Kül Tigin, Bilge Kağan'ın kardeşi, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Ordu Komutanıdır.
Adının etimolojisi ağabeyinin adı gibi 'Bilgelik' içerir. Türkçe Kül, Renk adıdır ve Boz ile aynı anlamı taşır. Türkler Renklere atıfta bulunarak kişilere ve atlarına Kutsiyet yükler. Küllüg, Küli Çor, Kül Bilge, Külüğ Bilge Kağan, Kül Erkin gibi eski Türk Yönetici, Komutan ve Kağanlara Boz anlamına gelen Kül ön eki bir Unvan şeklinde verilir. Kere Külüg Beyleri adında yine Külüg adını taşıyan bir Türk Topluluğu da vardır.
Türkçe Küli At ya da Külüg At eski Türklerce Alacalı Atlara verilen isimdir. Bu atlar Asil Atlar olarak kabul edilir ve Hz Hızır tarafından yaratıldığı düşünülür. Kül Rengi ya da Küllü tanımını günümüzde Gri renk için kullanırız. Eski Türkçe Külüg ya da Külüğ günümüzde Küllü şeklinde kullanılır.
Kül Tigin Yazıtında Kül Tigin'in 16 yaşında Erkeklik Adı aldığı yazılıdır. Türk ordu kültüründe erkek çocuklar ergenlik yaşına gelince Er Adı alır. Yani İkinci bir Ad verilir. Türk kültüründe Kül Rengi, Olgunluğun Rengidir. Kül unvanının, Kül Tigin'in erkeklik adı olması da muhtemeldir. Çünkü Türk kültüründe Renk Sembolizmi, insanların karakterlerini, görünüşlerini ve mevkilerini belirler.
Boz Atlı Hızır tanımlaması tamamiyle eski Türk inançları ile bağlantılıdır ve Hızırın Tanrısallığı ve Kutsiyeti Boz renk ile anlatılır. Kır kelimesi de tıpkı Kül ve Boz gibi Asalet Rengidir. Kır At diğer atlara göre daha ayrıcalıklıdır ve asildir.
Aynı yazıtta Kültigin'in Atlarından da bahsedilir. Boz At, Doru At, Alnı Akıtmalı Boz At, Azman Kır At, Az Yağız Kül Tegin'in Atlarının isimleridir. Kül Tigin Azman Akığ binip Teğdi, Sançdı yani KülTigin Azman Kır At'ına Binip Sabırsızca Hücum Etti. Azman At Sarımtırak At demektir fakat günümüzde Azman kelimesi İri Kocaman anlamında kullanılır.
Azman, Kıpçak Türkçesinde İğdiş edilmiş Aygır demektir. Günümüzde Azmak fiili ile de bağlantılıdır. Eski Türkçe Azı ya da Azığ, İri Diş şeklinde yani Azı Dişi biçiminde kullanılır. Kaşgarlı Mahmut Azığlığ kelimesini azı dişi çıkmış at şeklinde tercüme eder. Muhtemelen Azman At tanımı, Olguluğa Erişmiş ve Çiftleşmeye Hazır At demek olmalı. Günümüzde Azılı Haydut şeklinde bir kullanımı vardır. Nuray Bilgili
Nuray Bilgili
TEREF