Rusiya hərbi istehsalın təmin edilməsində ciddi problem yaşamadan, demək olar ki, sanksiya altında olan istənilən malı özü üçün kifayət qədər miqdarda idxal edir.
Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə “Verstka” nəşrinin jurnalist araşdırmasında deyilir.
Nəşrin müəllifləri qeyd edirlər ki, təkcə son altı ay ərzində Rusiya Qərb şirkətlərindən ümumi dəyəri yarım milyard dollardan çox olan qadağan olunmuş çipləri idxal edib. Onlar raketlərin və digər silahların istehsalında istifadə olunur.
Bundan əlavə, Rusiya müdafiə zavodları üçün milyonlarla dollar dəyərində dəzgahlar, mülki aviasiya üçün Qərb ehtiyat hissələri, 389 milyon dollar dəyərində “iPhone” elektronikası idxal edib. Bütün bunlar jurnalistlərin öyrənə bildiyi Rusiya gömrük statistikasının məxfi məlumatlarında üzə çıxır.
“Araşdırmamız göstərdi ki, Rusiyaya dünyanın istənilən yerindən demək olar ki, hər şeyi idxal etmək olar – ikili istifadəli çipdən tutmuş Airbus üçün turboreaktiv mühərrikə qədər. Qərb şirkətləri üçüncü ölkələr vasitəsilə sxemlərdə iştirak edirlər və Rusiya hakimiyyəti Avropa və Amerikanın sanksiyalarından təhlükəsiz şəkildə yan keçir”, – nəşr qeyd edir.
Jurnalistlərin bildiyi kimi, demək olar ki, bütün Qərb elektronikası Rusiyaya Çin və Honq-Konq vasitəsilə daxil olur. Söhbət həm Amerikanın “Intel”, həm də AMD kimi tanınmış brendlərinin məhsullarından gedir, həm də az tanınan, lakin ruslar tərəfindən heç də az tələb olunmayan “Analog Devices Inc.”, “Xilinx”, “Microchip Technology”, “Texas Instruments”, “Infineon” və s.-dən.
Yüzlərlə şirkət bu markaların sanksiyalaşdırılmış mallarının idxal sxemlərində iştirak edir. 25 ən böyük idxalçıdan isə 11-i müdafiə müəssisələrinin birbaşa tədarükçüsüdür. Bəzi hallarda çatdırılmalar bir sıra vasitəçilər vasitəsilə deyil, birbaşa həyata keçirilir ki, bu da tətbiq edilən sanksiyalar fonunda nonses kimi görünür.
Məsələn, may ayında Rusiyanın “Unimatic” şirkəti freze maşınlarını birbaşa “OMV Officine” istehsalçı şirkətindən alaraq, belə məhsulların Avropa Birliyinin ixrac nəzarəti altında olmasına və “Unimatic”anın əsas müştərilərindən birinin Rusiyanın tank silahlarının aparıcı istehsalçısı olan 9 nömrəli zavod olmasına baxmayaraq birbaşa İtaliyadan idxal edib.
Ancaq daha tez-tez Avropa istehsalçıları hələ də məhsullarını Çinə göndərirlər və oradan da, məsələn, Alman Arinstein maşınlarında olduğu kimi Rusiyaya gedir.
Sanksiya edilmiş mülki idxallda da vəziyyət oxşardır. Beləliklə, Rusiya aviaşirkətləri Qərb istehsalı olan təyyarələri məhz onlara lazım olan ehtiyat hissələrinin “paralel idxalı” sxemini qurduqları üçün istismar etməyə davam edirlər. Adi ruslar isə bu brendin məhsullarının Rusiyaya çatdırılmasına qadağa qoyulmasına baxmayaraq, sərbəst şəkildə demək olar ki, köhnə qiymətə “iPhone” almağa davam edə bilərlər.
Eyni şey digər elektronika, xüsusən də rəsmi olaraq Rusiya bazarını tərk edən “Dell”in server avadanlığına aiddir, lakin onun məhsulları Çin, Honq-Konq, Hindistan, Türkiyə, Tailand və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri vasitəsilə Rusiya Federasiyasına çatdırılır.
Biznes nümayəndələrinin jurnalistlərə verdiyi məlumata görə, bütün bu cür sanksiya tətbiq edilən idxallar bir sadə sxem üzrə aparılır.
“Bir şirkət üçüncü ölkədə qeydiyyatdan keçir. Sonra bu şirkət ya bazarda lazım olan məhsulu alır, ya da birbaşa istehsalçıdan sifariş edib Rusiyaya reeksport üçün qoyur. İstər rus, istərsə də əcnəbi şirkətlər qeydiyyatdan keçir. Amma əcnəbi təsisçi ilə seçim daha etibarlıdır, çünki bəzi təchizatçılar buna nəzarət edirlər”, – sxemlərdə iştirak edən sahibkarlar deyir.
Çox vaxt belə bir sxem üçün Çin və ya Türkiyə kimi böyük iqtisadiyyata malik ölkə seçilir. Amma keçmiş SSRİ ölkələri də fəal iştirak edirlər – Qazaxıstan, Qırğızıstan, Ermənistan və Özbəkistan.
Ancaq ruslar etiraf edirlər ki, bu sxemləri bağlamaq tamamilə mümkündür. Burada misal olaraq, sanksiyalara əməl olunmasına həqiqətən ciddi şəkildə nəzarət edən Yaponiyanı göstərmək olar.
“Onlar özləri də on dəfə yükün təyinat yerini yoxlayırlar ki, kim sifariş edir. Sonra hətta emissarlarını da zavodlara göndərirlər: “Sizə bu nomenklaturadan 10 qutu göndərmişik” gəlib yoxlayacaqlar ki, həqiqətən də sizin zavoda gəlib-gəlməyib, bunlar həqiqətən quraşdırılıbmı? Bunlar yaponlardır, çürükçüdürlər. Və Amerika-Çin biznesi, püff, yük ora-bura gedir və heç kim də narahat etmir”, – rusiyalı iş adamı deyir.
Ayrı bir problem ondan ibarətdir ki, Rusiya Çin istehsalı olan və formal olaraq sanksiyalara məruz qalmayan çoxlu mallar alır, çünki Çin onları tətbiq etməyib. Beləliklə, ruslar Çin pilotsuz təyyarələri, dron əleyhinə silahlar, ratsiyalar, müxtəlif ehtiyat hissələri, tibbi ləvazimatlar – hamısını qeyri-məhdud miqdarda alırlar.
Qeyd edək ki, iyul ayında Aİ Şurası Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxilə ilə əlaqədar Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaları daha altı ay uzadıb. Söhbət bütün sanksiya məhdudiyyətlərindən gedir – maliyyədən tutmuş hərbi texnikanın tədarükünə qədər.
Bununla belə, media getdikcə daha çox xəbər verir ki, Rusiya istədiyini sərbəst şəkildə idxal edir. Məsələn, təcavüzkar Kh-101 qanadlı raketləri, ballistik “İskəndər”lər və hipersəsli “Kinzallar” üçün Qərb komponentlərini almağa davam edir. “Frankfurter Allgemeine Zeitung”un məlumatına görə, sursatların qalıqları arasında Amerika (81%), İsveçrə (8%), Yaponiya və Almaniya istehsalı olan komponentlər (hər biri 3,5%) aşkar edilib.