“Ər yaxşı qadına xəyanət edə bilər, yaxşı əri heç bir qadın itirmək istəməz”. Bunu sizə həyatındakı ilk kişidən xeyir görməyən, əvvəllər bədbəxt olmuş qadın yazır. “Ərimdən yazmamışdan əvvəl sizə onunla tanışlığımızdan yazmaq istəyirəm. Bizim onunla tanışlığımızın qəribə, bəlkə də mənə qəribə gəlir, maraqlı tarixçəsi var. Onu, keçmişdə məni unutduğunu düşündüyüm tanrının mükafat qəbul edirəm. Taleyimin natamam hissəsi!... Lazımsız ərimin əlindən, yersiz döyülməkdən canımı o gözəgörünməz qurtarıb. Ər dediyim məxluqun acı sözlərini qulaq ardına vuranda da elə bilirəm yayda iylənmiş cəmdəyə qonan milçək vızıldayır.
Bir zamanlar sevgi hisslərinə aldanıb gözüyumulu söndürdüyüm bəxt ulduzumun parıltısını bir ildən sonra o mənə qaytarmışdı. Alkaş ərim, yəni Akif şirin vədləriylə, isti sözləriylə məni qaynımın yarımçıq qalmış ikimərtəbəli evinə qaçırdı. İlk-üç ayı aramızda hər şey yaxşı idi. Mənə “can”, “həyatım” deyirdi. Təzə vaxtlar məni axmaq yerinə qoymağını nəzərə almasaq, əziyyət verməzdi. Hətta bir dəfə gecəyarısı evə gələndə qan-tər içində idi. Nədənsə qorxmuşdu, bilmədim, boğazında qızartı izləri vardı. Nə baş verdiyini soruşanda “küçədəki itlərdən qaçdığını” söyləmişdi. Ona inanmışdım. Boğazının niyə qızardığını soruşdum - Həyətə girəndə əlimlə boğazımı sıxmışam. Az qala ürəyim ağzımdan çıxacaqdı. – dedi, inandırdı məni.
Üç ay ərzində yaşadığım yerdə heç bir küçə itinə rast gəlmədiyimi sonralar xatırladım. Ulu tanrım, onda necə sadəlövh qadın olmuşam. Ərim tikinti şirkətlərin birində fəhlə işləyirdi. Dörd yüz manat aldığı maaşından mənə, evin xırda-para dolanışığına əlli manatdan artıq pul verməzdi. Hərdənbir iyirmi-otuz manat əlavə etsəydi də bu bəs eləmirdi. Onu başa düşürdüm, maaşı gənc ailə üçün kifayət deyildi. Hələ soyuq aylar olanda, işıq pulu, qaz pulu az qala maaşının yarısına qənim kəsilirdi. Bəzən gecələr də işləyirdi. Gəlmədiyi gecələr əzbər bildiyi sözlər vardı: “İşləməliyəm, pul qazanmalıyam”.
Yəqin iş adıyla gecələr evə gəlməyən əri olan mənim kimi qadınlar çoxdur.
Həftələr olub ki, evdə bayquş kimi tək qalmışam. Güzgüdə özüm-özümlə danışdıqca bugünəcən görmədiyim səbrimi kəşf etmişəm. O səbrlə də məni dəli kimi sevən Akifin birdən-birə niyə dəyişildiyini incəliyinə qədər düşünmüşəm.
Yaşadığımız yer paytaxtın mərkəzindən çox uzaqdır. İkimərtəbəli evin ikinci mərtəbəsinə çıxan pilləkanlar olmadığı üçün oraya “qumrular yuvası” desək, daha ədalətli olardı. Fərsiz ərimin kefinə göyərçinlərlə əylənmək düşəndə, həyətdə bir küncdə qalmış, yağış suyundan kənarları ovulmuş nərdivanla çıxırdı. Bir gün qabaq məni səbəbsiz yerə döyüb gözümün altını pis günə salmışdı. Hərdən onu dəlixanadan qaçmış dəli hesab edirdim. Sonralarda öyrənmişdim, dəlilik kağızı almaq üçün bir müddət dəlixanada yatdığını!.. Hərbi xidmətdən yayınmaq üçün ağlabatan yol idi... Məni döyməsə sakitləşmirdi. İndi yadıma düşəndə ona gah yazığım gəlir, gah hədsiz kinim olur, bəzən də uşaq kimi gülürəm. Nəyə güldüyümü özüm də anlamıram. Bir gün pilləkanla ikinci mərtəbəyə çıxdı, könlündən göyərçin əti yemək keçirdi. Nə qədər başa salıb izah eləsəm də ki, günahdır, eləmə, xeyri olmadı.
“Sənin nəyinə lazımdır? Sən bişir”, dedi. Qarğış yiyəsi olmaq istəmirəm, bişirməyəcəyimi deyəndə, yazıq göyərçinin başını qopardıb qanlı cismini üstümə tulladı, göyərmiş üzümü işarə edib:
-Ona qalsa, sənin qarğışın gərək məni çoxdan tutaydı. – dedi.
Belə qəddar adamıydı Akif.
Kişi-kişi üç kişinin yanında qadına hörmətdən danışardı. Qonşuların əriylə danışanda dəmir həyət qapısının arxasında dayanıb danışdıqlarını dinləyirdim, ikrah hissiylə gülürdüm. Əslində, Akifi tanıyandan sonra kinayəli gülümsəməyi də, ürəkdən gülməyi də öyrənmişdim.
Birinci mərtəbədə daşlarla hörülmüş bir otaqlı evdə yaşayırdıq. Mətbəxə soyuq dəhlizdən keçməli olurdum. Mətbəxə pəncərə düzəltməyə kişiliyi çatmamışdı. O qədər özündən razı və dünya görüşü zəif bir insan idi ki, bir gün “yekə kişisən, evdə qalanda həyət-bacaya əl gəzdir” deyəndə, “kişilik şalvarın altında olur” – iyrənc cavabını eşitmişdim.
Deyəndə ki, “o şalvardan mən də geyinirəm” üzümə sərt nəyinsə dəydiyini hiss etdim. Gözlərimi açanda artıq beton döşəmədə uzanmışdım. Sağ yanağım ağrıyırdı. Bir də o məqamda ayıldım, qızmış buğa üstümə hücum çəkir. Boğulurdum, üzümə yarışa girmiş adamlar kimi şillələrini döşəyirdi. Az qala qulağımın pərdələrini cıran söyüşlərini isə yazmağa dəyməzdi.
İlk döyülməyimin ağrı-acısı keçməmiş, sonrakı aylar müxtəlif bəhanələr səbəb gətirilərək döyülmək, pis-pis küçə söyüşləri ilə təhqir olunmalar adi hallara, ərim üçün vərdişə çevrilmişdi. Neçə dəfə onu öldürmək fikrimdən keçmişdi. Şillə-təpiyinin zərbələri o qədər güclü idi ki, ona da taqətim qalmırdı. Şeytanım da Bakı küləyinə dönmüşdü, bir yerdə qərar tuta bilmirdi, ruhuma güc gəlsin, təkcə mənə gücü çatan onun əlini-qolunu bağlayım.
Kişisiz keçən gecələrimdə yavaş-yavaş qadınlığımı da unutmuşdum. Özümü evdə qalmış bakirə qızlar kimi hiss edirdim. Mənimlə yatmırdı, xoş söz deməyi bacarmırdı, başıma sığal çəkməyi də yox idi... Düzələcəyinə ümidim olmadığı üçün ummurdum da!.. Hər gün qabağına yemək qoyanda eyni sualları dilimə gətirməyə qorxduğum üçün, ürəyimdə təkrarlayırdım. “Bu kişi mənə nə üçün lazımdır? Qabağına yemək qoymaq üçün? Oğlunun adam olmadığına məndən çox bələd olan qaynatamın ayda-ildə bir dəfə əlidolu gətirdiyi zənbildəki göy almaları nazik-nazik doğrayıb, üstünə nanə töküb yedizdirmək üçün? Ya üzüm gilələrini bir-bir artlayıb bir boşqab qabağına qoymaq üçün?”
Axı, bu kişi mənim qadına məxsus bütün hisslərimi oğurlamışdı! Təkcə kişiyə oxşar görünüşü vardı. Bəzi şeyləri xatırlayanda bu dünyada olmasa da ona bircə dəfə rəhmət oxumuşam. Anasına görə!.. Akifin ilk nifrəti anasından başlamışdı. Evliliyimizin təzə vaxtları idi, sərxoş olanda anasından nifrətlə danışmışdı, tükürpədici etiraflar eləmişdi.
Uşaq vaxtı çox dəcəl olub, uşaqların içində ən çox döyülən də Akif idi. Anası onu yenə döymüş, hirsi soyumayıb əl-qolunu qalın kəndirlə bağladıqdan sonra yaşadıqları bina evində, kəndirin bir tərəfiylə eyvanın dəmirlərinə düyün vurmuşdu. Uşaq eyvandan sallanırmış. Mənə verdiyi sözləri tutmadığı gündən ona inamım itdiyi üçün inanmadım, anasından soruşdum. Oğlunun dediklərini təsdiqləmişdi, üstəlik oğlunun bilmədiyi ən böyük həqiqəti danışmışdı; Mən Akifi doqquz ay bətnimdə nifrətlə böyütmüşəm. Bax ha, Akifdən hamilə qalsan, uşağını sev.
Məsləhətinə gülmüşdüm:
-Elə şey olar? Təcavüz olunan qadın da bətnindəki uşağı sevir.
Bir müddət susduqdan sonra oğluna nifrətinin səbəbini soruşmuşdum. Cavab çox sadə olmuşdu:
-Birinci uşaqdan sonra vaxtsız hamilə qalmışdım. Aldıra da bilmirdim. Atası imkan vermirdi.
Onda anladım, Akif də bir dəfə ağlayaraq dilinə gətirmişdi; mənim həyatımı anam məhv elədi.
Uşaq olanda bizi də analarımız çox döymüşdü. Anam oxlovla, ya da nar çubuğuyla bir-ikisini ilişdirəndən sonra dincələrdi. Ancaq mənim anam, çoxlarımızın anası övladına səkkizinci mərtəbədə ölümü hiss elətdirməmişdi.
Elə o vaxt dərk edib yaddaşıma yazmışdım; anasını sevməyənlər heç bir qadını sevə bilməz.
Bir gün oğlum olsa, demişəm, ona qadınları və kitabları sevməyi öyrədəcəm. Nədənsə həmişə elə bilmişəm həddindən artıq çox kitab oxuyan kişilər qadın döyməyi özlərinə yaraşdırmırlar, mərhəmətli olurlar, qadınları daha çox sevirlər.
O günü yaşamağa layiq olmadığımı, bir oğula ana olmağa haqqım çatmadığımı düşündüyüm günü heç cür unuda bilmirəm. O günü xatırlayanda ona tez-tez inanmadığım cəhənnəmdə yanmağı arzulayıram.
Kapron qabın dibində bir adamlıq axırıncı vermeşilləri qızartmışdım. Gəlməyinə az qalıb, nə çörək var, nə də qatıq! Gətirəcək əli də yox idi.
Məcbur qalıb evimizlə üzbəüz yerləşən marketə getmək üçün küçəyə çıxdım. Borcum otuz manatı keçmişdi. Maaşını alsaydı, heç olmasa, köhnə borcumuzu bağlayardım, təzədən borc götürərdim. Dua edirdim, marketdə Gültac xalayla məndən başqa heç kim olmasın. Üzümün qaraltıları da hələ keçməmişdi. Həyatımda tərslik olanda birdən olur.
Marketə məndən əvvəl hündürboy, bir az qarınlı, yaddaşım məni aldatmırsa, tək-tük tükləri olan keçəl kişi girmişdi. Niyə yalan deyim, bəxtimdən gileylənmək yerinə, ürəyimdə kişini söydüm. Gültac xalayla salamlaşdıqdan sonra məndən nə istədiyimi soruşdu.
Mənə diqqətlə baxan kişini başımla işarə elədim ki, gözləyə bilərəm. İşarəmi Gültac xaladan əvvəl yad kişi hiss eləmişdi:
-Alacaqlarım çoxdu, xanımı yola salın. – dedi.
Gültac xala mənə baxdı, utana-utana yarım kilo bankada qatıq və iki çörək istədim. Verməyə isə, qəpiyim də yoxdur. Qırmızısifət Gültac xala yad kişinin yanında üzümü qızartdı:
-Borcunuz getdikcə artır, əlli manata çatıb.
Gözlərimi qurbanlıq qoyunlar kimi döydüm:
-Əlli manat niyə?
-Yoldaşının da borcu var.
Pərt olmuşdum, özümü arsızlığa vurdum, “yoldaşım maaşını alan kimi hamısını verəcək”, – deyib onu da, özümü də aldatdım. Aldatdım deyəndə ki, yalan danışdığımı məndən yaxşı bilirdi. Hər kəs ərimin mənə olan hörmətinə bələd idi. Keçən ay qonşunun arvadı mənə xəyanət etdiyini ağzından qaçırtmışdı. Arvad ərimə deməməyim üçün dil-ağız edəndə, ağlına da gəlməzdi ürəyimdən keçirirdim. “Yalansa doğru çıxa... Bir qadın bu yöndəmsizi əlimdən ala, gedər-gəlməzə apara...”
Əsəblərim o gün sakitləşə bilərdi. O qadına yazığım gəlsə də, inanıram, mənim kimi cəsarətsiz olmazdı...
Valideynlərimin üz qarası olmuşdum, ikinci dəfə el-obanın tənəsini eşitməmələri üçün çəkinirdim, boşana bilmirdim. Heç olmasa, bəxtim üzümə gülər, özünə də xeyri olmayan, ağır daş olub kürəyimə qoyulmuş yöndəmsiz, bəlkə başqa qadına görə də olsa məni boşayardı. Sadəcə arzudur... Bu yöndəmsizin xasiyyətinə başqa qadınlar heç bir ay da dözməzdi.
Mübarizə apara bilmirdim. Sabah bəxtim gətirsə, atam-anam məni bağışlasa, qayıt desə, inanmıram ikinci bir kişiyə qadın olduğumu sübut edə bilim. O barədə artıq öldüyümü düşünürdüm...
Mətbəxdə sınıq stolda oturub, evə gəlməyini gözləydim. Hirsimdən ağcaqanadların çılpaq qolumun, ayaqlarımın üstündə uçuşub, özlərinə münasib bildiyi yerdən qanımı sovurduqlarını hiss etmirdim. Gəldi, kefi kök idi. Fişka çalmağından bilirdim. Məni görən kimi dayandı.
-Sən niyə burda dayanmısan?
Səhərdən o qədər dolmuşdum, az qala birbaşa ağzıma gələni deyəm, döyülmək gözümün qabağına gəldi:
-Elə-belə. Deyəsən, toxsan?!
Əmr formasında göstəriş verdi:
-Yox, acmışam. Mənə yemək gətir. – dedi, evə girdi.
Nifrətlə evə girənəcən arxasınca baxdım. On dəqiqəyə bişirdiyim vermeşili, qatığı, doğradığım çörəyi süfrəyə qoydum. Divanda oturub televizora baxırdı.
-Yemək hazırdır.
Vermeşilə baxa-baxa stolu çəkib oturdu:
-Bunun əti hanı?
Hirsimdən əsəblərimi cilovlaya bilmədim:
-Əti atam evinə göndərmişəm. – Söz ağzımdan şimşirik kimi çıxdı, dinmədi, heç nə demədi, amma mən dayana bilmirdim: - Maqazindən borca nə götürmüsən? Kişisən, utanmırsan siqareti borca götürürsən?
Dedim bəlkə əsəbləşər, üstümə qışqırar, vecinə də almadı.
-Yemək duzsuzdu. Əlli manat verərərəm sabah ət alarsan. – deyəndə əsəbdən içim-içimi yedi:
-Əlli elə borcumuzdur. Bəs maaşı alıb hara xərcləyirsən?
-Borcum var.
-Yəqin ona görə üç aydı borc yiyələriylə axşamlar görüşürsən. Vaxt istəməkdən evə gəlmək də yadından çıxır.
-Ağ eləmə.
-Maqazindəki arvada demişəm ki, bu ay borcumun hamısını verəcəm. Əlli manat da ver.
Cibindən əlli manatı çıxardıb mənə uzatdı:
-Al, əsəblərimi korlama. Sabah evə bazarlıq elə.
Pul uzatdığı əlini itələdim:
-Heç nə almayacam. Arvada tapşıracam bir də sənə nisyə heç nə verməsin. Bezdirmisən məni. İyrəndirmisən özündən. İyrəndirmisən.
-Deyəsən, döyülməyin gəlib haa…
-Niyə? Kişi olmağını istəyirəm, ona görə?
Kinayə ilə verdiyim sualımdan sonra yadımda qalan bu oldu; hikkəylə bir əliylə boğazımdan yapışdı, az qala boğulurdum. Divana itələyib, məni altına yıxdı, bu dəfə şillə yox, üzümə, gözümün altına yumruqlarını döşəyirdi. Özümdən gedənəcən vurdu. Gözlərimi açanda əynimdəki paltarlar cırılmışdı, qarnımda ağrılar hiss edirdim. Onunla evləndiyim üçün ilk dəfə ondan çox özümdən iyrənməyə başlamışdım. Artıq əmin idim, düzələn deyildi, mayası nifrətlə yoğrulmuşdu. Qadınının şəhvət hissini öldürən kişidən hansı nəcibliyi gözləmək olardı? Ən qorxduğum vəziyyətdən – təcavüzdən məni qoruya bilmədiyi üçün tanrıya da nifrət edirdim. Məndən üz döndərdiyinə özümü inandırmışdım.
Ağır-ağır pəncərənin başına vurulmuş mismara taxdığım güzgüyə yaxınlaşdım. Üzümə baxdım, zorlanmağımı unutdum, səsim batanacan qışqırdım. Var gücümlə qışqırdım. Ölmək istəyirdim. Bu istəklə də ölüm fərmanımı vermişdim. Adını xatırlamadığım otuz ədəd dərmanı su içə-içə bir-bir atdım, su qabını mətbəxə aparıb, otağa qayıtdım. Divana uzanıb üstümü nazik ədyalla örtdüm. Eşitmişdim, ölümə yaxın insanı titrətmə tutur, gözünə mələklər görünür. Mələk də görmək istəmirdim... o dünyada kişilərə kef verəcək məxluq kimi ad çıxardıqlarına görə onlara da nifrət edirdim. Gözlərimi yumdum, qorxudanmı, ya həyəcandanmı bilmirəm, ağlamışdım. Deyəsən, ölmək istəmirdim, özümü qurtarmağa da çalışmırdım.
…Dinlərdə bəndənin öz canına qəsd etməsi tanrının bağışlamadığı iki günahdan biridir. İnanın mənə, insan bezəndə tanrı da unudulur....
İlk dəfə o gün günəş şüasıyla gözlərimi açdığımı hiss eləmişdim. İndiyəcən bu qədər həssaslıqla fikir verdiyimi xatırlamıram. O, kəmərini şalvarının qatmalarından keçirəndə oyandığımı gördü:
-Nə yaxşı gözünü aça bildin?
Təəccübdən ağzımı açıb bir kəlmə deyə bilmədim. Tərəddüd içindəydim; ya yuxudan ayılmamışdım, yuxu görürəm, ya dərmanlar təsir etməyib yaşayıram, ya da doğrudan ölmüşəm, ruhumdu oyanan. Dəqiqləşdirmək üçün gözlərimi dəfələrlə yumdum açdım, yumdum açdım... Bir də gözlərimi yumub açanda yaramazın fişka çala-çala qapıdan çıxdığını gördüm. Ürəyimdə əzrayılı da fərsizlikdə günahlandırdım. Ondan üzr istəməyini gözləmirdim. İstənilən vəziyyətdə özünü haqlı bilənlərdəniydi. Ölmədiyimi dərk edəndən sonra deyinə-deyinə ayağa qalxdım. Öz-özümə: “Ya gətirilən dərmanlar keyfiyyətsizdi, ya da pişik kimi doqquz cana sahibəm”, – düşünürdüm.
Nə olsun, bədənimin, üzümün ağrılarını hələ də hiss edirdim.
Özümü ikiqat bədbəxt hiss edirdim. Ölümə də lazım olan adam deyildim. Yox! Mən ölməliydim. Məcbur da olsa özümü ölümə qəbul elətdirməliydim!...
Qarnımı tuta-tuta, üz-gözümün qanını silməmiş evdən çıxdım. Həyətə çıxanda üzümə şüası düşən günəşə baxdım, baxa bilmədim. Normal insan da günəşə baxa bilmir, sadəcə gözlərimi qıyanda üz əzələlərim məni daha çox incidirdi. Gözüm həyət qapısının yanındakı köhnə nərdivana sataşdı. Bir nərdivana, bir də ikinci mərtəbəyə baxdım. Asan ölümün yolunu tapmışdım. Nərdivana əl uzadanda qulağıma qəribə səs gəldi. Qapının ağzında nə isə vardı. Elə bildim döyülməkdən qulağım səslər eşidir. Marağım ölmək istəyimə güc gəldi, qapını açdım. Küçük!.. Balaca, yumru gözlərini mənə zilləmiş küçüyə baxmaqdan gözlərim bərəldi. Ağır addımlarla küçəyə çıxdım, yol tərəfə də baxdım, ara məhlələrə də. Sinəsi cırılmış donumun altında kiminsə çılpaq, göyərmiş bədənimi, üzümü görməyi vecimə deyildi. Küçüyünü itirmiş it axtardım, tapmadım. Mən qapıdan uzaqlaşdıqca küçük mən tərəfə gəlirdi. Fikir vermədim, həyətə girdim. Qapını bağlamaq istəyirdim, küçüyün barmağımın ucu boyda yumru olan burnunu ayağıma toxundurduğunu hiss elədim. Deyəsən, özüm kimi yiyəsiz mənə pənah gətirmişdi:
-Başdan xarab heyvan. Elə bilirsən mən ölsəm, sənə burda baxan olacaq? Küçədəkilər bu evdə yaşayan əclafdan min dəfə yaxşıdılar. Bilirsənmi, bu əclaf sənəcən bir iti diri-diri doğrayıb? Küçük yox ha, iti. Gəl çıx, heç olmasa, zibilxana eşələyə-eşələyə böyüyəcəksən.
Yerindən tərpənmirdi, mən danışdıqca quyruğunu bulayırdı. Fikir vermədim, nərdivanı götürməyə çalışdım. Bu dəfə küçük ayağıma dolaşdı. İmkan vermədi tərpənəm. Hərəkətlərini izləmək üçün diqqətlə baxdım. Deyəsən, ölmək istədiyimi hiss eləmişdi. Birdən-birə yazığım da gəldi ona. Nərdivanı yerə atdım, dizlərimi yerə qoyub küçüyü ehtiyyatla qucağıma götürdüm:
-Səni qapıya hansı itin balası atdı? Neçə aydır burdayam, it-zad görməmişəm, axı!..
Dediyimi başa düşənlər kimi gözlərini məndən çəkmirdi. Çox şirin idi.
Qalmışdım iki qərar arasında. Deyirlər, yaxşı adamları qoruyan mələklər olur. Yaxşı adam deyildim, insafən özümü pis insan da hesab eləmirdim. Heç cür ölə bilmirdim, axı mən ölmək istəyirdim. Küçüklə evə girdim. Onu divanın üstünə qoyub stulda oturdum. Özünəməxsus qəribə hərəkətlər edirdi, mən də ona baxırdım. Böyüsə, tüklü itə oxşayacaqdı. Rəngi qara idi, təkcə alnının ortası iri xalları xatırladan gümüş rəngindəydi. Məhz o rəngə görə adını da tapmışdım. Bacımgilin saxladığı boz itlərini xatırladım. İtlərinin adını Bozdar qoymuşdular. Küçüyün dişi-erkək olub-olmadığını öyrənmək üçün yoxladım, dişiydi. Gülümsədim:
-Adını Gümüş qoyuram. Rənginə-urfuna uyğun da gəlir.
İnanmayacaqsınız, həmin vaxt o itdən də cavab gözləyirdim. Mədəmin quruldamasından hiss etdim ki, mən acamsa, deməli, o da acdır. Cırılmış donumu soyunub qırıq qapısı olan köhnə şkafın içindən donlardan birini seçib əynimə geyindim. Fikirləşirdim ki, madam öləcəm, yaxşılıq edib öləcəm. Son dəfə yaxşılıq!.. Son dəfə də borc. Akif zəhmət çəkib ödəyər. O zamanlar “canı çıxar ödəyər” deyirdim, ürəyim soyusun deyə!..
Öz-özümə danışanda yerə düşmüş əlli manatı gördüm. “Nə yaxşı borca götürməyəcəm” sevindim. Üz-gözümü pudralayıb evdən çıxdım, maqazinə tərəf qaçdım. İndi istəmirdim qonşulardan kimsə üzümü-gözümü görsün. Gültac xala məni görəndə duruxdu, üzümə baxdı. Elə baxdı ki, mənə yazığı gəldiyini əməllicə hiss elətdirirdi. Məndəki üzə öyrəşdiyi üçün heç nə soruşmadı. Əlli manatı uzatdım, tələsə-tələsə dedim:
- Gültac xala, mənə iki litr süd, bir də çörək verərdin də. Yerdə qalan pulla da borcdan silərsən.
“Yaxşı” - deyib Gültac xala dediklərimi verdi. Aldıqlarımı götürüb evə tərəf qaçdım. Mətbəxdən iri boşqab götürdüm, südü tökdüm. Özümə də bir stəkan süd götürüb həyətə çıxdım, qabla stəkanı yerə qoyub evə qayıtdım. Qucağımda Gümüş həyətə yenidən döndüm. Donumun cibinə əvvəlcədən qoyduğum bir dilim çörəyi götürüb stəkanın içinə tikələrə bölüb atdım. Sonra bir-bir görməmişcə iki barmağımı stəkana salırdım, götürüb yeyirdim. Gümüşə fikir vermirdim, mənim günümdə olduğunu düşünürdüm. Boş stəkanı kənara qoyanda gözüm sataşdı ona. Balaca quyruğunu bulayaraq südü iyləyirdi. İndi dərk eləmişdim, Gümüş küçükdür, it deyil. Gərək qayğısına qalasan.
Təzədən maqazinə getməli oldum, uşaq soskası istəyəndə Gültac xala maraqla üzümə baxdı:
-Soskanı neynirsən?
Çiyinlərmi çəkdim, gülümsədim:
-Deyəsən lazım olacaq.
Ən balaca soskanı götürüb qaçdım evə. Mətbəxdə Akifin boş araq butulkaları vardı. Birinin içini yuyandan sonra küçüyün yanına qayıtdım. Qabdakı südü butulkaya boşaldıb soskanı ağzına keçirdim. Gümüşə südü içirməyə çalışırdım, indiyəcən küçük yedizdirməmişdim, itin qabağına yediyimiz ətlərin sür-sümüyünü, köhnəlmiş çörəkləri iki-üç gün vaxtı ötmüş yeməklərə doğrayıb qabda verməyi bilirdim. Gümüş körpə kimi əmirdi sosqada. İlk dəfə o gün ana kimi hiss eləmişdim özümü. Gümüşü də körpəm hesab edirdim. Gülməyin, bədbəxt qadına ağlagəlməz kiçik şeylər xoş hisslər yaşadır. Xoşbəxtlik anlarla olur deyirlərsə, bax, mən o an dünyanın bəlkə də ən xoşbəxt qadını idim. Ölmək çoxdan yadımdan çıxmışdı. İndi məni küçüyümün harda qalacağı maraqlandırırdı. Akif ömür boyu razı olmazdı, Gümüş bizimlə eyni otaqda qalsın. Zamanla Gümüşün də onu sevməyəcəyini yaxşı bilirdim. İtlərin hissləri çox güclüdür, gec-tez Akifin “it qatili” olacağını duyacaqdı. Gözüm həyətin bir küncünə yığılmış taxtalara sataşdı. Küçüyü yerə qoydum, axşamacan əlimdə mismar, çəkic, mişar ona yuva düzəltməyə çalışdım, bacardım da. İtə yer düzəltməyi rəhmətlik babamdan öyrənmişdim. Sözün düzü, o, düzəldəndə izləmişdim, yaddaşımın bir yerində ilişib qalmışdı.
Kələ-kötür düzəltdiyim it yuvasını mətbəxə qoydum. Yay olduğu üçün mətbəx həm isti idi, həm də yağış yağanda keyfiyyətsiz taxtalardan düzəltdiyim ev zamanla ovulmayacaqdı.
Gecə yarısı Akif yenə gəldi. Başım Gümüşə elə qarışmışdı ki, yemək bişirmək yadımdan çıxmışdı. Şükür edirdim ki, toxdur. Akif Gümüşü görən kimi səsini başına atdı:
-Bu küçük burda qalmayacaq. Rədd elə gözüm görməsin. – dedi.
Şirin dillə dediyim sözlər də təsir eləmirdi. Axırda diz çöküb yalvardım:
-Hər gün tək dörd divar arasında ürəyim partlayır. Allah haqqı, bugün özümü öldürmək istəyirdim. İkinci mərtəbədən atacaqdım, Gümüş imkan vermədi.
Mən yalvardıqca Akif amansız olurdu. Yalvarışlarımdan sanki həzz alırdı:
-Ad da qoymusan?
Hirslə Gümüşü yerdən götürüb dişi olub-olmadığını yoxladı:
-Bu qancıqdır, balalayacaq, balaları baş-beynimizi aparacaqlar.
Yenə yalvardım:
-Elə olsa azdırarıq. Başa düşmürsən, tək az qala havalanam?
Həyətin o başına-bu başına gəzişdikdən sonra gözü pilləkana sataşdı. Bir Gümüşə baxdı, bir də mənə:
-Yaxşı, saxla. Amma bu küçük böyüyüb bala versə, öldürəcəm. – dedi.
-Aha, yaxşı. – Razı olmaqdan başqa çarəm yox idi.
Sonra məni əliylə itələyib, ağzını-burnunu əyə-əyə:
-Sən də özünü öldürüb, məni zibilə salıb eləmə. - dedi, evə keçdi.
Beləliklə, Gümüşlə mənim xoş günlərimiz o gündən başladı. Əvvəlki kimi darıxmırdım, ölməyi düşünmürdüm. Akifin atmacaları da məni qıcıqlandırmırdı ki, cavab qaytarım, bəhanə edib məni döysün. Təkcə valideyinlərim üçün darıxanda təmirsiz hamama keçib ağlayırdım, küçüyüm də hamamın qapısı ağzında uzanıb başını öndən cüt ayağının üstünə qoyurdu, sakitcə mənə baxırdı. Sakitləşəndən sonra Gümüşümü qucağıma götürüb, mən yaşda olan qonşunun təzə doğmuş gəlini körpəsini həyətdə gəzdirəndə qapı ağzında ona baxardım. Əvvəllər bir az paxıllıqdan, bir az da qərəzli baxardım ona. Məndən asılı hisslər deyildi. Gümüşdən sonra o hissləri də itirmişdim.
Hansı gün olduğunu xatırlamıram, günorta Akif evə tez gəlmişdi. Gecələr gəlməməyinə öyrəşdiyim üçün gözləmirdim. Əsəbiydi, yemək vermək istəyirdim, qapını kobudluqla üzümə çırpdı. Gümüş də, mən də qorxmuşduq. Gümüş küçükfason hürməyə başladı. Akifin içəridən kükrəyən səsini eşitdim:
-O küçüyün səsini kəs, yoxsa durub ikinizin də meyidini sərəcəm.
Pişik cəldliyi ilə Gümüşü yerdən götürüb, küçəyə qaçdım. Həyatımın mənası necə titrəyirdi!.. Bir az keçəndən sonra qapını astaca açdım, barmaqlarımın ucuyla evə girib stolun üstünə qoyulmuş mobil telefonunu götürüb həyətə çıxdım. Anamın nömrəsini yığırdım. O günəcən həyəcandan, qorxudan ağlamaqdan danışa bilmirdim. Evdəkilər də hər dəfə hıçqırtılarımdan mənim olduğumu bilib telefonu üzümə adboy verərdilər. Telefona anam cavab verdi:
-Alo
Axırıncı dəfə anamın səsini iki ay bundan əvvəl eşitmişdim:
-Ana, mənə Şəbnəm.
Anam səsimi eşitməyinə şad olmamışdı:
-Nədi, niyə zəng eləmisən?
Bilirdim, üzüm yox idi, yenə də bəxtimi sınadım:
-Mənə kömək edin, ana. Vəziyyətim yaxşı deyil.
Anam qışqırdı:
-Onu qaçmamışdan əvvəl fikirləşmək lazım idi. Öz cəzandı, özün də çək. Biz səni silmişik. Yoxsan bizim üçün. – dedi.
Uzun müddət ürəyimdə saxladıqlarımı bir-iki cümləyə sığışdırmağa çalışdım:
-Axı ana, sizdə də günah oldu. Qoymadız nişanlanım. Qoymadız tanıyım onu.
Anam on beş-iyirmi saniyə susdu və telefonu üzümə adboy verdi. Məyus olmuşdum, yenə də ümidimi itirmədim. Sanki görünməz bir varlıq mənə deyirdi ki, Şəbnəm, səbr elə, qurtulmağına çox az qalıb.
Günü-gündən Gümüş də böyüyürdü, onunla bərabər depressiyadan kökündən kəsdiyim saçlarım da uzanmışdı. Bir il keçmişdi. Yenə yay idi. Gümüş əməlli-başlı tüklü it olmuşdu. Özü də iri it, iki ayağı üstünə qalxanda boyu boyuma çatırdı. Bütün günü yanımdan ayrılmırdı. Birlikdə xoş anlar yaşayırdıq, əylənirdik. Deyəsən, evin üstündəki qumrular da, göyərçinlər də bizə qoşulurdu. Sözləşmişlər kimi Gümüşlə günortalar məzələnirdilər.
İtlərin ağıllı olduğunu da Gümüşdə görüb bilmişdim. Təkcə uzağa atdığım taxtanı mənə geri gətirdiyinə görə yazmıram.
Gümüşəcən ya bütöv, ya da bir üzünü gizlədən aya, yarısı çox parıldayan, yarısı gözlərinı qıyıb diqqətlə baxanda cüzi görünən, bəzən də havada uzun müddət süzə-süzə yoxa çıxan ulduzlara ağac kötüyünün üstündə oturub diqqətlə baxmamışdım.
Gümüş parlaq qaranlığa baxıb nə düşünürdü, bilmirəm. İt dilini özüməməxsus öyrəndiyim üçün bilməyəcəkdim də. Mən dua edirdim. Tanrıdan ailəmin adından bağışlamasını xahiş edirdim. Yalvarmırdım, sadəcə çox istəyirdim.
Ona biganə olan ürəyimi qazanmaq üçün Akif çox yalvarmışdı. Onun yalvarışlarını sevmişdim. Məni sevdiyinə inandırmışdı yalvarışları. Əsl simasını tanıyandan sonra anlamışdım, yalvaran insanlar sevmir, sevən insanlar ürəklərini alçaltmamaq üçün qürurlu olurlar.
Duzlu suyla adi suyu iylə seçməyinə də başqa cür heyran qalmışdım. Nə yeyirdimsə, onu da yeyirdi. İnsan deyildi, insan kimi mənə qayğı göstərirdi; özünəməxsus qəribə hərəkətlər edirdi, gülürdüm. Bir dəfə gülə-gülə hıçqıraraq ağladım, yenə dolmuşdum. Adam kimi başa düşürmüş kimi diqqətlə mənə baxırdı. Dizlərimin üstündə oturub əppəsi əlindən alınmış uşaq kimi ağlayırdım. Mənə yaxınlaşdı, üzümdən axan gözümün duzlu yaşını yalamağa başladı. Bu dəfə də ağlayışım gülüşə çevrildi. Gülə-gülə: “Eləmə, Gümüş”, – dedikcə qızışırdı. Kürəyimi yerə sərib üz-gözümü yaladı. Birtəhər ayağa qalxdım, mətbəxə qaçdım. Dolu vedrələrdən birini götürüb digər əlimlə dostuma su çiləyirdim. Gümüşün hürüşündən necə şən olduğunu görürdüm. Göyərçinlər də bizə qoşulmuşdu. Yorulandan sonra birlikdə hamama keçdik. Öncə Gümüşü çimizdirib məhrəbayla quruladım, sonra soyunub bir-neçə dəqiqə su altında qaldım. Yaşıl işığa bənzətdiyim sevgimin məni xarabalığa gətirib çıxaracağı ağlıma gəlməzdi. Akifin yaraşığına, şirin dilinə aldanmışdım. Bəlkə də on qadından ikisi onu bəyənməzdi, əgər ilk baxışdan adam tanıya bilsəydilər. Onda da mənə görə köks ötürər, Akiflə üz-üzə gəlməmək üçün yollarını dəyişərdilər.
Yox, qışa dönmüş ilk baharımda ağacdan ayaq altına düşmüş əzik yarpaq olmamalıydım. Mən aciz deyildim. Tək də deyildim. Gümüş də var, onu mənə göndərən yaradan da. Hiss edirəm, o da mənimlədir. Uşaqlıqda yaşadığı travmaya görə psixoloji problemlər Akifin ruhuna kök salmışdılar. Hər şeyin ana bətnində başladığını, ana sevgisi hiss etmədiyini ondan bir-iki dəfə eşitdiyim üçün bəzən ona yazığım gəlirdi, qınamırdım. Yenə də qəti qərar vermişdim. Boşanmalıydım. Vəssalam!...
Bir dəfə sevgidə aldanmışam deyə gəncliyimi ömür boyu qurban verə bilməzdim. Valideyinlərim məni bağışlamasın, qəbul eləməsin, razıyam. Bu həyatım boyu təslim olub kölə olmağım üçün səbəb deyildi. Boyun əyməməyi, heç nədən qorxmamağı bir il gözümün qabağında böyüyən Gümüşdən öyrənmişdim.
O an dünyanın yükünü daşıyacaq qədər güc, inam gəlmişdi canıma.
Tez-tez səhərlər Gümüşü küçəyə buraxırdım ki, sərbəst olsun. O gün də elə elədim, küçəyə çıxması üçün qapını açdım. Gümüş çıxanda Akif həyətə girdi. Həmişəki kimi salamsız-kəlamsız sözə giriş elədi:
-Sənə iş tapmışam, işləyəcəksən.
Təəccüblənmişdim:
-Nə işi?
-Xadimə işləyəcəksən. Dostumun ofisidir. Maaşını da aybaay mənə verəcək.
Akifin qəddar, şərəfsiz olduğunu bilirdim, ancaq qadın belindən pul yeyəcək qədər alfons təsəvvür eləmirdim:
-İşləməyinə işləyəcəm, söhbəti yox. Gümüşə də, özümə də baxan lazımdı. – dedim. Qərarımı deməyə cəsarətimi topladım. – Bizim münasibətlər düzələn deyil, Akif, boşanmaq istəyirəm.
Üstümə qışqırdı:
-Heç vaxt. O gün özünü ölmüş bil.
Onun üstümə qışqırmağını gözləmirdim, küçənin o başından eşidən Gümüşün heç xoşuna gəlməmişdi. Küçədən evə tərəf qaçmağından bildim. Mənim kimi Akif də başa düşdü ki, evə vaxtında qaçdı, evə girməyiylə, qapını örtüb bağlaması bir oldu. Gümüş qapını cırmaqlayırdı. Qabağını mən də ala bilmirdim:
-Gümüş, qızım sakitləş. Gümüş!...
Akif içəridən qışqırırdı:
-Onu bağla, ya da hamama sal, çıxacam evdən.
Gümüşə əvvəlki kimi gücüm çatmırdı, bəxtim gətirmişdi, sözümə baxırdı:
-Gümüş, hamama qaç, tez ol.
Gümüşə tez-tez bu göstərişi verdiyim üçün dediyimi elədi. Hamama qaçanda qapısını bağladım. Akif qapını açdı, boğazımdan yapışdı:
-Mən gələndə zibilini ağaca zəncirlə bağlanmış görüm. And olsun, öldürərəm onu. Vallah-billah öldürərəm. Xasiyyətimə bələdsən. Özün də ağlını başına yığ. Bu evdən ancaq meyidin çıxar.
Əlini çəkəndə öskürdüm, başımla dediklərini edəcəyimi bildirdim. Həyətdən çıxanda dəmir qapısını çırpdı. Gümüşü ancaq axşam zəncirlə ağaca bağladım. Akif də tez gəlmişdi, evləndiyimiz gündən bu günəcən ilk dəfə evə alış-veriş eləmişdi. Qapıdan girməmiş mənimlə xoş salamlaşdı, uzun müddətdən sonra ilk dəfə üzümə gülümsədi, mənə baxanda gözləri parıldayırdı. Gümüş Akifi görən kimi üstünə hürdü, zənciri qırmağa çalışırdı. Akif mənim üzümdən öpəndə hər şeyi başa düşürmüş kimi səsini kəsdi, quyruğunu oynatdı. O da mənim kimi təəccüblənmişdi. Deyəsən, Akif qoluma girdi, məni evə kimi aparmağa çalışırdı:
-Gümüşə də, özümüzə də ət almışam. Ürəyimdən kartofla toyuq qızartması keçir. Bişir, hamımız yeyək.
Birdən-birə dəyişilməsinin səbəbini soruşmasaydım, ərim olmayacağından şübhələnəcəkdim:
-Akif, günəş birdən-birə hardan çıxdı? Səhər az qala məni boğurdun, indi başqa cürsən.
Akif üzümdən təzədən öpdü:
-Boşanıram deyəndə çox utandım. Elə bil ağıllanmışam. Nədir? Narazısan?
Cavab vermədim. Aldığı meyvələri yudum, istədiyi yeməyi bişirdim, birlikdə yedik. Gümüşə də yediyimiz toyuqdan verdik. Sözün düzü, Akif öz əlləriylə verdi. Fikirləşirdim ki, gecə evdə qalar, mənə ilk dəfə toxunduğu kimi toxunar, yanılmışdım. Həmişəki bəhanələri eşitdim:
-İşim var. Gecə məni gözləmə. - Çıxdı, qapını bağladım, evə girmək üçün Gümüşün boynundakı zənciri açdım, bu gecə də Akifi əvəz elədi, mənimlə birlikdə yataqda uzandı. Tənha, zülmət gecələrimin həmdəmi olmuşdu Gümüş. Sevimli itimin yumşaq tüklərini sığallayar, gələcəyi haqqında düşünərdim. Mənim kimi dişi idi. Hansı itlə həyatını birləşdirəcək, maraqlıydı. Düşüncələrim sizə gülməli gələ bilər. Gümüşümün ömür boyu bir itlə münasibət qurmasını istəyirdim. Tez-tez erkək itlər dəyişməsini arzulamıram. Onun sahibəsiydim, həyatına görə narahat olmağı özümə borc bilirdim.
Gümüşü küçəyə buraxanda bir saat fırlanıb evə qayıdardı. Günorta olmuşdu, Gümüş qayıtmamışdı. Narahat olmuşdum. Akifin dünənki dəyişikliyinə bel bağlamırdım, gecə anlamışdım, itin qorxusundan edirdi. Yalnız bircə dostum vardı; mən danışanda dinləyən, ağlayanda üzümü güldürmək üçün yüz oyundan çıxan Gümüşüm vardı. Üstəlik, o bizə gələndən nə döyülürdüm, nə də söyülürdüm. Düşünürdüm, o da atıb getdi məni. Həyətin ortasında ağac kötüyünün üstündə oturub hıçqıraraq ağladım. “Yenə tək qaldım” fikirləşirdim ki, bu zaman əllərimin üstünün islandığını hiss elədim. Gümüş idi, əllərimi, üzümü yalayırdı. Sevindiyimdən onu qucaqlayıb ağladım. Akifi qapının ağzında gördüm. Mənə işarə edirdi ki, itin boynuna zəncirini bağlayım. Bağladım, qapıya yaxınlaşdım:
-Gəl.
Məndən niyə ağladığımı soruşanda, araq iysi məni vurdu, yenə içmişdi:
-Anamgil yadıma düşüb. – Dedim, susdu. Nahar yeməyini vermək üçün mətbəxə keçdim, icazə vermədi. -Toxam, işdə yemişəm. Bir az yatacam. Nə əcəb qonşularla söhbət eləmirsən? Hamısı küçədədir.
Düzü, könlümdən keçmişdi:
-Düz deyirsən. Onda mən gedirəm. Lazım olsam çağırarsan. – cavabını verdim.
-Yaxşı! – Evə keçdi, mən də küçəyə çıxıb qapını örtdüm.
Bir saata yaxın qonşularla, Gültac xalayla söhbət edib evə qayıtdım. Gördüyüm mənzərə məni dəhşətə gətirmişdi. Gümüş yerə uzanmışdı, hərəkətsiz idi. Ağzında köpük vardı, Akif başının üstündə əliqanlı dayanmışdı, zəfər qazanmış adamlar kimi duruşu birdən-birə məni qorxutdu. Yerdə xırda tikələrə bölünmüş ətlər gördüm. Səsimi yüksəltdim, sağ yanağıma dəyən yumruq zərbəsindən yerə sərildim, ağrıdan qışqırmağa başladım. Akif qapını arxadan bağladı ki, qonşulardan heç kim köməyimə çatmasın. Şalvarından kəmərini çıxartdı, zərbəsinin ağırlığını hiss etməyim üçün dəmir tərəfiylə məni bir-neçə dəfə vurdu. Bu dəfə Gümüş onun üstünə hürməyə başladı, amma hürüşü zəif idi. Ətə nəysə qatmışdı, yedikdən sonra itdə itlik qalmamışdı. Kəmərlə iti də vurdu. Hirsi soyumadı, kənarda yığılıb qalmış taxta parçalarının birini götürüb Gümüşün başına var gücüylə zərbələr endirdi. Səsim çıxmırdı, çıxarda bilmirdim, eləcə ağlayırdım. Qonşulardan qapını döyənlər oldu, sonra nə oldu bilmədim, qapını döymədilər. Gümüşün də səsi daha çıxmırdı. Huşumu itirmişdim, gözlərim hər yeri bulanıq görürdü. Gümüş səsini kəsəndən sonra Akif bu dəfə taxtayla ayaqlarıma vurdu. Akif içəndə özündən asılı olmurdu, vəhşiləşirdi, şirə-pələngə dönürdü. Yarışa qoşulan adamlar kimi, görsün mənim ayaqlarım tez qırılır, ya taxtası... Onsuzda bir-iki zərbədən sonra heç nə hiss eləmirdim. Ancaq qulaqlarıma it hürüşmələrinin səsləri gəldi. Ondan sonra Akif məni vurmağı dayandırdı. Bizim divarın dibləri torpaq idi. Bir-neçə dəfə Gümüşün torpağı eşələyə-eşələyə küçəyə çıxdığının şahidi olmuşdum. Akif əsəbləşməsin deyə hər dəfə də bellə torpağın üstünü hamarlıyırdım. Güclə gözlərimi açdım, əclaf əlindəki taxtanı çoxdan atmışdı. Ayaqlarımı hiss eləmirdim, o qüvvəni hardan tapdım bilmirəm, sürüyərək Gümüşə tərəf çatıb boynundakı zəncirini açdım. Uzun müddətdən sonra ilk dəfə Gümüşə yalvarmışdım, gözlərini açsın. Başımızın üstündə qara it dayanmışdı, Gümüşü yalayırdı. İt hürüşlərini eşidirdim. Hürüşmələr gələn istiqamətə başımı güclə çevirdim, gördüyüm mənzərə qarşısında donub qaldım. Akif pilləkanlarla ikinci mərtəbəyəcən qalxmışdı, aşağıda bir-neçə küçə iti yuxarı hürüşürdülər və getdikcə itlərin sayı çoxalırdı. Gümüş kimi küçədən torpağı eşələyib məhləyə girmişdilər. Gümüş qara itin qoxusunu almışdı çox güman, gözlərini açdı. Daha heç nə xatırlamadım.
Gözlərimi açanda xəstəxanada, başımın üstündə anamı və bacımı gördüm. İkisi də ağlayırdı. Onları görəndə gözlərim doldu. Məni tək qoymamışdılar. Bütün bədənim ağrıyırdı. Anam başıma sığal çəkirdi. Qarşımdakı insandan gözlədiyim ilk sevgi əlamətiydi başıma sığal çəkilməsi.
Anamgillə hal-əhval tutduqdan sonra bacım dedi ki, bəs, qonşu oğlanları hasarı aşıb qapını açıblar. Anamgilin də nömrəsini qaynatamdan istiyiblər. Akifi soruşmaq ağlıma da gəlmirdi. Bacım anamın üzünə baxdı, anam başıyla işarə edəndə, dedi ki, göyərçinlər ikinci mərtəbədə Akifin başı üstündə uçuşublar, o da içkinin təsirindən özünü itirib, ayağı nəyəsə ilişib aşağı düşüb. İtlər hərəsi bir yerdən onu parçalayandan sonra sakitləşiblər.
Bacım davam edə bilmədi, yenə anamın üzünə baxdı. Özüm soruşdum:
-Ölüb?
İkisi də başıyla təsdqilədi. Anam gözünün yaşını silirdi.
Tərpənmək istəyəndə ayağımı hiss eləmədim:
-Mən niyə ayağımı hiss eləmirəm? – qorxaraq soruşdum.
Bacımla anam məni sakitləşdirdi; Sümüyüm ciddi zədələnmişdi. Sağalacaqdım, sadəcə uzun müddət müalicə lazımıydı və səbrli olmalıydım. Həkim də onların dediklərini təkrarlayandan sonra sağlamlığımla bağlı narahatçılığım qalmadı.
Gümüş də sağ idi. Yeznəmizin qardaşları onu baytara aparmışdılar, yaralarını həkim sarımışdı. On beş gün həkim nəzarətində qaldıqdan sonra bacımgil evlərinə apardı. Mən də iki ay xəstəxanada yatmalı oldum.
Artıq bədbəxt günlərimin üstündən beş il keçib. Mən ikinci dəfə ailə qurdum. Bu dəfə də seçimi özüm eləmişdim, yalnız valideyinlərim razı olandan həyatımızı birləşdirdik. Gümüş də, onu qoruyan qara it də - adını Bozdar çağırırıq, dörd balaca küçükləri də bizimlə birlikdə; mən, yoldaşım və qızımızla yaşayırıq.
Hərdən qumrular üçün çox darıxıram. Gizlətməyəcəm, bəzən “kaş Akif yaşayardı”, deyirəm. İllər kinli olmayan insana pis şeyləri tez unutdurur. Akif də, onu az pul qazandığı üçün fürsət düşdükcə təhqir edən anası da başa düşmədilər. Mən onu xoşbəxt etməyə çalışan qadın idim. O, isə başıma adi sığal çəkmək istəyən kişi də olmadı!... Olammadı…
Şəfaqət Cavanşirzadə