ANAM SƏNƏ ƏMANƏT
( Kun Suuk Şin )
ON ALTINCI HİSSƏ
Qızım gəlinin üstünə çəmkirəndə hər şeyi anladım . Yadıma düşdü ki , mağazada təkrar - təkrar qiymət kağızına baxırdı . Qızım onda universiteti təzə qurtarmışdı , xəstəxana apte kində işləyirdi . Evə gələn kimi samur kürkü götürüb şəhərin univermağına getdim . Qiyməti görəndə nitqim tutuldu . Nə biləydim ki , bu qədər bahalı olar ! Qızıma zəng vurub : " Kürkü geri qaytarmalıyıq ! " - dedim . O isə razı olmadı : " Ana , sən buna layiqsən . Geyin , sağlığına qismət olsun " .
Bizim yerlərdə şaxtalı havalar az olur . Ona görə də kürkü tək - tük geyinirdim . Hətta düz üç il bir dəfə də əynimə alma dım . Ruhumu qaranlıq fikirlər çulğalayanda dolabı açıb üzü mü xəzə basırdım . Məndən sonra kürkü ən kiçik qızıma vermə yi düşünürdüm .
İndi hər yer qarla örtülü olsa da , yazda divarın dibindəki balaca güllük yenə cana gələcək . Qonşudakı armud ağacı çiçək açacaq , ətri həyətimizi dolduracaq . Tünd - çəhrayı qönçələri olan sarmaşıq qızılgül şad - xürrəm halda baharı salamlayacaq . Yaz yağışı yağan kimi divarın dibindəki alaqlar boy atacaq .
Bir gün qəsəbədən - körpünün altından otuz ördək balası alıb həyətə buraxmışdım.Güllüyə soxulub bütün çiçəkləri tap dalamışdılar . Cücələrə qarışanda ayırmaq olmurdu . Yaz açılanda vaq - vaqlarından qulaq tutulurdu . Qızım həyətdə qızıl gülün dibini toxalaya - toxalaya : " Torpağa gübrə versək , çoxlu gül açar " , - deyirdi . Birdən torpaqda qıvrılan soxulcan gördü . Toxanı atıb evə cumdu . Toxada bir cücənin üstünə düşüb onu öldürdü .
Yayda kəndə yağış yağanda torpaqdan qalxan təravət qoxusunu unuda bilmirəm . Həyətdə gəzən it , cücələr və ördək balaları gah artırmaya doluşur , gah hində gizlənir , gah da divarın dibinə qısılırdılar . Qəfil leysandan sonra əmələ gələn palçıqda yerimək olmurdu .
Payızın son aylarında əsən küləklər isə xurma ağacının qu ru yarpaqlarını xışıltı ilə həyətdə sovururdu . Bütün gecə evin ətrafında dövrə vururdu . Qış gecələrində də külək yağan qarı süpürüb artırmaya doldururdu .
Kimsə darvazanı açır .
Hə , bu , bibidir !
Sən uşaqlarımın bibisi , mənim bacım idin. Amma heç vaxt cəsarətimi toplayıb sənə bacı deyə bilmədim . Mənə qayınanalıq edirdin . Gəlmisən , yoxlayasan ki , hər şey qaydasındadır ? Çünki çöldə bərk qar yağır , möhkəm külək əsir . Mənsə səni tamam unutmuşdum . Deyirdim , daha evə baxan olmaz . Sən niyə axsayırsan ? Axı həmişə zirək , diribaş qadın olmusan . Eh , yəqin ,
bütün günah qocalıqdadır . Ehtiyatlı ol , burda çoxlu qar var .
- Evdə kim var ?
Səsin heç dəyişməyib . Həmişəki kimi amiranə səslənir .
-Heç kim yoxdur ?
Evin boş olduğunu bilə - bilə yenə sual verirsən . Cavab gözləmədən artırmanın bir küncündə oturursan . Niyə əynini nazik geyinmisən ? Özünü gözlə , soyuqlayarsan . Çöldəki qara uzun - uzadı baxırsan . Sanki fikirlərin haradasa çox uzaqlara gedib . Nə fikirləşirsən ?
- Elə bil bura kimsə gəlib ... Bu soyuqda haralardasan ? Doğrudan , sən mənim barəmdə danışırsan ?
- Yay bitdi , payız uçub getdi , bax , qış gəldi ... Bilməzdim , bu qədər vicdansız olarsan . Sənsiz bu ev necə olacaq ? Hər şey boş balıqqulağına oxşayır . Yay paltarında getmişdin . Bir də qayıtmadın . İndi qışdır .
Doğrudan , sən dünyadan köçmüsən ?
Yox . Hələlik buralarda gəzirəm .
- Dünyada ən bədbəxt insan doğma evindən uzaqda öləndir ... Xahiş edirəm , özündən muğayat ol və tezliklə qayıt ..
Doğrudan , sən ağlayırsan ?
Uzun ensiz zolağa oxşar gözlərin boz göyə baxıb nəmlənir . Onlar belə doluxsunanda daha məni qorxutmur . Sərt baxışların həmişə məni qorxudurdu . Üzünə baxmamağa çalışırdım , gözlərindən ehtiyat edirdim . Düzdür , ciddi görkəmindən xoşum gəlirdi . Başını aşağı salıb məyus - məyus oturmaq sənə yaraşmır .
Səndən bircə dəfə də xoş söz eşitməmişəm . İndi bu çarəsiz üzünə niyə baxım ? Səni bu halda görməkdən xoşum gəlmir . Mən səndən çəkinsəm də , çıxılmaz vəziyyətə düşəndə : " Yerimdə bibi olsa idi , görəsən , neyləyərdi ? " - deyib səni nümunə götürürdüm .
İndi tək qalan Hun Çolun atasına gərək sən baxasan . Düzünü desəm , bu , çox da ürəyimdən deyil . Amma sən yanında sansa , nigaran olmağa dəyməz . Həyatda olanda yaxşı başa düşürdüm ki , Hun Çolun atasını çox istəyirsən . Çünki tamam yalqız idin . Buna görə nə səndən inciyirdim , nə özümü atılmış hiss edirdim . Sən ailənin tündxasiyyətli böyüyü idin . Bizə bacıdan çox , ana oldun .
Ancaq , bibi !
Bir neçə il əvvəl ata - baba qəbiristanlığında mənim üçün qazdırdığın məzarda yatmaq istəmirəm . Baş ağrılarım azalanda ora yollanırdım ki , dinclik tapım . Qəbrin yanındakı əyri şam ağacından xoşum gəlmirdi . Öləndən sonra da bu ailənin üzvü olmaq mənə yaman ağır gəlirdi . Bu fikri başımdan qovmaq üçün gah oturub axşamadək nəğmə söyləyir , gah da alaq təmizləyirdim . Amma yenə də rahatlıq tapa bilmirdim . Düz əlli il mən bu ailədə yaşadım . Rica edirəm , daha məndən əl çəkin . Qəbir yerləri bölüşdürüləndə : " Məzarımız yan - yana olsun " , - demişdin . Mənsə əsəbiləşib : " Orda da mənə işlərini gördürə cəksən ? ! " - deyə qışqırmışdım .
Bu sözləri heç unutmuram . İncimə , bibi . Bu haqda çox düşündüm , amma , inan , pis niyyətlə söyləmədim . Evə getmək istəyirəm . Yorulmuşam , istirahət etməliyəm .
Anbarın qapısı taybatay açılıb .
Az qala külək qapını həncamadan qoparacaq . Bir vaxtlar oturub dincimi aldığım ağac taxçanı nazik buz örtüb . Üstündə oturulası deyil . Çi Hon tez - tez əlində kitab anbarın bir kücündə gizlənirdi . Bura girəndə birələr bədəninə daraşırdı . Onu heç vaxt axtarmazdım .
Hun Çol soruşanda ki , bacı haradadır ? Bilmədiyimi deyərdim . Çünki kitab oxumağından xoşum gəlirdi . Kitabdan ayırmaq istəmirdim . Damın taxta döşəməsinə saman tökülmüşdü .
Küncdə toyuqlar yer düzəldib kürt yatmışdılar . Samanlıqda gizlənən , tüpürcəyini gicişən dərisinə sürtən və həvəslə kitab oxuyan qızımı heç kim tapa bilməzdi . Gizlin - gizlin kitab oxu maqdan , bir tərəfdən də onu axtaran qardaşının ayaq səslərinə qulaq asmaqdan , yəqin , həzz alırdı .
Toyuqları heç demirəm . Samanlıqda yumurtaların üstündə oturan hirsli toyuqlar kitab səhifələrinin səsinə narazı - narazı qaqqıldayırdılar . Yerlərini rahatlamasan yumurtlamayan bu nazhı toyuqlar bir gün bərk mərəkə qoparmışdılar . Hun Col da səsi eşidib bacısını tapmışdı . Bu qız xortuldayan donuzların , qaqqıldayan toyuqların , samanların , toxaların , dırmıqların , kürəklərin arasında , görəsən , nə oxuyurdu ?!
Yaz idi . İt balaları ilə birlikdə qış ayaqqabılarını yığdığımız artırmanın altında uzanmışdı . Çardaqdan su damcılayırdı . Bu sakit it balalayandan sonra , nədənsə , qəzəbli olurdu . Evin sakinlərindən başqa , heç kəsi yaxın qoymurdu . O , həmişə doğan da Hun Çol darvazaya " Ehtiyath ol , it var ! " lövhəsini asırdı . Bir gün qarnını doyurub yatmışdı . Artırmanın altından bir küçüyü çıxarıb sabətə qoydum . Üstünü də əsgi ilə örtdüm . Əlimlə gözünü tutub bibigilə apardım .
- Ana , niyə gözünü tutmusan ? Çöl qaranlıqdır , soruşdu dalımca düşən balaca qızım .
- Gözünü bağlamasam , yolu tapıb qayıdar , - desəm də , qızım heç nə başa düşmədi.
- Qaranlıqda ?
- Qaranlıqda !
It bir balasının olmadığını görüb yemək - içməkdən kəsildi , yumalanıb bir küncdə yatdı . Yeməsəydi , küçüklər ac qalardı . Belə getsə , acından öləcəkdilər . Ona görə də küçüyü qaytarıb gətirdim . Balasının qayıtdığını görən itin iştahası yerinə gəldi . Və uzun illər bizim artırmada yaşadı .
Xatirələrə necə nöqtə qoyum , bilmirəm . Çoxdan unutduğumu sanırdım , amma bir - bir ayaq açıb geri qayıdır . Mətbəx rəflərində duran düyü kasalarından növ - növ ədviyyat küplərinə dək , çardağa söykənən ensiz ağac nərdivandan qalın bığcıqları yerədək uzanıb həyətin divarına dırmaşan balqabaq hörüklərinədək ...
Elə elə ki , ev donmasın .
Çətinliyə düşsən , balaca gəlinindən kömək istə . Özlərinə bir ev ala bilməsələr də , gəlin evə baxandır . Üstəlik , səliqəli və xeyirxahdır . İşləsə də , evi həmişə tər - təmiz olur , halbuki bir köməyi də yoxdur . Evi sahmana sala bilmirsənsə , ona de . O gəlinin əli nəyə dəyirsə , gözəlləşir .
Yadındadır , köhnə bir mənzil tutmuşdular ? Gəlin əlləri ilə sement qarışdırıb divarları suvamışdı . Ev sakinlərinin nəfəsi ilə gözəlləşir .
Yaz gələndə həyətdə mütləq gül əkərsən . Döşəməni də sil ha ! Bir də çardağı təmir elətdir . Bir neçə il əvvəl günlərin birində bərk içmişdin . Evinin harada olduğunu soruşmuşdular , " Yonkçon - dong ! " demişdin . Halbuki Hun Çol iyirmi ildir , Yonkçon - donqdan köçüb . Hislərini büruzə verməzdin . Sevincini də , kədərini də ... Hun Çol Seulda - Yonkçonq - donqda birinci evi alanda bir söz demədin . Amma mənə elə gəlir , ürəyində oğ lunla fəxr edirdin . Elə buna görə içib evinin yolunu unudanda ildə iki - üç dəfə gedib bir - iki gecə qonaq qaldığın yerin adını demişdin . Kaş ki arvadın yaşayan doğma evin də belə yadında qalaydı .
Hər il evin həndəvərində , həyətin bir küncündə və arxa bağ çada açan xırda və qəşəng çiçəklər göz oxşayırdı . Bizim həyət də , artırmanın altında və arxa bağçada həmişə nəsə doğulur , böyüyür və ölürdü . Quşlar sıra ilə paltar ipinə düzülürdülər .
Elə bil bir paltar yumağımdan danışıb mübahisə edirdilər . Civiltiləri həyəti başına götürürdü .
Bir evdə canlılar evin sakinlərinə oxşayır . Yoxsa , ördəklər həyətdə ora - bura qaçıb künc - bucaqda xəlvət yumurtlayardılar ?
Nazik doğranmış turp qurusunu və ya qaynadılmış taro köklərini həsir siniyə düzdüyümü , onu da torpaq divarın üs tünə qoyduğumu indi də xatırlayıram . Qızımın qurutmaq üçün günün altına qoyduğu tərtəmiz , ağappaq idman ayaqqabıları yaddaşımda dərin izlər qoyub . Çi Honun quyuya baxıb göyün sudakı əksinə tamaşa etməkdən xoşu gələrdi . Vedrələri doldurmağı unudub başını əl lərinin arasına alması , fikirli - fikirli quyuya baxması gün kimi yadımdadır .
Salamat qal ...
Bu evi həmişəlik tərk edirəm .
Ötən yay Seulda metroda təkbaşına qalanda təkcə üç yaşımda olanları xatırlayırdım . Başqa heç nə xatırlamırdım . Özümü belə tanımırdım . Elə hey gəzirdim . Ətrafdakı hər şeyi dumanlı görürdüm . Birdən gözümdə üç yaşımda oyun oynadığım həyət canlandı . Onda mədənçi olan atam təzəcə evə qayıt mışdı . Hündür evlərin arasında , yamyaşıl təpələrdə və futbol sahələrində gəzirdim ... Elə hey gəzirdim . Mən belə hara gedirdim ? Yoxsa , uşaqlığımda oynadığım o həyətə ?
Evimizdən on ri uzaqda yeni dəmir yolu stansiyasının ti kintisi gedirdi . Qayıdandan sonra atam orada fəhlə işləməyə başladı . Hər səhər işə gedirdi . Sonra başına bədbəxt hadisə gəlmişdi . Bu bədbəxt hadisə onun canını almışdı . Deyirlər ki , atamın ölüm xəbəri gələndə mən həyətdə oyun oynayırmışam . Qonşuların anamın qoluna girməsinə və üzü avazımış anamın səndələyə - səndələyə dəmiryol stansiyasına getməsinə baxır dım . Yanımdan keçən bir nəfər mənə : " Sən elə hey gülürsən . Bilmirsən ki , atan ölüb , axmaq qız ! " - deyə çımxırdı . Bu xatirələr məni addımbaaddım izləyirdi . Mən isə dayanmadan gedirdim . Ta ki gücüm bitənədək ...
Bax orada ..
Anam doğulduğum evin artırmasında
oturub .
Başını qaldırıb mənə baxır . Mən dünyaya gəlməzdən qabaq nənəm bir yuxu görübmüş . Görüb ki , səhər təzəcə oyanan parlaq qonur rəngli inək gərnəşib ayağa durur . Nənəm yuxunu yozub mənim çox hərəkətli uşaq olacağımı söyləyib . Çünki inək ayağa durmaq üçün güc toplayanda dünyaya gəlmişəm . Deyirmiş ki , mənə yaxşı baxsınlar , çünki dünyaya sevinc və işıq bəxş etməyə gəlmişəm . Anam mavi rezin səndəlin qanat dığı ayaqlarıma baxır . Yara elə dərindir ki , sümüyüm görünür . Kədər anamın üzünə çökür . Bu simanı mən ölü uşaq doğandan sonra şkafın güzgüsünə baxanda görmüşdüm . " Mənim qızım " , - deyir anam və qollarını açır . Ölü uşaq kimi məni qollarına alır . Nə gülümsəyir , nə də ağlayır . Görəsən , anam bilirdi ? Ömür boyu ona nə qədər ehtiyacım olduğunu bilirdi ?
Gülnar Abbasova
TEREF