…Son vaxtlar ölkə KİV-lərində böyük tarixi ənənələri olan Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti barədə bir-birinin ardınca dərc olunan məqalələri oxuduqca bu təhsil ocağının bünövrəsini qoymuş iqtisadçı alimlərə, bu universitetə rəhbərlik etmiş 14 rektora-sağ olanlara səbr, dünyasını dəyişmişlərə isə rəhmət oxumalı oluruq… Ona görə ki, bir müddətdir ki, bu Ali təhsil ocağının “başında dəlləklik” öyrənmək yarışı başlayıb. Amma “çanaq” kimin başında çatlayacaq, bunu artıq görməmək mümkün deyil… Və Ədalət Muradov Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinə rektor vəzifəsinə təyin edildiyi gündən və hal-hazırda bu universitetdə bütün baş verənləri aydın məqsədi, vəzifələri və əsasları olmayan sosial eksperiment kimi xarakterizə etmək olar. “Təzadlar”ın Araşdırma Qrupu bütün baş verənlərin təhsilimizin, xüsusən də ölkəmizin iqtisadi qüdrətlənməsinə töhvə vermək naminə burada yetişdirilən kadrların gələcəyinə nə verəcəyini araşdırmaq qərarına gəldi…
Xatırladaq ki, ötən saylarımızda bu təhsil ocağı ilə bağlı konkret fakt və sənədlər əsasında dərc olunmuş yazılardan sonra redaksiyamıza xeyli sayda məlumat, şikayət və mövqe sərgilənən materiallar göndərilmişdir. Əksəriyyəti elə ADİU-da çalışan və baş verənlərə vicdanının səsi ilə dözə bilməyən professorlar və müəllimlərdir… Onları nə narahat edir? Bu barədə aşağıda dərc olunacaq yazılardan görəcəksiniz. Biz də “Təzadlar” olaraq bunlara susa bilmədik. Ən azı bu bizim vəzifə borcumuzdur.
İkincisi və bəlkə də ən vacibi, qətiyyən belə anlaşılmasın ki, biz rector Ədalət Muradovun əleyhidarları cərgəsindəyik. Əsla! İstənilən vaxt onun da mövqeyini dərc etməyə hazırıq. Allaha şükür, “Təzadlar”da və qəzetin rəsmi saytında da ADİU barədə bu təhsil ocağının mətbuat xidmətindən göndərilən məlumatları xoşməramlı olaraq dərc edirik, bundan sonra da dərc edəcəyik… Amma bu o demək deyil ki, ADİU-da son günlər baş verən, xüsusən də 85 yaşlı universitetin adının heç bir hüquqi əsas olmadan dəyişdirilməsinə susmaq borcumuzdur.
Beləliklə, hesab edirik ki, qərəzdən uzaq, rektor Ədalət Muradovun gələcək fəaliyyətinə, universitetin samballı adına töhfə verəcək məqamlara kömək məqsədli aşağıdakı yazını təqdim edirik. Və indidən bəyan edirik ki, istənilən qarşı tərəfin söz və mövqe haqqını tanıyırıq, dərc etməyə hazırıq…

ADİU-nun adını niyə yaddaşlardan silmək lazımdır?

“Təzadlar”a daxil olmuş bir yazının müəllifi belə bir məqama toxunur: “Tariximizi unudanların diqqətinə çatdırıram ki, ADİU-nun keşməkeşli tarixi var Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti 1930-cu ildə yaradılıb. Müxtəlif dövrlərdə müxtəlif adlar altında fəaliyyət göstərmişdir. 1930-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universiteti ləğv edilərkən onun müvafiq fakültələrinin bazası əsasında müxtəlif istiqamətlər üzrə ali məktəblər yaradılıb. Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1930-cu il 19 iyun tarixli qərarı Azərbaycan Dövlət Universitetinin iqtisadiyyat fakültəsinin bazasında Azərbaycan Ticarət Kooperasiya İnstitutu təsis edilib. Ali məktəb Azərbaycan Ticarət Kooperasiya İnstitutu adı ilə 1933-cü ilədək mövcud olub.
1933-cü il yanvarın 2-də Azərbaycan hökumətinin qərarı ilə Azərbaycan Ticarət Kooperasiya İnstitutunun bazasında Karl Marks adına Azərbaycan Sosial-İqtisad İnstitutu yaradılıb. Yeni təşkil edilən ali məktəbin tərkibinə Sosialist Uçotu, Sovet Quruculuğu və Hüquq, Maliyyə və Plan-iqtisad institutları da daxil edilib. Universitet K.Marks adına Azərbaycan Sosial İqtisad İnstitutu adı altında 1936-cı ilin sonunadək fəaliyyət göstərib. 1936-cı il dekabrın 30-da Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Şurası Azərbaycan Sosial-İqtisad İnstitutunun əsasında Karl Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun yaradılması haqqında qərar qəbul edib. Buraya həmçinin Azərbaycan Sovet Ticarət İnstitutu da aid edilib. Bu institut 1937-ci il yanvarın 15-də fəaliyyətə başlayıb və müstəqil bir ali təhsil müəssisəsi kimi 1941-ci ilin iyul ayına kimi mövcud olub. 1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsi başlandığına görə bir sıra ali məktəblər, o cümlədən Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu bağlanıb və 1944-cü ilin sonuna qədər yalnız Azərbaycan Dövlət Universitetinin tərkibində iqtisadiyyat fakültəsi kimi mövcud olub. 1944-cü il sentyabrın 16-da Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun fəaliyyətinin bərpa olunması barədə qərar verilib. Bu qərarın əsasında K.Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu bərpa edilib. Bu adla Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun fəaliyyətini 1959-cu ilədək davam edib. 1959-cu ilin mart ayında K.Marks adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu bağlanıb və o yenidən Azərbaycan Dövlət Universitetinə birləşdirilib. Dövlət Universitetində iqtisadiyyat sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması əvvəlcə "Ümumi iqtisadiyyat" fakültəsində, 1962-ci ildən etibarən "İqtisadiyyat" və "Əmtəəşünaslıq" fakültələrində aparılıb. Adı çəkilən hər iki fakültə 1966-cı ilədək Azərbaycan Dövlət Universitetinin tərkibində qalıb. 1966-cı ilin fevral ayında universitet Dadaş Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı adı ilə bərpa olunub. Bu barədə qəbul edilən qərarla 1966-cı il sentyabrın 1-də Azərbaycan Dövlət Universitetinin tərkibindəki "Ümumi iqtisadiyyat" və "Əmtəəşünaslıq" fakültələri, eləcə də Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunun mühəndis-iqtisadçı fakültəsinin bir neçə yeni ixtisası təzə təşkil edilən Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun tərkibinə verilib. Müstəqil işləyən Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutu 1987-ci ilə qədər mövcud olub.
1987-ci ilin oktyabr ayında institut müstəqil fəaliyyətini dayandıraraq Leninqrad Maliyyə-İqtisad İnstitutunun Bakı filialına çevrilib. 1990-cı ilin iyulunda SSRİ Nazirilər Sovetinin qərarı ilə Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutu yenidən fəaliyyətə başlamışdır. 349 saylı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutu və Bakı Əmtəəşünaslıq İnstitutunun bazasında yeni ali məktəb Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti yaradıldı. ADİU-nun həyatında yadda qalan hadisələrdən ən önəmlisi Ulu Öndər Heydər Əliyevin universitetə gəlişi olmuşdur. 2002-ci ilin iyun ayının 13-də o zaman Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin ADİU-nun 70 illik yubiley mərasimində iştirakı çoxminli kollektivimizin xatirində əbədiyaşar hadisəyə çevrildi. Heydər Əliyevin dövlətçilik fəaliyyətində Azərbaycan elminə, təhsilinə, fədakar alimlərə və müəllimlərə qayğı və diqqəti xüsusi yer tutmuşdur... İndi bu Ali təhsil ocağının hər bir daşı, divarı, auditoriyası Ulu Öndərin xatirəsini yaşadır. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti kimi, UNEC kimi yox!!! Amma rektor Ədalət Muradov buraya gələndən bu adı silməyə, yaddaşlara UNEC adını yazmağa başlayıb. Məqsədi nədir? Axı indiyədək yüz minlərlə məzunun diplomunda “Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti” sözü var. Kökünü və keçmişini baltaladığımız Sovet hökuməti belə bu adı dəyişmədi, dəyişdirmədilər. Ədalət Muradov isə bütün cəhdi ilə buna çalışır. Biz buna təəssüf edirik... Mən “Təzadlar”da oxudum, Prezident Ədalət Muradovu rektor təyin edəndə onu ADİU rektoru kimi təyin edib, UNEC rektoru kimi yox. Ola bilsin kimsə Ədalət Muradova SOKAR-ARDNŞ adını misal göstərib, yoldan çıxarıb... Amma SOKAR sözündə Azərbaycanın adı var, mənsubiyyəti var...”.

Rektordan narazılıqların kökü nədədir?

Bu suala ətraflı cavab tapmaq üçün təhlillərə ölkə ictimaiyyətinin istifadəsində olan elektron və yazılı KİV-lərdən başladıq... Məlum olur ki, ADİU-da bütün qəbul edilən qərarlar spontan, kortəbii xarakter daşımış və daşıyır, dəqiqəlik, saniyəlik, konyunktur populyarlığa və ucuz reklama hesablanmışdır. Şübhəsizdir ki, ali təhsil sisteminin ciddi islahatlara ehtiyacı vardır, lakin bu islahatlar tədricən, təkamül yolu ilə həyata keçirilməlidir, sanballı elmi və metodoloji bazaya malik olmalıdır, eləcə də kollektivin əksəriyyətinin dəstəyinə söykənməlidir. Lakin ötən dövrlər ərzində Ədalət Muradovun idarə üsulu birmənalı şəkildə deməyə əsas verir ki, onun bütün "rəhbərliyi", mahiyyətcə, ADİU-nun professor-müəllim və texniki heyətinə neobolşevik hücumu, onilliklərlə formalaşmış müsbət ənənə və münasibətlərin məhv edilməsini, əvvəlki dövrlərdə qazanılmış uğurlara və nailiyyətlərə qara yaxılmasını və universitet tarixini yenidən yazmaq cəhdlərini əks etdirir. Faktiki olaraq, ADİU-da açıq-aydın şəkildə işə salınmış aqressiv və amansız cəza maşını vasitəsilə kollektivin tarixi yaddaşının zorakılıqla manqurtlaşdırılması siyasəti həyata keçirilir. Rəhbərliyin kollektivə münasibəti heç bir mənəvi-elmi dəyərlərə malik olmayan, iradəsiz və sözsüz şəkildə rəhbərliyin iradəsinə tabe olan yeni növ "kompyuter" insanların, kiborqların yaradılması məqsədilə bioloji eksperiment həyata keçirən yalançı alimlərin münasibətini xatırladır.
Ədalət Muradovun sosial eksperimenti nəticəsində ADİU-nun kollektivi amorf, yarımdağılmış vəziyyətə düşmüş, özünün məziyyətlərini, həmrəylik, birlik və qarşılıqlı dəstək hisslərini tamamilə itirmişdir. Qorxu və inzibati diktat atmosferi kollektivin iflicinə, tam süstlüyünə və sosial depressiyasına, dövlət institutlarına inamsızlığına, motivasiyanın yox olmasına və soyuqluq münasibətinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Hər gün müəllimlər, laborantlar, texniki heyət qorxu hissi ilə yeni cəza mexanizmlərini, bürokratik qərarları, lazımsız yeni arayışların, hesabatların, məlumatların və s. istənilməsi tələblərini gözləyirlər. Belə vəziyyətdə susmaq və susdurmaq çox asan olur… Məsələn, universitetdə bir gün belə işləməyən, doktorluq işi plagiat hesab edilən, AAK-da dosentliyi mövcud olmayan keçmiş maliyyə naziri Əvəz Ələkbərov (məlum qalmaqallı doktorluq işinin referatı “Təzadlar”a təqdim olunub) birdən-birə neçə-neçə tanınmış, uzun illər ADİU-da işləmiş, ömrünü bu Ali təhsil ocağına bağlamış alimlərin bağı üstündən burada 3 kafedra bağlanaraq yeni yaradılmışa kafedra rəhbəri qoyulur! Absurd vəziyyət: onu namizəd etmiş professorlar indi Əvəz Ələkbərovun əlinin altında, alimliyinin təsirində işləməlidir??? Ona görə ki, Əvəz Ələkbərob rektorun, rektor isə təhsil nazirinin yaxın dostudur??? Axı elm, elmi quruculuq və Azərbaycan naminə perspektivli islahatlar dost-yaxın prinsipini tanımır, tanıya da bilməz…
(Davamı var)
“Təzadlar”ın Araşdırma Qrupu