sıfır emissiyalı olsa da, onların istehsal prosesində əhəmiyyətli miqdarda karbon izləri qalır.

Elektrik enerjisinin mənbəyi: Elektrik avtomobillərinin "yaşıl" olması, istifadə olunan elektrik enerjisinin necə istehsal edilməsindən asılıdır. Əgər elektrik enerjisi əsasən kömür və ya digər fosil yanacaqlardan istehsal edilirsə, bu, ümumi karbon emissiyalarını azalda bilmir və elektrik avtomobillərinin ətraf mühitə olan müsbət təsiri məhdudlaşır​.

Bu səbəblərdən elektrik avtomobilləri daxili yanma mühərrikli avtomobillərə nisbətən üstünlüklərə malik olsa da, onların tamamilə zərərsiz olduğu iddia edilə bilməz. Onların ətraf mühitə təsiri xammal hasilatından enerji mənbəyinə qədər olan müxtəlif amillərlə əlaqəlidir.

Bununla neft erası bitirmi?

Neft erasının bitib-bitmədiyi sualı elektrik avtomobillərinin artan populyarlığı ilə sıx bağlıdır, lakin bu sual hələ də tam cavablandırılmayıb. Neft istifadəsi azalsa da, bir sıra amillər neftin hələ uzun müddət strateji əhəmiyyətə malik olacağını göstərir:

Elektrik avtomobillərinin artan populyarlığı: Elektrik avtomobillərinin satışı dünya üzrə sürətlə artır. 2023-cü ildə yeni avtomobillərin 18%-i elektrik idi və bu rəqəm gələcəkdə daha da artacaq.

Bu tendensiya, xüsusilə nəqliyyatda neftə olan tələbatı azalda bilər. Neft əsasən nəqliyyat sektorunda istifadə olunduğundan, elektrik avtomobillərinin geniş yayılması neft tələbatının azalmasına səbəb ola bilər.

Ancaq neftin digər sahələrdə rolu: Neft təkcə avtomobillər üçün yanacaq kimi deyil, həm də kimya sənayesi, plastik istehsalı və digər enerji tələbatı üçün istifadə olunur. Bu səbəbdən, elektrik avtomobillərinin artması neft tələbatını tamamilə aradan qaldırmır​.

Enerji infrastrukturunun dəyişməsi: Neftdən tamamilə uzaqlaşmaq üçün bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid də vacibdir. Lakin bu keçid hələ tam başa çatmayıb və bir çox ölkələrdə elektrik enerjisi hələ də neft və qazdan istehsal olunur. Elektrik avtomobillərinin istifadəsi artdıqca, enerjinin bərpa olunan mənbələrdən təmin olunması zəruridir ki, neft erası həqiqətən sona çatsın​.

Regional fərqliliklər: Elektrik avtomobilləri daha çox inkişaf etmiş ölkələrdə populyarlıq qazanır, lakin inkişaf etməkdə olan ölkələrdə neftə tələbat hələ də güclüdür. Bu, neftin qlobal olaraq hələ uzun müddət əsas enerji mənbəyi olaraq qalacağını göstərir​.

Bu faktlar göstərir ki, neft erasının sonu yaxınlaşa bilər, lakin bu proses dərhal baş verməyəcək. Elektrik avtomobillərinin yayılması və enerji istehsalının dəyişməsi, neftin qlobal tələbatını azaldacaq, lakin neft hələ uzun müddət bəzi sektorlarda əhəmiyyətli rol oynamağa davam edəcək.

Gundeminfo Analitik Ekspert Qrupu