Məzarın alt qismində belə yazılıb:
“Heç bir tərif bu adın böyüklüyünə çata bilməz”...
Siyasi realizm ənənəsindəki bütün “kanonik” yazıçılardan – Fukidid və Hobbsdan tutmuş Morgentau və Mirşaymerə (Mearsheimer) qədər – oxucusunu, xalqı, kütlələri ən çox riqqətə gətirən, heyrətə salan Nikkolo Makiavellidir.
Florensiyadan sürgün edildikdən sonra Makiavelli həyatının əsas əsəri olan "Hökmdar”ı (1513) yazır. Şahzadə"ni yazır. Beş əsr sonra da hökmetmə, hakim olma sənətinə dair bu dərslik əvəzolunmaz bir vəsait olaraq qalır. Makiavellini orijinal edən onun siyasi məsələlərdə ənənəvi əxlaqın vacibliyindən qəti şəkildə imtina etməsidir. Bu, eyni zamanda Makiavelliyə ünvanlanan tənqid oxlarının da səbəblərindən biri idi…
Ona tez-tez abırsız, arsız damğası vurulsa da, Bertrand Rasselin dediyi kimi "qanqster kitabçasının" müəllifi kimi adlandırılsa da Makiavellinin etik mövqeyi əslində daha mürəkkəbdir. Əsas tezisi ondan ibarətdir ki, siyasətin özünəməxsus əxlaqi məntiqi var, bəzən dövləti qorumaq üçün sivil cəmiyyətdə qınaq obyekti kimi görünən hərəkətlər tələb edilir. Başqa sözlə, elə anlar olur ki, etika praqmatik və rasional prinsiplər naminə kənara qoyulmalıdır. Bu, gələcəkdə “dövlət maraqları naminə” adlandırılacaq.
İbrahim Nebioğlu
TEREF