Zaur Şüküroğlu
Araşdırmaçı

Türkiyənin Diyanət İşləri Başqanlığının (DİB) sabiq rəhbəri Tayyar Altıkulaç barədə Türkiyə və Azərbaycan mətbuatlarında kifayət qədər yazıya rast gəlmək mümkündür. T. Altıkulaç, Türkiyədə Diyanət İşləri başqanının müavini (15.07.1971–07.09.1976), Təhsil Nazirliyi Dini Biliklərin Tədrisi Mərkəzinin sədri (07.09.1976–02.11.1977), Təhsil Nazirliyi Təlim və Tərbiyə Şurasının üzvü (02.11.1977–09.02.1978) və Diyanət İşləri başqanı (09.02.1978–10.11.1986) olduqdan sonra son vəzifəsindən öz istəyi ilə istefaya getsə də, heç vaxt nə Diyanətdən, nə də ümumiyyətlə din və təhsil sahələrindən kirli əlini çəkməyən hər dövrün adamıdır. 1992-93-cü tədris ilində Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, Bakı Dövlət Universiteti və Türkiyə Diyanət Vəqfi (TDV) arasında bağlanmış müqavilə əsasında təsis olunan İlahiyyat fakültəsini də ilk gündən bəri özünün nəzarəti altında saxlayan Bay Altıkulaç hal-hazırda TDV tərəfindən yeni qurulmuş, 2010-11-ci tədris ilində fəaliyyətə başlamış İstanbul 29 Mayıs Universitetinin idarə heyətinin sədridir. Bundan başqa 1988-ci ildə TDV-nin tərkibində yaradılan İstanbuldakı İslam Araşdırmaları Mərkəzi (İSAM) üzərindən vəqfdə at oynadan Altıkulaç bu qurumdakı ağalığını bu gün 29 Mayıs Universiteti üzərindən davam etdirir. Xülasə, 1975-ci ildə qurulan TDV-nin təsisçilərindən olmasını özü üçün imtiyaz hesab edən və DİB-ə rəhbərlik etdiyi illərdə toxunulmazlıq statusu qazanan Tayyar Altıkulaç bu gün də TDV-ni əlində tutan tək adamdır. Bu səbəbdən, TDV ümumən onun təlimatları ilə hərəkət edən adamları tərəfindən idarə edilməkdədir.

Burada qeyd etməliyik ki, TDV tərəfindən nəşr edilən və Azərbaycan xəritəsinin dəfələrlə təhrif edildiyi 44 cildlik İslam Ensiklopediyasının rəhbəri də Tayyar Altıkulaçdır. Azərbaycan dövlətinə qarşı edilmiş bu hörmətsizlik hadisələrini bu sətirlərin müəllifi ortaya çıxararaq Azərbaycan və Türkiyə mətbuatlarında gündəmə gətirmişdir. Bu milli məsələ ilə bağlı qələmə aldığımız iki yazının son olmadığını, üçüncü yazımızı da yaxın günlərdə dərc etdirəcəyimizi buradan bildirmək istəyirik. Mövzumuza qayıdaraq onu qeyd edək ki, Mehmet Nuri Yılmazın Diyanət İşləri başqanı olduğu dövrdə Altıkulaç bir müddət TDV-nin ətrafından uzaqlaşdırılsa da bu ayrılıq çox çəkməmiş, “əlahəzrət” yenidən TDV-də bütün ipləri əlinə keçirmişdir. Bugün yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi TDV tərəfindən təsis edilən İstanbul 29 Mayıs Universitetinin idarə heyətinin sədri olması Bay Altıkulaçın sadəcə olaraq zahirdəki vəzifəsidir. Türkiyədə hər dövrün adamı kimi bilinən Altıkulaç, həm 12 sentyabr (1980) hərbi çevrilişindən sonra dəyişilməyən yeganə məmur kimi ölkədə hökm sürən diktatura rejimi ilə yaxın münasibətlər qurmağı bacaran, bu baxımdan da çevriliş dövrünün “dərin adam”larından biri kimi tanınan və rejimin “qara qutu”larından biri olaraq bilinen, həm də bu gün dinçi rejim kimi də qiymətləndirilən AKP iqtidarının önəmli bir parçası olmağa müvvəffəq olan “qabiliyyətli bir din və siyasət adamı”dır.

Maraqlıdır ki, Altıkulaç hazırda AKP hakimiyyətinin ən etibarlı adamlarından biri kimi görünsə də, bir zamanlar Gülənə və onun komandasına, bu günkü məşhur təbirlə desək FETÖ-yə qibtə etdiyini yazmışdı. Gülənin dini xidmətlərlə məşğul olduğunu və Türkiyəyə zərər verəcək hallardan uzaq durmağa səy göstərdiyini deyib, ölkədə stabilliyi pozacaq mübahisələrə səbəb olmaqdan ehtiyat etdiyi üçün Türkiyəyə qayıtmadığını qeyd etmişdi. Bundan başqa gülənçilərə dua etdiyini, lazım gələndə onlara kömək edib dəstək verdiyini ifadə etmiş, dövləti idarə edənlərin gülənçilərə kömək etmək əvəzinə, şübhə ilə baxaraq onları incitməsindən özünün də incidiyini açıqlamışdı.
Xatırladaq ki, Altıkulaç özünün “Zorlukları Aşarken” adlı xatirə kitabında Gülən hərəkatının çox təmiz və saf bir xidmət komandası olduğunu yazaraq onların Türk xalqının dindarlaşması üçün çalışdığını, bəzilərinin də bundan narahat olduğunu söyləyir. Bütün bunlar azmış kimi gülənçiləri millətçi adlandıran Altıkulaç onların dünyanı gələcəkdə idarə edəcək gəncləri yetişdirdiklərini, bu mənada dövlətlərin belə bacara bilmədiklərinə nail olduqlarını söyləyib, Gülən camaatına heyranlıq duyduğunu ifadə edir, hərəkata rəğbətini gizlətmir.
Tayyar Altıkulaçın din və təhsil sahələrindəki “məharətləri” mövzusunda geniş məlumat əldə etmək istəyən oxucular Türkiyə və Azərbaycan mətbuatlarına müraciət edə bilərlər. Bunun üçün sadəcə “google müəllim”in xidmətindən istifadə etmələri yetərlidir, kifayət qədər yazıya rast gələcəklərindən əminik. Biz isə bu araşdırma yazımızda Bay Altıkulaçın bir vaxtlar Azərbaycandan Rusiya Federasiyasına qanunsuz yollarla keçərək Dağıstanda yaşadığı macərasından danışacağıq. Yəni mövzumuz Altıkulaçın Azərbaycanda yol verdiyi qanunsuzluq əməlinə dairdir. Qaynağımız da şəxsən onun özünün yazılı etiraflarıdır. Daha dəqiq desək, onun yuxarıda adını çəkdiyimiz “Zorlukları Aşarken” adlı üç cildlik kitabının (İstanbul: Ufuk Yayınları, 2011) 3-cü cildinin “Avrasiya Dünyasına Qarşı Marağım” sərlövhəli 23-cü fəslinin 961-1009-cu səhifələri arasında yer alan “Azərbaycan Yollarında” başlıqlı hissəsinin 981-985-ci səhifələrini ehtiva edən “Dağıstan Sərhədində Yaşadığım Macəra” alt başlıqlı hissəsidir bizim bu yazımızın əsas qaynağı.
Biz bu saxtakarlıq etirafını dövlətimizin və xalqımızın diqqətinə çatdırmağı özümüzə vətəndaşlıq borcu bilir və dilinin sadəliyini nəzərə alaraq həmin hissəni orijinal dilində, yəni Türkiyə türkcəsi ilə təqdim edirik. Dəyərli oxucular, gəlin Bay Altıkulaçın Dağıstan macərasına dair öz dilindən nəql etdiyi əhvəlatı birlikdə oxuyaq:
“(s. 981) Dağıstan sınırında yaşadığım macera: Rusya Federasyonu sınırları içinde bulunan Dağıstan’da (Derbent şehrinde) özel bir üniversite bünyesinde İlâhiyat Fakültesi açılması için Türkiye Diyanet Vakfı’ndan istekte bulunan bu üniversitenin rektörüyle görüşmek ve vakıf adına protokol imzalamak üzere Dağıstan’a gitmem kararlaştırılmıştı.
O tarihlerde Azerbaycan’a yapacağım bir seyahatle bu programı birleştirmek istedim ve Bakü’ye gitmişken birkaç saatlik kara yolculuğu ile bu ziyareti gerçekleştirmenin hem zaman ve hem ekonomik açıdan daha uygun olacağını düşündüm. Rusya Federasyonu’nun İstanbul’daki Başkonsolosluğu’ndan bu ülkeye gitmek üzere vizemi de aldım. Vize öncesinde doldurduğum form belgede hangi şehre ve ne için gideceğime dair sorulara da cevap vermiş ve Dağıstan’ın Derbent şehrine gideceğimi açıkça belirtmiştim.
Bakü’deki görevimi tamamladıktan sonra o tarihlerde Bakü İlâhiyat Fakültesi’nde dekan yardımcısı olan Celal Erbay ve şu anda adını hatırlamadığım bir başka öğretmen arkadaşımızla birlikte Azerbaycan-Dağıstan sınırına çok yakın mesafede bulunan Kusar şehrine hareket ettik.
Derbent’teki üniversitenin rektör yardımcısı –adını yanlış hatırlamıyorsam- Osman Osmanov da bu şehirde ikamet ediyor, Derbent’teki görevine sınırı geçerek gidip gelmek suretiyle devam ediyordu. Bu zatla Kusar’da buluşacak ve onun otomobiliyle Dağıstan’a geçecektik. Kusar’a varınca Osman Osmanov ile buluştuk; bazı hizmetler konusunda ilgililerle yapacağı görüşmeler için Celal Erbay’ı burada bırakarak bu zatın otomobili ile yola çıktık.
Zannediyorum yaklaşık 40 dakikalık bir yolculuktan sonra sınıra ulaştık. Kapıda pasaport kontrolünü yapan polis benim bu kapıdan Dağıstan’a giriş yapamayacağımı, Dağıstan’a ancak Moskova üzerinden gidebileceğimi söyledi. Şaşırdık. Yol arkadaşım ne kadar dil döktü ise de sonuç alamadık.
Nihayet Osman Bey beni üç-beş km gerideki bir karakolda görevli polis memuru arkadaşının yanına bırakarak Derbent’e yalnız gitmeyi ve benim (s. 982) girişimi, yerel idarecilerle görüşerek rektörün sağlayabileceğini söyledi. Birlikte geri dönüp dediği yere gittik.
Karakoldaki polis memuru rektör yardımcısı gibi Lezgi asıllı idi. Hikâyemizi dinledikten sonra, hudut kapısında Lezgi asıllı görevliler bulunduğunu, onların bir şekilde bu geçişi sağlayabileceklerini söyledi ve onlardan birini bulmamızı önerdi. Bunun üzerine tekrar hududa giderek görevli bir Lezgi bulup yardımcı olmasını istedik. Bu Lezgi’ye göre çözüm şöyle olacaktı:
Gümrük sahasında görevli birine 50 USD para verilerek onun arabasıyla –ama Dağıstan tarafına gidenlerin geçtiği kapıdan değil, oradan gelenlerin Azerbaycan tarafına giriş yaptıkları kapıdan- benim geçişim sağlanacak, rektör yardımcısı da kendi arabasıyla normal geçişini yapacak ve Dağıstan tarafında buluşulacak.
Biraz sonra bulunduğumuz yere gelen başka bir görevli beni arabasına alıp söz konusu kapıya doğru hareket etti, ancak kapıya vardığımızda nöbetçi asker tüfeğini uzatarak önümüzü kesti, bu kapıdan giremeyeceğimizi söyledi. Askerin ikna olmayacağını anlayınca geri döndük.
Bu defa yan camları filimle karartılmış bir araba ile başında resmî gümrük memuru şapkası olan bir başka şahıs geldi. O da beni arabasına alarak aynı kapıya, ama biraz daha hızlı bir şekilde yürüdü. Kapıdaki asker biraz şaşkınlık ve tereddüt geçirdiyse de, direksiyondaki kişi üniformalı ve resmî kasketli olduğu için bu tereddüt bizi engellemeye dönüşmeden sahaya girdik ve biraz ilerleyip sahadan çıktık. Yani pasaport işlemi yaptırmadan, bir bakıma pasaportsuz olarak Dağıstan’a (Rusya Federasyonu topraklarına) geçmiş oldum. Arabasıyla bu geçişi sağlayan kişiye de 50 USD’yi ödedim.
Rusya topraklarına girmiştik, ama akşamüzeri aynı yerden dönüş yaparken başımıza neler gelebileceğini hiç aklımıza getirmedik. Rektör beyin Derbent’te yerel yöneticilerle görüşerek bizi tekrar Azerbaycan’a geçireceğini farzettik. Farzetmenin de ötesinde, rektör beyin girişimleriyle bu konunun halledileceğini yol arkadaşım açıkça ifade etmiş ve ben de öyle olacağına inanmıştım. Bu inançla ve biraz da bizi içeri sokmayan görevlilere karşı başarı kazanmış olmanın sevincini yaşayarak yolumuza devam ettik.
(s. 983) Yanılmıyorsam sınıra 60 km mesafede bulunan Derbent şehrindeki görüşmelerimiz tamamlandı. Protokolü imzaladık. Rektör beyle birlikte onun hudut istikametinde bulunan bir köydeki evine ulaştık. Yemek ikramından sonra ben rektör beyin huduttan geçişimi bizzat sağlayacağını düşünürken bir müddet sonra bu zat beni yine aynı yardımcısıyla, ama yanımıza Derbent belediye başkan yardımcısını ve din görevlisi Şehâbeddin Kerimov’u da katarak hududa yolcu etti.
Bu durum karşısında ben Azerbaycan tarafına rektör yardımcısı Osman Osmanov’la nasıl geçiş yapacağımızın merakı içindeydim. Rektörün bize arkadaş olmamasından rahatsız oldum ve biraz da endişelendim. Sabah saatlerinde girişimize izin vermeyen görevlilerle karşılaştığımızda bu adamlar beni tanıyabilir ve Dağıstan tarafına nasıl geçtiğimi sorabilir, hapse de atabilirlerdi. Çünkü pasaportumda giriş damgası yoktu.
Hududa ulaştığımızda gümrük sahasına girmeden arabamızı bir kenara çekerek durduk ve geçişin nasıl olacağını müzakere etmeye başladık. Sabahki Lezgi asıllı resmî gümrük memuru bulunacak ve yardım istenecekti. Yanımdakiler gidip geldiler ve o kişinin nöbetten çıkıp gittiğini söylediler.
Tekrar gittiler, bir müddet sonra bir başka görevli Lezgi gelip arabada yanıma oturdu. Elinde Osman Osmanov’un pasaportu vardı. Pasaporttaki resmi göstererek “Bu sana benziyor mu?” diye sordu, “Seni bu pasaportla çıkarmak istiyoruz” dedi. İyice heyecanlanmaya başlamıştım. Böyle bir şeyin olamayacağını, resmin de bana hiç benzemediğini söyledim. Diğer arkadaşların nerede olduğunu sordum. Yeterli bir cevap alamadım. Bu kişi gitti ve ben yine arabada yalnız beklemeye başladım.
Bir müddet sonra belediye başkan yardımcısı geldi. Osman Osmanov’un pasaportu ile çıkış yapmamdan başka çaremizin olmadığını söyledi. Yani kimsenin yapacağı bir şey olmadığı iyice anlaşılmış, beni de iyice (s. 984) heyecan sarmıştı. Ben Osman Osmanov’un pasaportu ile çıkacağıma göre onun nasıl geçiş yapacağını sordum. “Bu pasaportla ben seni geçireceğim, sonra geri dönüp onun pasaportunu kendisine iade edeceğim, o da arabasıyla ve aynı pasaportla geçiş yapacak, dışarıda buluşacaksınız” cevabını verdi.
Ardı var