Uzun mövzudur, amma uzun yazılar oxunmadığı üçün kısa ve besit yazacam.
17 ildir Türkiye türkü ile evliyem. 16 il canım Türkiyede yaşadım. Yazdıqlarım esla subyektiv deyil. İzlediklerim, gördüklerim, müşahide etdiklerimdir.
Meselen, men 100 km mesafeden keçmiş sovet insanını tanıyaram. Geyiminden tutun, baxışlarına, danışığına, oturuşuna, duruşuna, hadiselere reaksiyasına qeder her şeyi hemen anlayıram. Mece olsa men de o sistemde doğulub böyümüşem. Türkiyeye gelene qeder bir çox ölkede olmuşdum. Gelinimiz rusdu ve biz bir evde, sonra da qonşu yaşadıq uzun müddet. Gördüyüm, edebiyatını oxuduğum her xalqı kafamda bir yere oturda bilirdim. Edebiyat zaten xalqın tefekkürü haqqında insana sağlam ipucları verir. Yanıbaşımızda İran kimi dini qayda qanunlarla idare edilen (Yaşayan demedim ha. Ş.N) bir dövlet var. Farsın kimliyni de bilirik.
Amma ve lakin men bu 17 ilde Türkiyedeki toplumu kafamda heç bir yere oturda bilmedim. Axı bunlar haradadırlar? Deyişik kültüre sahibdirler. Meselen, bir universitet müelliminin içinde böyük bir cahillik yatır. Danışdığı bir mövzuda 180 derece ters bir terefe de gede biler. Dünyada miras davalarında Türkiye 1-ci yerdedir. Ortada miras varsa gözleri heçbir şey görmez, qarğa quzğun kimi saldırırlar. Baxmayaraq, qanunlarda her şeyin adı var. Medeniyet yoxdur ki, önce edaletli şekilde öz aralarında, anlaşalar, o olmazsa mehkemeye gedeler, eger mehkeme edaletsiz olarsa sonra dalaşalar. Çox rahatlıqla bir birlerine, hamıya, oğula, anaya, ataya yalan danışa bilirler. Emim oğlunun bir sözü var: Türkler en yaxşı olmayan geleceyi satır. Qanunlarla işim yoxdur, onlar en gözel şekide tasarlanmış. Orada problem yoxdur. Mental olaraq xalqdan danışıram.
Qadın
Vallahi de, billahi de Türkiyede qadının adı yoxdur. Ele olmasaydı qadın ölümlerinde dünyada en üst sıralarda olmazdı. Qadına sayqı yoxdur. Qadına sayqı olsaydı bu qeder ana, qadın söyüşü işletmezdiler. Ve bunu hazmetmezdiler.
Uşaq
Türk uşaqları bir Avropalı, ne bilim yunan uşağı kimi deyil. Özgüveni düşük, mental olarak kültürler arasında sıkışmış, bir durumdadır. Qoluna saat taxılıb, vaxt qavramı öyredileceyine en oxumuş insanları bele uşaqlarına “azan oxunanda eve gel” deyir. Uşaqları istemsizce azana fokslayırlar.
Ne Qerblidrler, ne Şerqlidirler. Heçbir görevi tam yerine getirmez bu coğrafiyanın insanı. Her işi acele, yarım yamalakdır. Yaparız, ederiz, hallederiz vs. en sevdikleri sözlerdir.
100 ildir daha özüne sağlam ev tikib oturmağı bacara bilmemişler. Şehersalma planları yox , bedevi kimi hara geldi ev tikmişler. Ağacları kesmişler, hele de kesirler. Musiqiden, spordan çox çox uzaqdırlar. Toplum olaraq doğuşdan sağlıqlı genlere sahibdirler. Sonra o beyinler öyle bir zehirlenir ki, elme, kitaba uzaq düşürler. Dünyanın en az oxuyan toplumları kateqoryasına girir Anadolu Türkleri. 86 milyon insanın içinden her 10 neferden biri mütleq bir istedadla doğulur. Istatikler deyir bunu, men deyil. Men dünyaya bu istedadları yetişdirib veren bir Türkiye göremedim. Adamlar teatrdan, senetden çox uzaqdırlar. 100 ilde dünya çapında bir Universitet qura bilmemişler. 100 ilde daha küçede, avtobusda ibadetin doğru olmadığını öyrenememişler. 100 ilde daha şık geyinmeyi öyrenememişler. 100 ilde daha yaxşı musiqi istehsal etmeyi, dinlemeyi öyrenememişler.
Yemek genlerimizden, kültürümüzden gelen möhteşem bir varlığımızdır. Daha yeni yeni dünyaya açılır. CZN Burak ve Nüsret sayesinde.
Daha yeni yeni Türk dizileri dünyada gösterilmeye başlanıb. O da rehmetlik Meral Okayın “Möhteşem Yüzyıl”ı sayesinde oldu. Meralın atasını yaxından tanıyıram. Çerkezler, atası emekli albaydır. Evine getmişem, söhbet etmişem. Aydın insandır. Yazıq Merala neler demedi bu bedevi sürüsü. Sonra baxdılar dizi yaxşı satıldı, hemen atladılar. Meral öldü getdi, bu sektörün qaymağını yene bunlar yeyir.
Buranın insanı başqasının başarısını menimsemekde de çox ustadırlar. Aziz Sancarı Amerika yetişdirdi, Uğur Şahin ve Özlem Türeciyi Almanya yetişdirdi. Amma Türkiye ele davrandı ki, sanki bu adamları özü yetişdirib. Bu neye benzeyir, bilirsinizmi? Uşağı doğursan, sonra onu bir başqasına verirsen. Uşağı o aile böyüdür, meşhur edir, sonra yandan çıxırsan ki, bes bu uşağı men doğmuşam, haqqım var bunun üzerinde. Başqasının başarısına qonmaqda pergardırlar. Eger bele olmasaydı 8 ilde Aziz Sancar adına bir labaratuvar qurardılar. Bir bilim merkezi yaradardılar. Amma her şey sözde, emele gelince ortada bir şey yoxdur.
Din…. Başlı başına bir problemdir. Ta 12-ci yüzyıldan beri yaşayan teriqetler var bu torpaqlarda. Dini baxımdan o qeder münbit torpaq ki, istediyin dini toxumu at, hemen cücerecekdir. Mesele Erdoğan deyil, Erdoğan bu toplumun dışa vuruş halıdır.
Osmanlı bu torpaqların insanını esirlerle asimile etmiş, onu cahil, fakir, fikirsiz, tehsilsiz braxmış. Türkün adı, enenesi, geleneyi, göreneyi esirlele basdırımış, yox edilmiş. Bir toplum düşünün ki, milli bayramı yoxdur. Meselen, Novruz kimi milletin kimliyini ortaya qoyan, yaşadan bir bayram yoxdur. Bu ölkede sadece iki dini bayram var: Ramazan ve Qurban. Milli Bayram dedikleri Atatürkle gelen devrimi simgeler. Men o bayramlarda küllüyen bir coşqu görmedim. Sadece küçeye çıxıb, mekteplere gedib bayraq sallamaqdan, bir iki gösteri etmekden öteye getmir. 1 May bayramını biz daha eylenceli keöirirdik.
Nece olur qadınlar isteyerek başlarını bağlayır, onlara verilen haq ve özgürlüklerin deyerini bilmirler? Bu nece geyimdir, kimi yansıdır? Niye, axı bunlar kime oxşayırlar? Bu qeder entiriqa, menfaat, dedi qodu, acımasızca qavğalar çemberinde nece yaşayırlar? Bu nedir? Axı türk bele deyil, olmamalıdır.
Bedeviler
Neyse uzun sözün qısası 1 ay oldu Hollandca kursunun 2-ci leveline başladım. 1-ci levelde 5-6 Ukraynalı, 2 polşalı, bir İranlı vs. insanlarla eyni sinifde idim. Her kes bir birine saygılı, hür ve huzurlu kursumuzu başa vurduq. Men minimum balla keçdiyim üçün bu sefer A2nin 5 aylıq kursuna davam etmeli oldum. Balaca bir sinifdir. Sinifde tam tamına 9 ereb var: 5 kişi, 4 qadın. 1-ci hefte 3 ayrı müellim girdi dersimize. Bunlar sinifin her terefine sepelenib oturublar. 1-ci gün müellim biraz kurallı idi deye dözülecek qeder danışırdılar. Düşünün çapraz, düz, perpendikulyar, paralel bağıra bağıra danışırlar. Müellime birine sual verende sual verilenin yerine hem xorla tekrarlayırlar, hem anlamayanlara erbce çeviriler, hem gülürler, hem zarafatlaşırlar, qelemleri yonub yere tökürler, sinifin ortasında buradan ora, oradan bura yer deyişdirirler vs. 1-ci günü bele yola verdik. Fevralın 6-da ikinci dersimiz vardı. Sabah zelzele xeberini almış, darmadağın mektebe getmişem. Bu sefer çox eylenceli bir müellime geldi, erebler bu sefer daha da coşdular. Sakinliyimi qoruyuram. Zaten telefonla xeberlere baxıram, ağlayıram ara ara. Sinif bildiyin Qarğa Bazarı kimi. Hamısı bir-birinin defterine, yazısına, cavabına müdaxile edir, bağırırlar vs. Sinifde xaos hüküm sürür. Dersin bitimine 10 deqiqe qala müellime mene de sual verdi. Cavab vermeye çalışıram, amma sesimi eşitdire bilmirem, öz sesimi bele eşide bilmirem. Eseblerim tarıma çekildi. Zaten 2 gündür Türk milletinin bu bedeviler terefinden nece asimile edildiyi gözümün önüne gelir. Acı acı bu medeniyetsizliyin milleti nece dejenere etdiyini düşünürem. Heyatımda ilk defe ereblerle qarşılaşıram. Bir terefden de zelzele xeberleri, sinir krizi keçirdim. Ellerimi var gücümle masadakı defter kitabıma çırpdım. SUSUN deye bağırdım. Ele biz qurbağa gölüne daş atıldı. Neye uğradıqlarına şaşırdılar, nitqleri qurudu bir an. Sadece Felestin ordusunda işlemiş esger üstüme xoruzlandı. Mene Problem nedir? Düşarı çıx, dedi. Tebii, qayaya rast geldiyini düşünmedi. Sen bas bayıra deye başına qışqırdım. Erebler peren peren düşdü? kimi ağladı, kimi “bura sınıfdır” deyib mene ağıl vermeye çalışdı. Tebii ki cavablarını verib susdurdum bedevileri. Ders bitince de müellimeden ve iki Ukraynalıdan üzür istedim.
İki ayda iki defe sınav olduq. Kopya çekirler, müellimenin arxasından el hereketi edirler, bağırırlar, sadece mene sual verilende susurlar, bir birlerinin yerine suallara cavab verirler. Yazıq yaşlı müellime yerden bunların çör çöpünü toplayır, yere atmayın deyir. Menden ve Ukraynallardan başqa heç biri oxumamış. Hele bir qadın var, yumurtası ters gelmiş toyuq kimi ele hey yerini deyişdirir. Tebii ki, artıq menimle düzgün davranırlar. O Felestinli esgerden ve bir qadından başqa hamısı salam verir, peçenye vs. teklif edirler.
Ve biz esirlerdir bunların getirdiyi dinin esiri altında yaşayırıq. Canımın içi milletim esirlerdir bedevi mendeniyetsizliyine düçar olmuş. Men ele fikirleşirdim ki Azerbaycan xalqına Şah İsmayıl şielikle çox zerer verib, amma yanılmışam. Osmanlı ereb sempatizanlığı ile Anadolu insanına defelerce çox zerer verib. Biz Azerbaycanlılar rusu, farsı atladıb milli kimliyimizi, töremizi az da olsa qorumuşuq, Anadolu türkleri Osmanlı xilafeti sayesinde erebleşmişler. Vay milletim vay! Sadece Atatürk bunun farkında idi. Ey Türk milleti deyerken kendine gel, sen ereb deyil, Türksen demek istemişdi. Bu memleketde özünü Atatürkçü sayan insanların da semimiyetine inanmıram. Çünkü Atatürkün resmini odasına asıb ereb kültürü ile yaşayan milyonlarca insan var. CHPli belediyeler o yıxılan evlere nece onay verdiler? Bir Atatürkçü bu xeyaneti edermi, bu cinayeti işleyermi? Bunlar içindeki bedeviliyi yenememişler. Eger bir doktor, bir bilim adamı insanlara ilin 11 ayı axşam 6-8 den sonra bir şey yemeyin, amma 1 ay gece qalxıb bunu bunu yeyin deyirse, o türk deyil, bedevidir. Eger Universite hocası, professor titulu almış biri 21-ci yüzyılda menimle Şah İsmayılın davasını edirse, o bilim adamı deyil, bedevidir. Kimse kusura baxmasın. Baxsa da olar, umurumda deyil. Türkiyeni tanıdıqdan sonra dedim ki, kaş Türkiye TSK dakı yazılan ve yazılmayan qanunlarla idare olunsaydı. Esgeri sistemle yox ha, qarışdırmayın. Oradakı hiyerarşi, oradaki disiplini nezerde tuturam. O da keçici olaraq. Millet kimliyini bulduqdan sonra öz özünü zaten idare edecek. Ölkede Atatürkü idrak eden o qeder az insan var ki…
Eziz Nesin, Celal Şengör….
Şeyda NESİBLİ
8 Mart 2023
Belçika
Teref.az