Hər il yeni tədris ili başlayanda tələbələrin kirayə mənzil tapa bilməmə məsələsi gündəmə gəlir.

Qızlar kirayə mənzil tapmaqda daha şanslı olsalar da, oğlanlar üçün bunu demək çətindir.

Bir qisim ev sahibləri mənzillərini oğlan tələbələrə kirayə vermirlər, buna səbəb olaraq isə onların mənzili səliqəli saxlamamaları, əşya və avadanlıqlara zərər vermələrini göstərirlər.

Qeyd edək ki, bəzi ölkələrdə mənzillərin təhlükəsizliyinin təminatı olaraq ev sahibləri kirayə üçün müraciət edən şəxslərdən sığorta məqsədilə depozit ödənişləri tələb edirlər. Bu ödənişlərin tələb olunmasının əsas səbəbi ondan ibarətdir ki, mənzil kirayələyən şəxs tərəfindən əmlaka zərər dəyərsə, depozit hesabına qarşılansın. Alınan depozit kirayənişin mənzildən çıxarkən əmlaka zərər vurulmaması müəyyən olunduqda geri qaytarılır.

Məsələn, Cənubi Koreyayanın "Jeonse" lizinq sisteminə görə, əmlak icarəyə götürülmədən öncə onun dəyərinin 50%-i əmlak sahibinə depozit olaraq verilir.

Fransada isə təminat depozitinə əsasən mebelsiz mənzilin kirayə haqqı 1 ay, mebelli, əşyalı mənzilin kirayə haqqı 2 ay müddətinə depozit olaraq ev sahibinə ödənilməlidir. Bu depozit mənzilin icarəsinə xitam verildikdən sonra 2 ay müddətində zəruri xərclər çıxıldıqdan sonra icarədara qaytarılır.

Niderlandda sosial mənzil mülkiyyətində olan hər hansı bir əmlakın icarəsi zamanı bir dəfəlik kirayə depoziti ödənilməlidir. Bu depozit isə əmlakın aylıq icarə ödənişinə bərabərdir.

Maraqlıdır, Azərbaycanda mənzillərin kirayələnməsi zamanı sığorta məqsədilə depozit tələb olunurmu?

Mövzu ilə bağlı Oxu.Az-ın suallarını cavablayan hüquqşünas Xəyal Bəşirov bildirib ki, bununla bağlı qanunvericilikdə müvafiq tənzimləmələr var:

"Mülki qanunvericilikdə müqavilə, o cümlədən kirayə müqaviləsi anlayışı var. Bu yaşayış sahələrinə aid olur və kirayə verənlə kirayə götürən arasında imzalanır. Kirayə müqaviləsinin bağlanması isə könüllülük prinsipi əsasında aparılır. Bu müqaviləyə tərəflərin hüquq və öhdəlikləri ilə bağlı qanunvericiliyin tələblərinə zidd olmayan istənilən müddəa daxil edilə bilər. Əlavə edilən müddəalar əsasında kirayə məbləğini özündə ehtiva edən bir neçə aylıq depozit ödənişi tələbi qoyula bilər".

Hüquqşünasın sözlərinə görə, oğlanlara mənzillərin kirayə verilməməsi məsələsi qanunla tənzimlənmir:

"Bizdə mənzilləri kirayə edən zaman oğlanlara, tək yaşayan şəxslərə deyil, ailəli şəxslərə üstünlük verilməsi qanunla tənzimlənmir. Bəzən ev sahibləri mənzillərini xarici vətəndaşlara kirayə verməyi üstün tutur. Bu tip məsələlərin hər biri kirayə verən tərəfin mövqeyidir. Kimsə ev sahibini məcbur edə bilməz ki, mənzilini kiməsə kirayə ver və ya vermə. Əgər qanuna zidd deyilsə, kirayə verdiyi şəxsin mənzilə köçüb yaşaması hansısa qanunla qadağan olunmayıbsa, mülkiyyətçi istənilən şəxsə mənzilini kirayə verə bilər".

X.Bəşirov qeyd edib ki, problemin əsas səbəbi mənzil sahiblərinin evlərini kirayəyə verərkən notarial qaydada müqavilə imzalamağa üstünlük verməməsidir:

"Tərəflər arasında notarial qaydada kirayə müqaviləsi imzanlandıqda münasibətlər tənzimlənir. Bu olmadıqda gələcəkdə yaranan istənilən problem həllini tapmır və ya tapmasında çətinlik yaranır. Bu müqavilənin mövcudluğu isə yarana biləcək problemlərin qarşısının alınmasında böyük rol oynayır, ona görə də onun imzalanması mütləqdir", - ekspert deyib

O, mənzilini icarə verən şəxsin kirayə müqaviləsinin imzalanmasından yayınması məsələsinə də aydınlıq gətirib:

"Kirayə müqaviləsi notarial qaydada imzalanan zaman müəyyən rüsumların ödənilməsi tələb olunur, eyni zamanda bu müqavilə müvafiq qurumlarda, o cümlədən vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçirilir. Bu zaman mülkiyyətçi mülkiyyətinin icarəsindən əldə etdiyi gəlirə görə vergi ödəməlidir. Vergidən yayınmaq üçün onlar müqaviləni imzalamaqdan boyun qaçırırlar".

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Qasımzadə isə bildirib ki, ev sahibi bir çox hallarda mənzilini sığortalaya bilər:

"Hazırda bunun praktikası mövcuddur. Bu daha çox kirayə ödənişi 1000 manatdan çox olan mənzillərdə özünü göstərir. Hansı ki, ev sahibi mənzilində qiymətli əşyalar olduğuna görə əşyalarını sığortalayır, sığorta şirkəti ilə müqavilə bağlayır".

Ekspert qeyd edib ki, xarici ölkələrin bir çoxunda tələbələrə mənzil kirayələnərkən evin dəyəri qədər, bəzən isə daha artığı 1 ay müddətində depozit olaraq alınır.

"Bu ölkələrə Macarıstan və Litvanı misal göstərmək olar. Kirayələyən şəxsdən alınan depozit məbləği o mənzildən çıxdıqdan sonra ev səliqəli, zərər görməmiş formada təhvil verilərsə, geri qaytarılır, əks halda isə dəymiş zərərin aradan qaldırılması üçün usta çağırılır, onun ödənişi də depozit hesabına qarşılanır. Bu, daha çox Avropa ölkələrinə aid praktikadır. Qonşu Türkiyədə bizdən fərqli olaraq, mənzillər aylıq yox, illik kirayə verilir. Bizdə belə hallar azdır və bu sahədə bir az qaydasızlıq hökm sürür. Aybaay kirayə ödənişləri, kirayə müqavilələrin bağlanmaması bəzən problemlərə səbəb olur. Türkiyədə heç kim deyə bilməz ki, mən mənzili 1-2 aylıq kirayələyirəm. Belə olanda həmin şəxsə oteldə qalması məsləhət görülür", - deyə R.Qasımzadə bildirib.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda mənzil kirayələnməsi zamanı nadir hallarda depozit tələb olunur:

"Kirayə verənlərin ancaq 10%-i bunu tələb edir. Bir çox hallarda depozit ödənişi tələb edilən mənzilə tələbat olmur. Bu da ev sahibinə sərf etmədiyi üçün depozit tələb etmir. Belə mənzillərə üz tutanların sayının az olması kirayə qiymətinə təsir göstərmir. Kirayə qiymətləri evlərin qiymətinin artıb-azalmasına əsasən tənzimlənir. Tələbatın isə təklifi üstələməsi qiymət artımına səbəb olur", - deyib.