Ətin qiymətində ucuzlaşma gözləyək, yoxsa...?

Ət zülal və digər qida maddələrinin mühüm mənbəyidir. Amma paytaxtda quzu ətinin kiloqramı orta hesabla 17-18 manata başa gəlir, sümüklü mal ətinin kilosu isə 14-15 manatdır. Deməli, ailə böyükdürsə, büdcənin xeyli hissəsi təkcə ətə sərf olunacaq.

Bu arada, BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, ötən ayın sonunda qlobal ərzaq qiymətləri indeksi (FFPI) 2023-cü ilin aprelindən bəri ən yüksək səviyyəyə qalxaraq 127,4 punkt səviyyəsinə çatıb. Ət istisna olmaqla, ərzaq məhsullarının oktyabr ayının sonunda maya dəyəri indeksi 120,4 bənd təşkil edib və ən böyük ixracatçı ölkələrdən tədarükün artması fonunda 0,3% azalıb. Bununla belə, illik əsasda bu məhsulun qiymət indeksi 7,5% artıb.

Azərbaycanda bu il ət xeyli bahalaşıb və təbii ki, bir çox vətəndaşlar bundan sonra onun qiymətlərinin necə olacağından narahatdırlar. Onları azaltmaq mümkün olacaq, yoxsa əksinə, daha da bahalaşacaq?

Uzunmüddətli müşahidələr göstərir ki, bizdə bir dəfə bahalaşan məhsul çox nadir hallarda aşağı düşür və bu hal baş verərsə, çox vaxt qısa müddətə düşür. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, ətin baha olmasının səbəbi bu məhsullara tələbatın çox olması və yerli fermerlər tərəfindən heyvandarlığa marağın azalmasıdır.

İqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənovun sözlərinə görə, yüksək məsrəflərə və böyük əmək sərfinə baxmayaraq, kənd təsərrüfatı sektorunda qazanc çox azdır: “Bəzən fermerlər nəinki çox qazana bilmir, həm də itki ilə üzləşirlər. Azərbaycanda aqrar sahədə sahibkarlıq üçün şərait yoxdur. Otlaqlar əkin sahəsinə çevrildiyindən heyvan saxlamaq imkanları məhduddur. Yem otunun qiyməti 6-7 manatdır. Bir inək saxlamaq üçün ən azı 200 manatlıq ot lazımdır”.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov da mövzua toxunaraq bildirib ki, ətə olan tələbatın təxminən 75 faizi yerli istehsal hesabına ödənilir, qalan hissəsi isə digər ölkələrdən, o cümlədən Gürcüstan və Hindistandan idxal olunur: “2024-cü ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycan 48 min 241 ton ət idxal edib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə artım 39 faizə yaxın olub. Ümumi dəyəri 104,8 milyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da ötən illə müqayisədə təxminən iki dəfə çoxdur.

Deputatın fikrincə, xüsusilə Şərqi Zəngəzurda yerli heyvandarlığı inkişaf etdirmək lazımdır ki, bu da istehsalı artıracaq və idxaldan asılılığı azaldacaq.

Öz növbəsində Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA-ya söyləyib ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə heyvandarlığın inkişafı üçün həqiqətən də yaxşı imkanlar var: “Amma məsələ ondadır ki, bunu orada tam gücü ilə nə vaxt etmək mümkün olacaq? Birincisi, mina təhlükəsi hələ də mövcuddur, zaman zaman həm insanlar, həm də heyvanlar minaların qurbanı olur. Bu, tamamilə aradan qaldırılana qədər bu ərazidə iri heyvandarlıqdan danışmaq çətin ki, məqsədəuyğundur”.

Mütəxəssis bir neçə il əvvəl hesablamışdı ki, Azərbaycanda quzuya olan gündəlik tələbatı ödəmək üçün gündə 25 min qoyun kəsilməlidir: “Düzdür, indi qiymətlərin qalxması və vətəndaşların müəyyən faizində qidalanma vərdişlərinin dəyişməsi səbəbindən ət istehlakı tədricən azalır. Əgər ət idxalından danışırıqsa, o zaman logistikanı nəzərə almaq lazımdır. Uzaq ölkələrdən daşınma xərclərinin daha yüksək olacağı aydındır”.

“Əlbəttə, ət və süd məhsulları ilə özünü təmin etmək çox vacibdir, amma bunu necə etmək olar? Mal-qaranın normal otlaya biləcəyi otlaq sahələri demək olar ki, qalmayıb. Torpağın çox hissəsi mülkiyyətdədir və hasarlanıb. Bundan əlavə, əlverişsiz hava şəraiti səbəbindən yem bitkilərinin məhsuldarlığı da aşağı düşüb. Hazırda ölkəmizdə ətin bu qədər baha olmasına bir sıra amillər təsir edib. Kökəlmək və süd vermək üçün inək yaxşı yeməlidir. Ot və yem fermerlər üçün getdikcə bahalaşır və kənd təsərrüfatı heyvanlarının saxlanması xərclərini nəzərə alsaq, onları təyin etdikləri qiymətlərə görə qınamaq olmaz. Buna görə də qəssabları baha qiymətə görə qınamaq olmaz. Onu da nəzərə almalıyıq ki, hər şey bahalaşıb və yəqin ki, onların da başqaları kimi yemək-geyinməyə, müalicəyə və digər xərclərə ehtiyacı olan uşaqları var”, - deyə Ağayev vurğulayıb.

Həmsöhbətimiz onu da qeyd edib ki, iri və xırdabuynuzlu mal-qaranın otlaqda deyil, tövlələrdə saxlanması təcrübəsini tətbiq etmək lazımdır: “Digər variant - heyvandarlıqla məşğul olan fermerlərə şərait yaradılmasıdır, çünki onlar üçün ildən-ilə çətinləşir. Habelə, menyunu şaxələndirmək lazımdır: balıq, hinduşka və digər quş əti kimi məhsulları daha çox daxil etmək olar”.

Müəllif: Elya Belskaya