Avropa İttifaqı lehinə qərar qəbul edilsə, Moskva hansı addımlar ata bilər?

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan hakim “Vətəndaş Müqaviləsi” partiyasının deputatları ilə keçirilən qapalı iclasda deyib ki, ölkəsi payızdan gec olmayaraq Avropa İttifaqına (Aİ) üzvlük üçün müraciət etməlidir. Bu barədə Ermənistanın “Qraparak” qəzeti partiyadakı mənbələrə istinadən xəbər verir.

Nəşrin məlumatına görə, iclas martın 1-də parlamentdə baş tutub. Görüşdə nazirlər və Təhlükəsizlik Şurasının katibi də iştirak ediblər.

Paşinyan açıq şəkildə bildirdi ki, Qərb Ermənistandan Rusiyanı regiondan sıxışdırıb çıxarmaq üçün əməli addımlar tələb edir və indiki vəziyyətdə bu tələbləri yerinə yetirməkdən başqa çıxış yolu yoxdur.

“Paşinyan hesab edir ki, Ermənistanın təhlükəsizlik maraqları onun Aİ üzvlüyünə namizəd olmasını tələb edir. Bu, Ermənistana hərbi cəhətdən olmasa da, ən azı iqtisadi baxımdan güclənməyə imkan verəcək”, – nəşr qeyd edir.

Ciddi suallar doğuran çox maraqlı xəbərdir. Əgər bu xəbər doğrudursa, onda İrəvandakılar Avropa İttifaqına üzvlük üçün müraciət prosesini necə təsəvvür edirlər? Birincisi, Ermənistan Aİ ilə assosiasiya sazişi olan ölkələr siyahısına daxil deyil. Başqa sözlə desək, onun vətəndaşlarının Gürcüstan, Moldova və Ukrayna vətəndaşları kimi Avropa ölkələrinə vizasız getmək hüququ yoxdur. İkincisi, Kremlin yaratdığı Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqı, Gömrük İttifaqı, KTMT kimi birliklərə üzvü olduğu halda, ümumavropa ailəsinə qoşulmaq iddiası necə ola bilər? Göründüyü kimi, ciddi ziddiyyət yaranır. Hələ də İrəvanın əsas tərəfdaşı olaraq qalan, Ermənistanın iqtisadi cəhətdən asılı olduğu Rusiyanın bu cür məyusedici xəbərə necə reaksiya verəcəyi də sual olaraq qalır?

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert, “Cənubi Qafqaz” politoloqlar klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüb.

Onun sözlərinə görə, xüsusən də Ermənistan mətbuatında Paşinyanın bu istiqamətdə mümkün addımları ilə bağlı çoxlu ziddiyyətli xəbərlər dolaşır.

“Əslində, bunun əsasları var. Lakin bu konkret hadisədən danışsaq, həqiqətən də çoxlu suallar yaranır. Məsələ ondadır ki, Ermənistan Aİİ-nin təkcə iştirakçısı deyil, həm də fəaliyyətdə olan sədridir. İrəvan bu vəzifədə başqa inteqrasiya birliyinə daxil olmaq üçün necə müraciət edə bilər?

Bunun üçün ardıcıl addımlar alqoritmini həyata keçirmək lazımdır. Ermənistan əvvəlcə Aİİ Sədrlər Şurası və təşkilatın mətbuat katibliyi ilə əlaqə saxlamalı və oradan çıxmaq xahişi ilə müraciət etməlidir. Orada iştirakla bağlı sənədlər ləğv edilməlidir və yalnız bundan sonra Avropa İttifaqına üzvlük üçün müraciət oluna bilər. Çünki bu məsələdə bir şey digərinə ziddir, bunlar iki fərqli bazardır”, – ekspert qeyd edir.

Vəlizadə onu da xatırladır ki, Rusiya bu gün Ermənistanın əsas ticarət-iqtisadi tərəfdaşı olaraq qalır.

“Onların xarici ticarət dövriyyəsi Ermənistanın digər ölkələrlə ümumi dövriyyəsinin təxminən yarısını təşkil edir.

Əgər fərz etsək ki, Ermənistan Aİİ üzrə müqavilələri ləğv edə biləcək, o zaman Rusiya bazarı onun üzünə bağlanmasa da, ora giriş çətinləşəcək. Ermənistandan gələn mallara “üçüncü” ölkələr üçün qəbul edilmiş müvafiq standartlar şamil ediləcək. Beləliklə, erməni malları Rusiya bazarında rəqabət qabiliyyətini itirəcək.

Digər tərəfdən, əgər Ermənistan belə addımlar atmaq qərarına gəlsə, Rusiyanın cavab addımları atacağını da güman etmək olar. Ermənistana ixrac edilən təbii qazın qiyməti qaldırıla bilər. Bu da Ermənistan iqtisadiyyatı üçün ciddi nəticələrə səbəb olacaq. Bir sıra digər praktik problemlər yarana bilər. Bilmirəm, Paşinyan bunu başa düşür, ya yox, amma görünür, o, vəziyyətin ciddiliyini dərk etmir.

Əgər Paşinyana təzyiq hakimiyyətini itirə biləcəyi qədər güclüdürsə, o zaman belə bir addım ata bilər. Amma yenə də bu, praktiki baxımdan böyük problemlərə gətirib çıxaracaq. Əlbəttə ki, Aİ dünyada, siyasətdə, iqtisadiyyatda mühüm oyunçudur. Lakin indiki vəziyyətdə Ermənistan üçün praktiki addımlar, Rusiyanı praktiki cəhətdən əvəzləmək lazımdır. Bu gün Ermənistanın belə seçimi yoxdur. Birincisi, Aİ coğrafi məsafəyə görə, ikincisi, bu cür qarşılıqlı əlaqə üçün institusional bazanın olmaması səbəbindən bu funksiyanı yerinə yetirə bilmir. Avropalı investorlar isə Ermənistan iqtisadiyyatına sərmayə qoymağa xüsusi maraq göstərmirlər. Ermənistanın əmək bazarı Rusiya ilə çox sıx bağlıdır. Təkcə onu xatırlamaq kifayətdir ki, Ermənistanın bir çox əmək qabiliyyətli vətəndaşları mövsümi və daimi işləmək üçün Rusiyaya gedir və oradan Ermənistandakı qohumlarına pul göndərirlər.

Avropada belə işçi qüvvəsinin kimin ehtiyacı olduğu böyük sualdır. Üstəlik, sadə ermənilərin müvafiq dil problemi var və tələb olunan əmək bacarığı yoxdur. Əlbəttə, fantaziya etmək mümkündür. Lakin bu, Ermənistana faydadan daha çox zərər verəcək”, – Vəlizadə hesab edir.
Rauf Orucov
Pressklub