Çarşaf, tarihsel ve kültürel olarak Arap toplumlarına özgü bir "çöl giysisi"dir. Giyilme amacı esasen iklim koşullarına bağlıdır.
Arap Yarımadası, Kuzey Afrika ve Sahra gibi bölgelerde insanlar, hem erkekler hem kadınlar, kendilerini güneşin kavurucu sıcağından, kum fırtınalarından ve sert rüzgârlardan korumak için bol, uzun ve vücudu örten giysiler giyerler. Bu giysiler:
Vücutla temas etmeden bir hava katmanı oluşturarak serin tutar.
Açık renkli olanları güneş ışığını yansıtır.
Güneş yanıklarından korur.
Rüzgarla gelen kumlardan ve tozdan yüzü-peçeyi korur.
Bu tür kıyafetler sadece kadınlar için değil, erkekler için de yaygındır. Örneğin:
Erkeklerin giydiği “dishdasha” ya da “thawb”,
Başlarına sardıkları “keffiye”, “gutra”,
Kadınların giydiği abaya, niqab, burka gibi örtüler, hepsi benzer iklim ihtiyaçlarına yanıt verir.
Afrika'da da benzer şekilde hem kadınların hem erkeklerin giydiği bol ve örtücü kıyafetler vardır. Örneğin, Tuareg erkekleri de yüzlerini mavi çarşaf benzeri örtülerle sararlar.
İslamiyet'le ilgisi?
Bu tarz kıyafetler İslam’dan çok önceye, iklim ve kültürel yaşam biçimine dayanır. İslam, Arap yarımadasında doğduğu için, o bölgedeki giyim kültürleri İslamî sayılmış ve zamanla diğer Müslüman toplumlara “dinsel” bir özellik gibi aktarılmıştır. Oysa aslında bu, bir kültürel aktarımdır, dinsel bir mecburiyet değil.
Türklerde durum farklıydı:
Orta Asya'daki Türkler çarşaf giymezdi. Kadınlar genellikle:
Başörtüsü, uzun entari gibi giysiler giyerdi ama yüzlerini örtmezdi.
Ata biner, kamusal alanda yer alır, çoğu zaman erkeklerle birlikte çalışırlardı.
Kadın-erkek ayrımı, Arap kültürüne kıyasla daha az keskin ve doğaldı.
Kısacası, çarşaf bir Arap çöl giysisidir, dinsel zorunluluk değil, iklimsel ve tarihsel şartlardan doğan bir kültür unsurudur. Bu giysi daha sonra dinsel yorumlarla yaygınlaştırılmış ama kökeni kesinlikle İslam’a değil, coğrafyaya ve önceki medeniyetlere (Sümer, Asur, Endülüs, vs.) dayanır.
“Türk giyim kültüründe kadınların İslamiyet öncesi ve sonrası değişimi”
🟩 KARAMANOĞULLARI DÖNEMİNDE KADIN GİYİMİ (13.–15. yüzyıllar)
🔹 1. Genel Toplumsal Yapı
Karamanoğulları, Anadolu Selçuklu geleneğinden gelir ama dil, kültür ve gelenekte Türklüğü öne çıkarmış bir beylerbeyliğidir.
Kırsal hayata ve Türk göçebe geleneklerine bağlılık sürüyordu.
Kadınlar, tarımda, çarşıda, toplumsal hayatta aktifti. Yüzlerini örtmeleri şart değildi.
Şehirli kadınlar daha farklı giyinse de köylü-kırsal kesimde giyim işlevsel, sade ama zarifti.
🔹 2. Giyim Unsurları
👗 Günlük Giyim (Kırsal kesim):
Uzun entari veya içlik üzerine ferah dışlık, kuşakla bağlanırdı.
Başlarda basit başörtü (yazma, tülbent) kullanılırdı.
Yüz örtüsü yoktu. Kadınlar pazara gider, topluma karışırdı.
Kumaşlar genellikle keten, pamuk, yün bazlıydı. Yazın ince, kışın yünlü.
Ayakta çoğunlukla çizme ya da yemeni olurdu.
👑 Törenlik veya Zengin Giyim (Saray çevresi):
İşlemeli kaftanlar, altın ya da gümüş iplikle dokunmuş kumaşlar.
Bel kemerleri (kemer-i kemha), bazen taşlı tokalarla süslenirdi.
Kadınlar başlarına işlemeli başlıklar, süslü yazmalar takardı.
Takılar: Küpe, kolye, bilezik, başörtüsüne takılan altın paralar.
Yüz örtüsü yoktu ama yaşlılar veya çok muhafazakâr kadınlar bazen tül gibi ince örtüler kullanabilirdi.
🔹 3. Coğrafyanın Etkisi (Karaman, Niğde, Mut, Ermenek)
İklim sertti; bu yüzden kışlık giysiler kalın yünlü, kürk astarlı, şalvarlı, uzun kollu olurdu.
Yazın ise ince pamuklu gömlek ve bol kesim elbiseler yaygındı.
Bu bölgede Türkmen göçebe etkisi belirgindir. Kadınlar at biner, yay çeker, tarla eker, bu da kıyafetlerine yansırdı: Hareketli, özgür, sade ama anlamlı.
🔹 4. İslamiyet Etkisi Sınırlıydı
Karamanoğulları, dini Araplaşma değil, Türkleşme ve halk dili olan Türkçeyi yayma amacındaydı.
Dolayısıyla kadın kıyafeti de Arap değil, Türk örfüne göreydi.
Çarşaf, peçe, yaşmak gibi ağır örtüler Karamanoğlu topraklarında yoktu. Bunlar daha sonra Osmanlı'nın Arap etkili dönemlerinde ortaya çıkmıştır.
📜 TARİHİ KANITLAR VE GÖRSEL DESTEK
Karatay Medresesi freskleri ve Niğde'deki kazılar; kadınların başı açık ya da hafif örtülü resmedildiğini gösteriyor.
Karamanoğulları tarihi araştırmacısı Eğitimci Yazar Şerafettin Güç'ün çalışmaları bu dönemde giyim kültürünün geleneksel Türk tarzına bağlı kaldığını aktarıyor.
Günümüzde Taşkale, Ermenek, Mut gibi yerlerde yaşayan yaşlı kadınların geleneksel kıyafetleri bu kültürün devamıdır.
🔚 SONUÇ:
Özellik Karamanoğulları Kadını
Yüz Örtüsü Yok / isteğe bağlı
Giyim Tarzı Şalvar, entari, yazma, kuşak
Malzeme Keten, yün, pamuk, ipek
Takı Kolye, küpe, kemer, altın baş süsleri
Dinî Giyim Zorlaması Yok
Etki Türkmen-Göçebe-Türk örfü
Tur On Ok '' Hajra Turan ''
TEREF