1971-ci ildə Ermənistan Elmlər Akademiyasının “İzvestiya” qəzetində Nina Qarsoyanın “Ermənistan IV əsrdə” adlı məqaləsi dərc olunub. (“Ermənistan” və “Sadiqlik” terminlərinin aydınlaşdırılması məsələsinə dair”, WON AN Arm. SSR, 1971, No 3). Məqalə dərc olunanın ertəsi gün sözün əsl mənasında lənətləndi, çapdan çıxarıldı və yandırıldı...
Arayış: Nina Qarsoyan görkəmli amerikalı ermənişünas, Kolumbiya Universitetinin professorudur. 1958-ci ildə elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. Prinston Universiteti Ali Məktəbiin ilk qadın dekanıdır. 1979-cu ildən ABŞ-da Ermənistanın orta əsrlər tarixinin öyrənilməsində mühüm rol oynamışdır.Bir neçə kitab, jurnal və ensiklopediya məqalələri çap etdirmişdir. Parisdəki Revue des Études Arméniennes (Erməni Araşdırmalarının İcmalı) jurnalının redaktoru, Amerika Orta Əsrlər Akademiyasının üzvü və Britaniya Akademiyasının müxbir üzvüdür.
...N.Qarsoyanın arqumentləri adətən erməni tarix yazıçılarının istinad etdikləri erməni “qədim salnamələri”nə amansız zərbə vurur. IV əsrin dövrünü təhlil edən Amerika tarixçisi, inandırıcı şəkildə sübut etdi ki, Ermənistanda 1,5 min il ərzində dövlətçilik və müstəqillik olmayıb.
Xristianlaşmanın tarixi yanlışdır; Ermənilərin erkən xristianlıq mifi də uydurulmuşdur və bütün qədim erməni və sonrakı salnamələr digər xalqlar arasında seçilmək istəyindən irəli gələn tarixi yalan ruhu ilə aşılanmışdır.
N.Qarsoyan mötəbər tarixi material əsasında Ermənistanın Qafqazdan xeyli kənarda, daha doğrusu Kiçik Asiyada, Fərat çayının sahilində yerləşməsini sübut etmişdir. Sübut bazasına 314-cü ildə kral Tiridatın başçılıq etdiyi erməni xalqının Fərat çayında baptiz olunması (xaç suyuna çəkilməsi) faktı da var.
Məqalə sübut edir ki, vahid Ermənistan tarixdə olmayıb və onun ibarət olduğu parçalar Cənubi Qafqazdan kənarda müasir Türkiyə, İran və İraq ərazisində, üstəlik, güclü Roma və Fars imperiyalarının siyasi təsir dairəsində yerləşirdi.
Аида Эйвазова
Teref.az