Bakı-Qroznı reysini idarə edən pilotların qəza anında söhbətlərinin stenoqramı açıqlandıqca hadisənin əsl səbəbi anlaşılır.
VÇK-OGPU adlı Telegram səhifəsi təyyarənin ekipaj üzvləri ilə qüllə dispetçerləri arasındakı söhbətin stenoqramını yayıb. Stenoqramdan anlaşılır ki, təyyarənin Qroznı hava limanına enməsinə izn verilməyib, ardınca da təyyarə vurulub. Həyati təhlükəli xəsarət alan təyyarə yaxınlıqdakı Maxaçqala limanına enməyə çalışıb. Ona da icazə verilməyib. Pilot məcburən təyyarəni Xəzər dənizi üzərindən keçərək Aktau aeroportuna çatdırmağa çalışıb və hava limanının bir neçə km-liyində idarəetməni itirərək dəniz sahilinə enib.
Bu fakt sübut edir ki, təyyarənin qəzaya uğramasında Rusiya tərəfi maraqlı olub. Amma rus silahlarının “keyfiyyəti” və pilotun bacarığı sayəsində Moskva öz məqsədinə çata bilməyib. Zira təyyarəni Qroznıda düşürə bilsəydilər, günahı rahatlıqla başqalarının boynuna ata bilərdilər. Təyyarədən salamat qurtulan olmayacağından şahidlər də ortaya çıxmayacaqdı və Moskva kimi istəsə günahlandırmaq imkanı qazanacaqdı. İndi isə həm canlı şahidlər var, həm də təyyarənin qara qutusu Rusiyanın yox, qardaş dövlətin əlindədir. Rəsmi Bakı istədiyi anda təyyarə “qəza”sının bütün mübhəmlərini açıqlamaq imkanına malikdir.
VÇK-OGPU-nun yaydığı stenoqramın mətnini təqdim edirik.
“VÇK-OGPU Groznıdan olan dispetçerin “Bakı-Groznı” reysi ekipajı ilə danışıqlarının stenoqramından fraqmentləri dərc edir. Ekipaj bir neçə dəfə Groznıda eniş etməyə icazə almır, sonra GPS sistemi sıradan çıxır. Təyyarə Bakıya uçmağa qərar verdikdə, pilot güclü zərbə aldığını bildirir. Əvvəlcə o, təyyarənin quş sürüsü ilə toqquşduğunu düşünür. Sonradan isə təyyarənin idarəetmə və hidravlikası işləmir.
08:11:50
e: AXY8243 Bakı istiqamətinə gedirik.
08:11:58
d: AXY8243 mövcud kursda 900 metr hündürlük yığın.
e: Mövcud kursda 900 metr yığıram, AXY8243.
08:12:12
d: AXY8243 təsdiqləyin, ehtiyat olaraq Bakıya uçursunuz?
e: Təsdiq edirəm, ehtiyat olaraq Bakıya uçuruq, AXY8243.
08:12:29
d: AXY8243 ilkin olaraq FL80 yığın və deyin, Pinta nöqtəsinə birbaşa uçmağı bacaracaqsınız?
e: FL80 yığırıq, bir azdan deyəcəyik, AXY8243.
08:12:48
e: AXY8243, hər iki GPS sıradan çıxdı, vektoring lazımdır.
d: AXY8243, başa düşdüm, sağa 360 kursu.
e: Sağa 360 kursu, AXY8243, təşəkkür edirəm.
08:14:15
d: AXY8243 FL150 yığın.
e: FL150 yığırıq (naməlum), AXY8243.
d: AXY8243, sürətlə yığın.
e: Sürətlə yığırıq, AXY8243.
08:16:05
e: Bizdə idarəetmə sıradan çıxdı, kabinədə quş zərbəsi oldu. Kabinədə quş zərbəsi (naməlum).
08:16:16
d: AXY8243, başa düşdüm, sizə hansı kömək lazımdır?
08:16:41
e: Mineralnı Vodı hava şəraiti necədir, kömək edin, zəhmət olmasa.
d: AXY8243, 16-cı dəqiqədə.
e: Anlamadım.
d: AXY8243, 16-cı dəqiqədə.
e: Nə 16-cı dəqiqədə?
d: AXY8243, mesajınızı təkrarlayın, sizi pis eşidirik.
08:17:15
d: AXY8243, hər şey qaydasındadırmı?
e: Hər şey qaydasındadır, Mineralnı Vodıya gedirik.
d: AXY8243, başa düşdüm, komandaya qədər mövcud kursda qalın.
e: Başa düşdüm, komandaya qədər mövcud kursda gedirik. Mineralnı Vodının hava şəraitini deyin, zəhmət olmasa.
d: AXY8243, gözləyin, FL150 yığın.
e: FL150 yığırıq.
08:18:29
d: AXY8243 sola orbit edin.
e: Orbit edə bilmirəm, idarəetmə sıradan çıxır. Mineralnı Vodıya vektoring verin və hava şəraitini deyin, zəhmət olmasa.
d: AXY8243, başa düşdüm, gözləyin. Sola 030 kursu.
e: Sola 030 kursu.
08:19:12
e: FL150-ni saxlaya bilmirəm, kabinədə təzyiq artır.
d: AXY8243, başa düşdüm.
08:20:27
d: AXY8243 sola 360 kursu edin.
e: Sola 360 kursu, təyyarə idarəetməni itirir.
08:21:20
e: Mahacqalaya.
d: AXY8243 Mahacqalaya getməyə qərar verdiniz?
e: Bəli, Mahacqalaya, hava şəraitini deyin.
d: AXY8243, gözləyin.
08:22:12
d: AXY8243 sağa 110 kursu.
d: AXY8243 Groznı Qüllə.
e: Əlaqədəyik.
d: AXY8243 sağa 140 kursu.
08:22:57
e: İndi hidravlika sıradan çıxdı.
08:23:03
d: AXY8243 Groznı Qüllə.
e: Əlaqədəyik, hidravlika sıradan çıxdı.
d: AXY8243, başa düşdüm. Kursları yerinə yetirə bilərsinizmi?
e: Yerinə yetirə bilmirik. Konkret kurs verin, Mahacqalaya gedirik.
d: AXY8243 sola 100 kursu, düzəliş sağa 100 kursu.
e: Sağa 100 kursu. Mahacqalının hava şəraiti.
d: AXY8243, Mahacqalının hava şəraiti: külək 310°, 2 m/s, görünüş 3300 m, aşağı bulud səviyyəsi 750 m, tüstü, QNH 1026 hPa, 32-ci zolaq işləkdir.
e: Başa düşdüm.
08:24:26
d: AXY8243, təsdiqləyin, təyyarədə fövqəladə vəziyyət elan etmisiniz?
e: (Naməlum) başa düşmədim (naməlum).
08:24:43
e: AXY8243, təkrarlayın.
d: AXY8243, təyyarədə hər şey qaydasındadırmı?
e: Təyyarədə hər şey qaydasındadır.
08:24:55
e: Bizə icazə verin (naməlum).
d: AXY8243, təkrarlayın.
e: (naməlum).
08:25:09
d: AXY8243, sizi aydın eşitmək olmur, mesajınızı təkrarlayın.
e: (naməlum).
08:25:30
e: AXY8243, necə qəbul etdiniz? Əlaqədəyik.
d: AXY8243, Groznı Qüllə əlaqədədir, sizi çox zəif eşidirik.
e: (naməlum).
08:25:47
e: AXY8243, bu hündürlükdə uçmağa icazə verin.
d: AXY8243, dispetçerə görə sizi müşahidə etmirik, hündürlüyünüzü deyin.
08:26:10
e: Hündürlüyümüz 80.
d: AXY8243, FL100 hündürlüyünü yığmağa çalışın.
e: Əgər bacarsaq.
08:27:00
d: AXY8243, Groznı Qüllə.
e: Əlaqədəyik, AXY8243.
d: AXY8243, 134.1 tezlikdə Rostov Kontrol ilə işləyin.
e: Rostov Kontrol, 134.1, AXY8243.
Daha sonra “Bakı-Groznı” reysi ekipajı Rostovdan olan dispetçer ilə danışıqları davam etdirib”.
"У меня самолет теряет управление"
ВЧК-ОГПУ публикует выдержки из стенограммы переговоров диспетчера из Грозного с экипажем рейса «Баку-Грозный». Экипажу несколько раз не давали сесть в Грозном, потом отказал GPS. А когда самолет решил лететь в Баку, пилот сообщил о сильном ударе. Правдая, он сначала решил, что самолет столкнулся со стаей птиц. Потом у самолет стали отказывать управление и гидравлика.
08:11:50
э: AXY8243 следуем Баку.
08:11:58
д: AXY8243 с текущим курсом набирайте 900м
э: С текущим курсом набираю 900м AXY8243
08:12:12
д: AXY8243 подтвердите, уходите на Баку запасной?
э: Подтверждаю, уходим на Баку запасной AXY8243
08:12:29
д: AXY8243 первоначально набирайте FL80, и подскажите сможете следовать прямо на точку Пинта?
э: Набираем FL80, щас подскажем AXY8243
08:12:48
э: AXY8243 оба GPS потеряны, нужно векторинг.
д: AXY8243 вас понял, вправо курс 360.
э: Вправо курс 360 AXY8243 спасибо.
08:14:15
д: AXY8243 набирайте FL150
э: Набираем FL150 (неразборчиво) AXY8243
д: AXY8243 и ускорьте набор
э: Ускоряем набор AXY8243
.....
08:16:05
э: У нас отказало управление, удар птиц в кабине. Удар птиц в кабине (неразборчиво)
08:16:16
д: AXY8243 вас понял, какая помощь вам нужна?
08:16:41
э: Какая в Мин-Водах погода, окажите пожалуйста помощь.
д: AXY8243 в 16 минуту.
э: Не понял
д: AXY8243 в 16 минуту.
э: Что в 16 минуту?
д: AXY8243 повторите ваше сообщение, вас плохо слышно.
08:17:15
д: AXY8243 борт порядок?
э: Борт порядок, следуем на Мин-Воды.
д: AXY8243 вас понял, следуйте с текущим курсом до команды.
э: Понял, с текущим курсом следуем до команды. Пожалуйста, просьба большая погода Мин-Вод.
д: AXY8243 ожидайте, набирайте FL150.
э: Набираем FL150.
08:18:29
д: AXY8243 выполняйте левую орбиту.
э: Не могу выполнять, управление теряется. Дайте нам векторение на Мин-Воды, и пожалуйста дайте нам погоду Мин-Вод.
д: AXY8243 вас понял, ожидайте. Влево курс 030
э: Влево курс 030
08:19:12
э: Я не могу сохранять 150, у нас давление повышено в кабине
д: AXY8243 вас понял.
08:20:27
д: AXY8243 влево курс 360
э: Влево 360, у меня самолет теряет управление.
д: AXY8243 для информации погода Мин-Вод: ветер 120гр, 6 м/с, видимость более 10км, облачность сплошная нижний край 180м, QNH1024гПа, полоса в работе 11
э: Дай нам Махачкалу.
08:21:20
э: И Махачкалу.
д: AXY8243 решили следовать на Махачкалу?
э: Так точно, на Махачкалу дайте погоду.
д: AXY8243 ожидайте.
08:22:12
д: AXY8243 вправо курс 110.
д: AXY8243 Грозный Вышка.
э: На приеме
д: AXY8243 вправо курс 140.
08:22:57
э: Теперь гидравлика отказала
08:23:03
д AXY8243 Грозный Вышка.
э: На приеме, у нас отказала гидравлика.
д: AXY8243 понял. Можете выполнять курсы?
э: Да не можем выполнять. Дайте конкретный курс, мы пойдем на Махачкалу.
д: AXY8243 влево курс 100, поправка вправо курс 100.
э: Вправо курс 100. Погоду Махачкалы.
08:23:42
д: AXY8243 погода Махачкалы: ветер 310 гр 2 м/с, видимость 3300, нижний край 750м, дымка QNH1026гПа, полоса в работе 32
э: Понял
08:24:26
д: AXY8243 подтвердите, объявили бедствие?
э: ( Неразборчиво) не понял (неразборчиво)
08:24:43
э: AXY8243 повторите.
д: AXY8243 борт порядок?
э: Борт порядок.
08:24:55
э: Разрешите нам (неразборчиво)
д: AXY8243 повторите
э: (неразборчиво)
08:25:09
д: AXY8243 вас слышно неразборчиво, повторите ваше сообщение.
э: (неразборчиво)
08:25:30
э: AXY8243 как приняли? На приеме
д: AXY8243 Грозный Вышка на приеме, вас слышно очень плохо.
э: (неразборчиво)
08:25:47
э: AXY8243 разрешите следовать на данной высоте.
д: AXY8243 сию по диспетчерскому вас не наблюдаю, подскажите вашу высоту.
08:26:10
э: Наша высота 80
д: AXY8243 постарайтесь набрать FL100
э: Если сможем.
08:27:00
д: AXY8243 Грозный Вышка
э: На приеме AXY8243
д: AXY8243 работайте Ростов Контроль 134,1
э: Ростов Контроль 134,1 AXY8243
Далее экипаж рейса «Баку-Грозный» вел переговоры с диспетчером из Ростова.
Heydər Oğuz
TEREF