Sümer uygarlığı, insanlık tarihinin bilinen en eski ve en etkileyici uygarlıklarından biridir. MÖ 4500 yıllarında, Mezopotamya’nın güneyinde — günümüz Irak topraklarında — ortaya çıkmıştır.
Yazının Mucidi: Çivi Yazısı
Sümerlilerin en büyük katkılarından biri, insanlık tarihinin ilk yazı sistemi olan çivi yazısını (kîl yazısı) icat etmeleridir. Bu yazı sistemi; ticari kayıtlar, yasalar, edebi metinler ve dini metinlerin yazımında kullanılmış ve insanlık tarihini sözlü dönemden yazılı döneme geçirmiştir.
İleri Şehir Devletleri ve Zigguratlar
Sümerler, aşağıdaki gibi gelişmiş şehir devletleri kurmuşlardır:
• Uruk
• Ur
• Eridu
Her şehir devleti kendi yöneticisine sahipti ve bağımsız bir şekilde yönetiliyordu. Bu şehirlerde Ziggurat adı verilen büyük, basamaklı tapınaklar inşa edilmiştir. Bu yapılar, dini ayinlerin yapıldığı merkezler olarak kullanılmaktaydı ve dönemin mimari dehasını yansıtmaktadır.
Sosyal Yapı ve İdari Sistem
Sümer toplumu katmanlı bir sosyal yapıya sahipti. Halk; soylular, rahipler, tüccarlar, zanaatkârlar ve çiftçilerden oluşuyordu. Ayrıca Sümerler, vergilendirme ve hukuk sistemleriyle gelişmiş bir idari yapı kurmuşlardı. Örneğin, tarihteki en eski yasalardan biri olan Ur-Nammu Yasası bu döneme aittir.
Tarım ve Bilimsel Gelişmeler
Sümerliler, sulama sistemlerine dayalı gelişmiş tarım yöntemleri geliştirerek çorak toprakları verimli hale getirmişlerdir. Bununla birlikte:
• Astronomi: Yıldızların ve gezegenlerin hareketlerini gözlemlemişlerdir.
• Matematik: 60 tabanlı sayı sistemini geliştirmişlerdir (bugün saat ve açı ölçümünde hâlâ kullanılmaktadır).
Akadlarla Kültürel Birleşim
Yaklaşık MÖ 2000 yılında, Sümer uygarlığı yavaş yavaş Akad İmparatorluğu ile birleşmiştir. Ancak Sümer kültürü yok olmamış, Babiller ve Asurlular gibi sonraki Mezopotamya uygarlıkları üzerinde derin bir etki bırakmıştır.
Kalıcı Miras
Aradan binlerce yıl geçmiş olmasına rağmen, Sümerlilerin katkıları bugün bile insanlık tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Yazı, yönetim, tarım ve bilimsel gelişmeler alanındaki öncülükleriyle medeniyetin temellerini atan halklardan biri olmuşlardır.
Erdal Aksözek
TEREF