1897 Türk-Yunan Savaşı’ndaki başarıları ile tanınan bir asker olan Resneli Niyazi, İttihat ve Terakkî Cemiyetine katılarak cemiyetin ileri gelenleri arasına girdi. 3 Temmuz 1908 Cuma günü, emrindeki askerlerle Makedonya dağlarına çıkarak II. Meşrutiyet’in ilanına yol açan ayaklanmanın lideri oldu. Meşrutiyet’in ilanından sonra döndüğü Selanik’te “Hürriyet kahramanı” olarak karşılandı. Dağda bulunduğu sürede onlara katılan bir geyik sonrasında yanlarından ayrılmayınca Resneli Niyazi Bey ve geyik birlikte anılır oldu.
Niyazi Bey'in hatıratında aktardığına göre ayaklanma sürecinde Manastır'a doğru ilerlemekteyken kendilerine katılan küçük bir grubun beraberinde gelen bu uysal geyik kısa sürede herkes tarafından sevilir. Daima önde giden geyiğin kendilerine
kılavuzluk ettiğine, manevi bir sevkle istedikleri hedefe doğru gittiğine inanırlar.
Fotoğrafçı ve sinemacı Manaki Kardeşler tarafından çekilmiş fotoğraflarda, boy gösteren Rehber-i Hürriyet ve Gazal-i Hürriyet adlarıyla anılan geyiğin ünü gittikçe artar. Cemil Topuzlu hatıralarında, Meşrutiyet’in ilanından az sonra Çiftehavuzlar’daki köşkünde düzenlediği ve yerli/yabancı birçok konukla hıncahınç dolan “garden
parti”ye Niyazi Bey’in, meşhur geyiğiyle birlikte geldiğini yazar. Onun
deyişiyle, bu geyik adeta bir semboldür ve hatta uğur getirdiği için Niyazi
Bey’in taburuyla beraber askerî yürüyüşlere katılmaktadır. Ramazan'da Tepebaşı'nda sergilenen geyiği görmek için insanlar para öderler. Gidenler arasında Veliaht Reşat Efendinin oğullarının da yer aldığı belirtilir. Doğan erkek çocuklarına Niyazi, kızlara ise geyik anlamında Meral isminin sıklıkla verildiği görülür. Şöhretiyle 31 Mart Vaka’sını bile geride bırakan geyiğe dair muhabbetlerin de zaman içinde "geyik muhabbeti" deyimini ortaya çıkardığı düşünülmektedir.
17 Nisan 1913’te Arnavutluk’un Avlonya Limanı'nda İstanbul’a gitmek üzereyken İttihat ve Terakki’nin ona korumalık yapmakla görevlendirdiği kişi tarafından vurulan Niyazi Bey'in karanlıkta kalan ölümü ve kendi koruması tarafından vurulmuş olması ile "Ne şehittir ne de gazi, pisi pisine gitti Niyazi" deyiminin kaynağı olduğu da rivayet edilmektedir.
Tarih Tarih
TEREF