Uygur etnik adı, Bilge Kagan yazıtında ilk defa 716 yılındaki olaylar sırasında, Uygur İlteberi'nin ismi vasıtasıyla zikredilmiştir: Bu sırada Uygurlar, Kök Türk hakimiyetini tanımak istemeyerek Kök Türk ülkesinin doğusuna, muhtemelen de Çin sınırlarına doğru kaçmış olsalar gerek Uygur adına Karabalgasun, Şine Usu, Tez II, Suci, lyme I ve Şivet- Ulan yazıtlarında da rastlıyoruz. Çin kaynaklarında Uygur adı; Hui-hu, Hoei-ho, Wei-ho, Wei-wu gibi çeşitli şekillerde yazılmıştır. Bundan başka, 1283 numaralı Pelliot yazmaları içerisinde, 787-843 yılları arasında, Tibet'e giden beş Uygur elçisinin raporları münasebetiyle, Uygur, adı Tibetçe Ho-yo-hor şeklinde transkripsiyon edilmiştir. Bütün bu değişik yazılışlar, Uygur adını ifade etmektedir.
Uygur adının manası ve etimolojisi hakkında çeşitli görüşler mevcuttur. Uygur'un manasının "şahin gibi hızla hücum eden, orman halkı", "çukur," ve Nemeth'e göre de, "takip etmek"ten türemiş olduğu; Ebulgazi "uymak, yapışınak" fiillerine dayandığı; Kaşgarlı'da ise, "kendi kendine yeter" manasında kullanıldığı çeşitli rivayetlerle anlatılmaktadır. Genellikle Uygur'un Uy+gur şeklinde geliştiği, "akraba, mütteffik" ve On Uygur adının da "On Müttefik"ten türemiş olduğu yolunda açıklamalarda bulunulmuştur. Çin kaynakları, Uygurların Kök Türkler gibi Hunların neslinden olduğu yolundaki haberlerde hemfikirdirler ve Kök Türkler gibi onların da kurttan türediklerini söylerler. Fakat bunun yanısıra Uygurların iki ağaçtan türediklerine dair efsaneler de vardır ve Uygurlara ait en eski kayıtların M.Ö. 176 ve yıllarında Issık-Köl civadarındaki kalıntılarda bulunduğu söylenmektedir.
Kaynak: Saadettin Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, s. 11-12-13.
Atalar Kültürü ϜϓſϞ
TEREF