Erməni mediası bizi “təcavüzdə” ittiham edir, amma faktlar fərqli həqiqəti ortaya çıxarır

Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü Fəzail Ağamalı Ermənistanın Azərbaycana qarşı müharibəyə hazırlaşdığını deyib və İrəvanın ciddi şəkildə tam silahlanmadığı bir vaxtda Bakının hərbi əməliyyat keçirməsini və hələ də işğal altında olan 8 kəndimizi azad etməsini təklif edib. Deputatın bu açıqlaması Ermənistan mətbuatında ciddi reaksiyaya səbəb olub.

Belə ki, “news.am” saytı özünəməxsus tərzdə Ağamalının bu açıqlamasını “çılğın fikir” adlandırıb: “Əslində, Azərbaycanda anklav adlanan ərazilər sovet dövründə Ermənistana bağışlanıb və ya icarəyə verilib və Azərbaycana heç bir aidiyyəti yoxdur”.

Ərazisi indiki 86,6 min kvadratkilometrlə müqayisədə 113,9 min kvadratkilometr olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xəritəsi torpaqların kimin kimə “verdiyini” aydın şəkildə nümayiş etdirir. Azərbaycan SSR yaranmazdan əvvəl dövlətimizə təkcə Naxçıvan və Qarabağ deyil, Zəngəzur da daxil idi.

Azərbaycan və Ermənistanın sovetləşməsindən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin keçmiş Zəngəzur qəzasında ümumilikdə 6742,92 kvadratkilometr ərazinin yarıdan çoxu, eləcə də 405 min desyatin torpaq Ermənistana verilib.

1927-ci ildə Zaqafqaziya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Mehri-Cəbrayıl qəzasının 24 kəndi və Aşağı Zəngəzurda 1065 desyatin torpaq, 1929-cu ildə isə daha 13 min hektar Azərbaycan ərazisi - Nüvədi, Tuqut və Yernəzir kəndləri kimi o cümlədən Naxçıvan qəzasının 9 kəndi, Qaymaqlı ilə Kürümüzlü arasındakı bölgə (228,9 desyatin) Ermənistana verilib.

Həmin fərmanla Ordubad qəzasının Qurdqulaq, Horadiz, Xaçık, Ağbin, Ağxaç, Almalı, Dağalmalı, İtqıran, Sultanbəy, Qorçevan kəndləri və Kilid torpaqlarının bir hissəsi Ermənistan SSR-ə verilib.

1930-cu ildə Naxçıvan MSSR-in və Azərbaycan SSR-in Cəbrayıl rayonunun əraziləri hesabına Meğri rayonunun yaradılması Naxçıvanı Azərbaycanın qalan hissəsindən ayırdı. Nəticədə, 1933-cü il yanvarın 1-nə olan məlumata görə, Naxçıvan MSSR-in ümumi sahəsi 5329,6 kvadratkilometrə qədər azaldı.

1922-ci il oktyabrın 22-də Azərbaycan SSR-in Qazax rayonundan 379.984 hektar torpaq (4141,82 kv.km) Ermənistan SSR-ə verildi.

Zaqafqaziya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 18 fevral 1929-cu il tarixli qərarı ilə Azərbaycan SSR Qazax qəzasının Şınıx-Ayrım rayonunun 4000 desyatinlik sahəsi Ermənistan SSR-in Dilican rayonunun tərkibinə verildi.

1938-ci ildə Sədərək və Kərki kəndlərinin bir hissəsi, 1969-cu ildə Laçın rayonunun Qaragəlin yay otlaqları, Qubadlı rayonunun Çayzəmi ərazisi, Qazax rayonunun Kəmərli ərazisi, Kəlbəcər rayonundakı Zod qızıl yataqları olan ərazilərin bir hissəsi Ermənistana verildi.

1982-ci ildə İncədərə yaylağı, Qazax rayonunun Kəmərli, Aslanbəyli və Qaymaqlı kəndlərinin torpaqlarının bir hissəsi, 1986-cı ildə Qazax rayonunda 2500 hektar otlaq sahəsi, 1988-ci ildə Noyemberyandan Meqriyə qədər bütün sərhəd boyu 14551 hektar torpaq Ermənistana verildi.

Yuxarıdakı faktlar XX əsrdə konkret olaraq Moskvanın təzyiqi ilə Azərbaycan torpaqlarının Ermənistana necə keçdiyini nümayiş etdirir.

Yuxarıda qeyd olunan səkkiz yaşayış məntəqəsinə gəlincə: 1990-cı ilin yanvarında Naxçıvan Muxtar Respublikası yaxınlığındakı Azərbaycan anklavı olan Kərki kəndi Ermənistan tərəfindən işğal olundu. Daha sonra Ermənistandakı digər Azərbaycan anklavları - Yuxarı-Əskipara (8 iyun 1992-ci il) və Barxudarlı (27 aprel 1992-ci il) işğal edildi.

Bundan başqa, Ermənistan Azərbaycanın Qazax rayonunun Aşağı-Əskipara (14 iyun 1992-ci il), Qızılhacılı (11 may 1992-ci il), Xeyrimli (8 mart 1992-ci il), Sofulu (27 aprel 1992-ci il) və Bağanis Ayrım (24 mart 1990-cı il) kəndlərini də işğal etdi.

Eyni zamanda, Azərbaycanı “təcavüzdə” ittiham edən Ermənistan sovet dönəminin inzibati sərhədinə istinad edir. Azərbaycan SSR ilə Ermənistan SSR arasındakı inzibati sərhədə uyğun olaraq yuxarıda qeyd olunan səkkiz yaşayış məntəqəsi (Kərki, Yuxarı-Əskipara, Barxudarlı, Aşağı-Əskipara, Qızılhacılı, Xeyrimli, Sofulu və Bağanıs Ayrım) Azərbaycan ərazisi idi. Deməli, “news.am” da bütün Ermənistan mediası kimi özləri boşboğazlıqla məşğuldur. Tarixi faktlar və sənədlər isə başqa reallıqdan xəbər verir.

Müəllif: Asif Aydınlı
ayna.az